Het schrijfproces stap 4 - Hoofdgedachte en structuur

Na het verzamelen van informatie in de vorm van eigen ideeën en/of bronnen volgt de vierde stap. Je formuleert nu de hoofdgedachte die je specifieker helpt bepalen hoe je schrijfwerk eruit gaat zien. Dit is ook het moment waarop je een outline maakt van je tekst. Na de hoofdgedachte maak je een gerichtere planning van de structuur.

• Opbouw van een essay
• Introductie
• De hoofdgedachte
• Structuur van de body
• Conclusie

Opbouw van een essay

Alles wat je schrijft, moet de standaardopbouw van drie delen volgen: introductie, body, conclusie. Een scriptie zal dus over het geheel deze structuur hebben met in de body hoofdstukken als theoretische achtergrond, methode, resultaten en discussie. Binnen de hoofdstukken is er eenzelfde driedeling en hetzelfde geldt voor paragrafen. Je schrijfwerk is als een fractal. Ondanks dat je dieper kijkt naar kleinere stukken tekst, is de structuur telkens hetzelfde.

Informeel kun je stellen dat de opbouw het volgende betekent:

1. Introductie: zeg wat je gaat zeggen
2. Body: zeg het
3. Conclusie: zeg het opnieuw

Als we dit wat formeler formuleren, krijgen we de volgende betekenissen:

1. Introductie: onderwerp en hoofdgedachte
2. Body: ondersteuning van de hoofdgedachte
3. Conclusie: terugblik met samenvatting en eventueel herhaling hoofdgedachte

Met name in korter schrijfwerk horen de introductie en conclusie een vergelijkbare lengte te hebben. De body kan bestaan uit net zoveel paragrafen of hoofdstukken als je nodig hebt, maar probeer de lengte hiervan gelijk te houden. Op die manier ontstaat er een balans waarin je elk aspect van het onderwerp evenveel ruimte geeft. In langer schrijfwerk is een gelijke lengte van hoofdstukken minder belangrijk of zelfs ongewenst.

Introductie

In de introductie vertel je wat het onderwerp is, verklein je het tot jouw onderdeel daarvan en als laatste geef je je hoofdgedachte. De introductie is het eerste wat de lezer te zien krijgt. Het is dus van belang om deze interessant te maken zodat het publiek verder wil lezen. Vermijd saaie aankondigen die beginnen met “in dit essay ga ik...”. Vermijd ook woorden die je geloofwaardigheid verminderen. Zeg nooit dat je weinig van het onderwerp weet, dat je niet zeker bent of dat iets misschien, eventueel, waarschijnlijk is.

Een introductie met hoofdgedachte is een standaardbegin waarmee je zelden fout kan gaan. Als de opdracht om meer originaliteit vraagt, kun je een introductie overwegen met een van de volgende aspecten:

• Een of meerdere quotes
• Een of meerdere vragen
• Definitie
• Controversiële stelling

De hoofdgedachte

Meestal zal je de introductie afsluiten met een hoofdgedachte. Deze hoofdgedachte is tijdens deze stap in het schrijfproces nog niet definitief, maar helpt je om vorm te geven aan je schrijfwerk. In een later stadium kan je hem aanpassen zodat hij beter aansluit.

Een effectieve hoofdgedachte:

1. geeft het belangrijkste punt duidelijk weer. Je vertelt de lezer je onderwerp en wat je erover gaat zeggen. Je vertelt dus je doel.
2. is meer dan het geven van het onderwerp, feit of aankondiging. Als je schrijft over computerspelletjes dan is “Gaming” onvoldoende. Hetzelfde geldt voor “Computerspellen zijn aangenaam tijdverdrijf” of “In dit artikel schrijf ik over gaming”. Een voorbeeld van een effectieve hoofdgedachte is “De nadelen van gaming zijn wijd bekend, maar er zitten ook voordelen verbonden aan computerspellen”.
3. is voorzichtig verwoord. De hoofdgedachte moet helder en duidelijk zijn, bij voorkeur één zin. Er horen geen abstracte taal, moeilijke woorden of overbodige details in thuis. Vermijd vage bewoordingen en wees zeker van jezelf. Als je zegt “het lijkt mij dat” dan klinkt het alsof je conclusies onzeker zijn of puur gebaseerd op eigen mening i.p.v. observatie, lezen en ervaring.
4. vertelt de lezer welke richting je opgaat, waar de nadruk ligt en wat de omvang is. De hoofdgedachte uit (2) kan nog beter verwoord worden als “De nadelen van gaming zijn wijd bekend, maar er zijn ook voordelen in de vorm van competitie, gebruik van Engels, en, het belangrijkst, entertainment”. Uit die hoofdgedachte kan je opmaken wat het onderwerp is (gaming), wat de positie van de schrijver is (voordelen), welke richting het opgaat (de drie voordelen), waar de nadruk ligt (entertainment) en de omvang (een deel competitie, een deel Engels en twee delen entertainment).

Zoals gezegd is de hoofdgedachte op dit moment nog voorlopig, maar al wel heel effectief in het vormgeven van je schrijfwerk. De voorbeeldhoofdgedachte over gaming heeft het essay de vorm van argumentatie: je kunt drie redenen verwachten waarom gaming goed kan zijn. Je kunt ook een hoofdgedachte formuleren die een vertelling, beschrijving, voorbeeld, proces, oorzaak-gevolg, vergelijking-contrast, verdeling-classificatie of definitie als patroon heeft.

Structuur van de body

In de body onderbouw je de hoofdgedachte die je gegeven hebt in de introductie. Afhankelijk van de lengte van je schrijfwerk, kun je gebruik maken van een outline of storyboard om je gedachten te ordenen.

Outline

Er zijn twee soorten outlines: de informele en de formele. Beide beginnen met je hoofdgedachte waarna je een overzicht geeft wat je gaat behandelen en in welke volgorde. Outline wordt ook wel structuur genoemd.

De informele outline is basaal en weinig specifiek. Voor de gaming-hoofdgedachte zal het ongeveer zo eruit zien:

Hoofdgedachte: De nadelen van gaming zijn wijd bekend, maar er zijn ook voordelen in de vorm van competitie, gebruik van Engels, en, het belangrijkst, entertainment.
Competitie

• Multi-player games
• Gaming bijeenkomsten

Engels

• Lezen
• Luisteren

Entertainment

• Uitlaatklep
• Even alles vergeten
• Vrienden
• De gaming-wereld

Een formele outline is uitgebreider en strikter. De formele outline is met name belangrijk voor langer schrijfwerk. Om dit soort outline goed op te zetten, moet je de volgende zaken in de gaten houden.

• De structuur is strikt. Je geeft het eerste punt van je paper weer met een duidelijk kopje. Daaronder zet je de subpunten, de voorbeelden die de subpunten ondersteunen en de details van de voorbeelden. Je kunt dus een diepe verdeling krijgen in vier of vijf lagen. Zorg dat je elke laag een eigen nummering geeft met romeinse cijfers, gewone cijfers, letters, etc.
• De kopjes overlappen elkaar niet.
• Je kunt niet iets onderverdelen in slechts één deel.
• Kies voor een outline met zinnen of korte frasen, niet beiden door elkaar.

Een deel van de formele outline van de gaming-hoofdgedachte kan er als volgt uitzien.

Hoofdgedachte: De nadelen van gaming zijn wijd bekend, maar er zijn ook voordelen in de vorm van competitie, gebruik van Engels, en, het belangrijkst, entertainment. III. Entertainment

• Uitlaatklep
1. Agressie
2. Frustratie
3. Seksualiteit
• Even alles vergeten
1. School
2. Problemen
• Vrienden
1. Samen gamen
2. Nieuwe vrienden maken
• De gaming-wereld
1. Bladen en websites
2. Bijeenkomsten

Storyboard

Een storyboard wordt gebruikt in de filmindustrie om opnames te plannen, maar werkt ook als een meer visuele presentatie van je essay. Een storyboard is niet puur tekst zoals de outline, maar gebruikt foto’s, grafieken, lijnen en pijlen om de verschillende onderdelen aan elkaar te verbinden.

Neem een groot stuk papier wat je essay voorstelt en teken blokken. Vul de blokken met de onderwerpen zoals je ze wilt behandelen. Gebruik woorden, vormen en symbolen voor de belangrijkste ideeën. Je kunt de blokken nummeren om de volgorde aan te geven en met pijlen naar andere, gerelateerde blokken verwijzen. Het wordt makkelijker als je post-its gebruikt, want dan kun je eenvoudiger spelen met de volgorde. Laat blokken open voor onderdelen die je nog niet ontwikkeld hebt. Met name voor meer visueel ingestelde mensen is een storyboard een goede keuze om de structuur van een essay te beschrijven.

Conclusie

De conclusie is het laatste element van je schrijfwerk. Hierdoor mag je in de conclusie geen nieuwe punten meer aansnijden. Er zijn verschillende mogelijkheden voor een conclusie, maar het belangrijkst is dat je het onderwerp afsluit. De lezer moet het gevoel hebben dat alles is afgerond. Je kunt dit doen door te beginnen met iets specifieks en te eindigen met iets algemeens. Specifiek is bijvoorbeeld een samenvatting te geven van je belangrijkste punten, eventueel met een herhaling van je hoofdgedachte. Algemeen is bijvoorbeeld aangeven in hoeverre je hoofdgedachte ook in andere gevallen stand houdt.

Een saaie conclusie verzwakt je standpunt, net als frasen die toegeven dat je niet veel weet over het onderwerp. Het heeft geen zin om je introductie opnieuw te schrijven in andere woorden. Als de algemeen-specifiek conclusie niet werkt, kun je enkele andere strategieën proberen zoals een voorspelling, waarschuwing, oproep of quote. De laatste zin is je uitsmijter en moet bij voorkeur bij de lezer blijven hangen.

Lees verder

• Het schrijfproces - De eerste versie
• Het schrijfproces stap 6 - Revisie naar de laatste versie
• Het schrijfproces - Bronnen evalueren
• Het schrijfproces - Een paragraaf schrijven
• Het schrijfproces stap 3 - Ideeën verzamelen