Leren lezen: begrijpend lezen

Begrijpend lezen is teksten lezen en begrijpen wat er staat. Er is dus een verschil tussen technisch lezen en begrijpend lezen. Iemand die technisch goed in staat is een tekst te lezen, hoeft de tekst niet altijd te begrijpen. Om de tekst goed te kunnen begrijpen is het natuurlijk wel noodzakelijk dat de leerling technisch goed kan lezen, maar daarnaast zijn er nog andere voorwaarden waar aan voldaan moet worden wil een tekst goed begrepen kunnen worden. Lezen is een belangrijk, maar complex proces. Het is belangrijk dat kinderen leren lezen. De hele maatschappij is afhankelijk geworden van geschreven taal. Er zijn zoveel verschillende teksten te lezen: boeken en tijdschriften, maar ook verkeersborden, mededelingen en reclameborden.

Om goed begrijpend te kunnen lezen moet er aan drie voorwaarden worden voldaan:

• De lezer moet technisch kunnen lezen
• De lezer moet de tekst begrijpen
• De lezer moet de tekst kunnen interpreteren

Technisch lezen

Allereerst is het natuurlijk van belang dat de leerling daadwerkelijk technisch kan lezen. Het technisch lezen bestaat uit verschillende fases. De leerling moet de letters van het alfabet kennen en hij moet weten wat de verschillende klanken zijn behorende bij de 34 grafemen van de Nederlandse taal. De grafemen zijn de verschillende klanken van de Nederlandse taal. Hieronder vallen ook de klanken zoals ‘oe’, ‘ui’ en ‘au’.

Aan de hand van de klanken, behorende bij de getoonde letters, kan de leerling ook de letters ‘hakken’ en ‘plakken’ tot een woord. Door veel te oefenen met woorden, gaat de leerling de woorden herkennen, de directe woordherkenning komt op gang. Lidwoorden zoals ‘de’ en veelgebruikte andere woorden zoals ‘ik’ of ‘is’, zullen herkend worden waardoor de lezer vlotter kan gaan lezen.

Door het vlottere lezen, kan de lezer ook zinnen en teksten gaan lezen. Het is namelijk bijna onmogelijk om teksten te snappen wanneer er woordje voor woordje gespeld moet worden. Pas wanneer de leerling een wat vlottere leesstijl krijgt, kan de leerling ook gaan begrijpen waar de tekst daadwerkelijk over gaat. Er kan aangenomen worden dat kinderen pas echt goed begrijpend kunnen lezen wanneer zij net zo snel kunnen lezen als wanneer zij worden voorgelezen. De meeste kinderen behalen dit niveau pas in groep 5 of 6.

Begrijpen van de tekst

Pas in groep 5 of 6 lezen kinderen zo vlot teksten dat zij de teksten kunnen gaan begrijpen. Het technisch leesniveau is dan hoog genoeg om vlot te kunnen lezen. Het is echter niet de bedoeling dat pas vanaf groep 5 aandacht wordt geschonken aan het leren begrijpen van teksten. Het begrijpend lezen kan namelijk ook worden getraind door het voorlezen van de leerkracht of ouders.

Door het voorlezen bouwen de kinderen een grote woordenschat op die hen weer kan helpen bij het begrijpend lezen. Het begrijpend lezen bouwt namelijk voort op eerdere (voor)leeservaringen van de kinderen en het begrijpen van tekststructuren. Ook door voorlezen bouwt de leerling een goed fundament op om later goed zelf te kunnen lezen. In de eerste vier groepen van de basisschool is het begrijpend luisteren dan ook een belangrijk onderdeel van de lesstof.

Door het vergroten van de woordenschat, zullen kinderen de te lezen teksten beter begrijpen. Het is dan ook noodzakelijk om de woordenschat van een kind uit te breiden. Enkele tips om de woordenschat uit te breiden:

• Lees veel voor, en laat vanaf groep 5 en 6 veel lezen.
• Herhaal de moeilijke woorden in een tekst, gebruik de woorden ook in een andere context.
• Lees een zin voor met een moeilijk woord erin en lees de zin daarna nogmaals, maar vervang het moeilijke woord door een meer bekend woord.
• Laat kinderen in groepjes nadenken over wat een moeilijk woord zou kunnen betekenen.
• Laat de kinderen in groepjes ook zinnen verzinnen waar het woord in voorkomt.
• Gebruik een net geleerd woord regelmatig tijdens de dag.
• Gebruik computerprogramma’s en methodes zoals Bloon om de woordenschat uit te breiden.

Interpreteren van de tekst

Een tekst kan pas echt goed begrepen worden wanneer de leerling alle kennis die hij heeft over het onderwerp, inzet. De tekst wordt dan geïnterpreteerd.

Vaak wordt er in een tekst bepaalde kennis van de lezer verwacht. Het is van belang dat de lezer zich realiseert dat hij een bepaalde voorkennis nodig heeft om een tekst te begrijpen. Wanneer de lezer deze voorkennis niet heeft, is het van belang dat hij zich dit eigen maakt. Lezen is dus niet alleen maar ‘lezen wat er staat’, lezen heeft veel raakvlakken met alle andere vakken. Een lezer die dus veel gelezen heeft en veel weet over de wereld om hem heen, zal de gelezen teksten beter kunnen interpreteren en dus beter begrijpen. Het is dus van belang dat de leerling zich ook op andere vlakken ontwikkelt om goed begrijpend te kunnen lezen.

Lees verder

• Leren lezen: de fases in het technisch leesonderwijs
• Leesproblemen: radend lezen
• Leesproblemen: spellend lezen
• Leesproblemen: zwak begrijpend lezen
• AVI - de bepaling van leesniveaus