Het schrijfproces - Bronnen evalueren

Met name voor een scriptie of lang essay maak je gebruik van bronnen. Je moet deze bronnen evalueren voordat je ze gebruikt op zaken als betrouwbaarheid en omvang, omdat je zeker wilt zijn dat je betrouwbare informatie levert aan je lezer. Websites vragen om nog meer voorzichtigheid met extra evaluatievragen.

Bronnen evalueren

• Drukwerk evalueren
• Websites evalueren

Drukwerk evalueren

Voor een scriptie of anders onderzoeksrapport zul je veel moeten lezen en observeren, zowel primaire als secundaire bronnen (zie stap 2). Welk onderwerp je ook kiest, er zal altijd eerder onderzoek zijn gedaan wat relevant is voor jouw werk. Het is belangrijk dat je jezelf een aantal vragen stelt voordat je alles gaat lezen. Zo voorkom je tijdsverspilling en dat je verdrinkt in een stortvloed aan informatie.

Is de bron voldoende gedetailleerd?

Een boek lezen kost veel tijd, dus zoek boeken die minstens een hoofdstuk aan jouw onderwerp wijden. Van artikelen lees je eerst de samenvatting (abstract) zodat je kan bepalen of het zin heeft om het uit te printen of kopiëren. Als er geen samenvatting is, kijk dan naar kopjes, vetgedrukte informatie, de eerste zin van paragrafen en diagrammen.

Is de bron recent?

Informatie die twintig jaar oud is, kan zeker nog relevant zijn maar de wetenschap staat niet stil. Technologische ontwikkelingen, nieuwe ontdekkingen en nieuwe manieren van denken of analyseren kunnen recentelijk in zwang zijn geraakt. Als dit het geval is, dan geeft een oudere bron enkel informatie over hoe men het probleem in het verleden bekeek.

Is de bron gerespecteerd?

Als je binnen je eigen vakgebied zoekt, weet je welke onderzoekers een goede naam hebben. Voor artikelen geldt dat het bij voorkeur een publicatie is uit een betrouwbaar tijdschrift. Een minder bekend tijdschrift publiceert niet per definitie slechte artikelen, maar je maakt je eigen standpunt sterker als je het kan ondersteunen met gerespecteerd onderzoek.

Is de bron betrouwbaar?

Om dit te beantwoorden moet je wat gerichter kijken. Probeert de schrijver feiten weer te geven of is het vooral een mening? Is er ondersteuning voor de conclusie? Wordt er een bronnenlijst gegeven? Is het objectief geschreven of heeft de schrijver een achterliggende agenda? Algemene feiten kun je controleren met een encyclopedie; specifieke feiten kun je eventueel natrekken bij een betrouwbare, ervaren persoon zoals je begeleider.

Is het een wetenschappelijke of populaire publicatie?

Voor een scriptie mag je misschien geen gebruik maken van populaire tijdschriften, dus controleer dat met de begeleider. Ook als populaire tijdschriften zijn toegestaan, zul je toch zeker wetenschappelijke artikelen moeten lezen voor verdieping. Sommige populaire tijdschriften zijn geschikter dan andere, wat dan vooral afhangt van hoe gerespecteerd het blad is. Let goed op publicatiedatum, betrouwbaarheid en de bronnenlijst. Onderstaande tabel vergelijkt wetenschappelijke publicaties met populaire bronnen op zeven punten.

Websites evalueren

Als je met gedrukte bronnen al voorzichtig moet zijn, moet je dat met websites al helemaal. Iedereen kan een website opzetten of artikelen schrijven voor een site als deze (Infonu). Dat is de kracht van het internet, maar tegelijkertijd haar grote zwakte. Hieronder vind je een lijst van overwegingen die je kunnen helpen om de betrouwbaarheid van een internetbron te bepalen.

Correctheid

Als de informatie correct is en documentatie heeft, kun je het meer vertrouwen. Fouten, met name in belangrijke feiten, verlagen de betrouwbaarheid.

• Is de tekst vrij van grammatica-, spel- en interpunctiefouten?
• Zijn er fouten in de feiten?
• Is er een bronnenlijst?
• Zijn er links naar andere bronnen?
• Kun je de informatie verifiëren met drukwerk of andere bronnen?

Geloofwaardigheid

Als een website wordt onderhouden door een gerespecteerd persoon of instituut dan kun je meer waarde hechten aan de informatie. Persoonlijke pagina’s en weblogs zijn minder geloofwaardig.

• Wordt de auteur of worden de auteurs genoemd? Is het CV van de auteur(s) aanwezig, met name wat betreft professioneel of academisch werk?
• Is de auteur een erkende expert op dat gebied?
• Is er controle op de site? Zijn er editors of experts die bepalen welke informatie op het web verschijnt?
• Bestaat de organisatie ook fysiek buiten het internet?
• Kun je bepalen hoe lang de website bestaat?

Objectiviteit

Iedereen heeft bias, maar de mate waarin je deze bias laat doorschemeren in je tekst is bepalend. Sommige websites maken hun bias direct duidelijk; ze zeggen dat ze een bepaald standpunt houden of een product verkopen. Andere sites zijn minder open over hun bias en proberen het misschien zelfs te verbergen. Zo kan een website van een bedrijf feitelijke informatie lijken te bieden, maar staat alles in dienst van de verkoop van het product.

• Zijn er advertenties in de tekst?
• Wordt de site gesponsord door een bedrijf, een politieke organisatie of een groep met specifieke interesses?
• Neemt de site een bepaald standpunt in?
• Zijn er links naar andere sites die een bepaald standpunt innemen?

Actualiteit

De eenvoudigste manier om te bepalen of een website up-to-date is door te kijken naar de datum van de laatste update. Deze datum is niet heilig, want hoewel de site geüpdate is, is de informatie dat mogelijk niet. Een goede website geeft ook de publicatiedatum van de informatie op haar pagina’s.

• Is er een datum van laatste update? Is er een datum van publicatie?
• Werken alle links naar andere sites nog?
• Is de informatie op de pagina recent?
• Is er een duidelijke datum gegeven waarop de site gestart is?

Reikwijdte

Reikwijdte verwijst naar hoe veel van het onderwerp wordt behandeld. Hoewel meer niet altijd beter is, zijn sommige sites niet compleet en anderen geven alleen informatie die iedereen al weet.

• Biedt de site een uitgebreide behandeling van het onderwerp?
• Geeft de site informatie die elders niet te vinden is?
• Had de auteur een bepaald publiek voor ogen? Is dit een geschikte publiekskeuze voor jouw onderzoeksbehoeften?

Stabiliteit

Een stabiele website bestaat vandaag, morgen, volgende week en volgend jaar. Een instabiele website is niet betrouwbaar omdat anderen niet jouw bronnen kunnen controleren.

• Is de website al langere tijd actief?
• Wordt de website regelmatig geüpdate?
• Wordt de site gefinancierd door een bekende, betrouwbare organisatie?

Extra stappen

Als de website die je wilt gebruiken anoniem is of een twijfelachtige betrouwbaarheid heeft, kun je de volgende stappen ondernemen om meer zekerheid te krijgen.

• Stel een vraag aan de auteur. Hoe snel krijg je antwoord? Hoe betrouwbaar klinkt de auteur in het antwoord? Als je niet de auteur zelf kan vragen, post dan een vraag over de auteur of organisatie op een gerelateerd forum.
• Volg de links. Als de links in de tekst leiden naar betrouwbare bronnen, dan weet je dat de auteur zich bewust is van goede bronnen, deze ook gebruikt en ernaar verwijst.
• Google. Zoek de naam van de auteur of de organisatie op en zie wat anderen erover zeggen.
• Kijk naar de URL. Het laatste deel kan je vertellen wat voor soort organisatie achter de website zit. Commerciële websites gebruiken .com, non-profit organisaties .org, onderwijsinstellingen .edu en overheidsinstellingen .gov. Een domeinnaam die eindigt met .nl of een andere landcode kan van alles betekenen.

Lees verder

• Het schrijfproces - Een paragraaf schrijven
• Het schrijfproces - Soorten paragrafen
• Zo voorkom je plagiaat
• Het schrijfproces stap 1 - Doel, opmaak, publiek en toon
• Het schrijfproces stap 2 - Praktische vragen