Teksten schrijven: rekening houden met de lezers

Lezers zijn uw gasten
Een schrijver mag niet tevreden zijn als hij zijn gedachten enigszins ordelijk (gestructureerd) op papier heeft gezet. Een tekst is immers pas een tekst als hij gelezen wordt. De lezer mag tijdens het schrijven van een tekst niet uit het oog worden verloren, want alleen dan zal de tekst ook daadwerkelijk (in zijn geheel) gelezen worden. Hij zal zich dus moeten afvragen wat zijn lezer wil. Wat wilt u? De schrijver van deze tekst denkt dat u:De lezer met respect behandelen
Het taalgebruik van tekstschrijvers getuigt niet altijd van voldoende respect voor de lezer. Neem de volgende voor studenten bestemde tekst van de Centrale Directie Studiefinanciering uit 1987:'De nieuwe klantenbenadering kan alleen maar slagen als wij een goed contact met elkaar houden. Daarom bieden wij u deze opbergmap aan (...) De map is, zoals gezegd, een opbergmap. We raden u daarom dan ook ten zeerste aan alle spullen die op uw toelage betrekking hebben, zoals onze correspondentie met u, in deze map te bewaren.'
De studenten worden niet op een volwassen manier toegesproken (de tekstschrijver is bij wijze van spreken op zijn hurken gaan zitten). Ze voelen zich daarom niet met respect behandeld. Deze mededeling kan ook respectvol worden geformuleerd:We bieden u een opbergmap aan opdat u alle correspondentie over uw toelage overzichtelijk kunt bewaren.
Duidelijk maken wat de tekst te bieden heeft
Een lezer haakt af als niet duidelijk wordt wat de tekst hem te bieden heeft. De schrijver van de volgende tekst heeft wel aandacht besteed aan zijn taalgebruik, zinsbouw en formulering, maar het is volstrekt onduidelijk wat hij de lezer te bieden heeft. De schrijver heeft tijdens het schrijven van de tekst klaarblijkelijk niet gedacht aan zijn toekomstige lezers:Het is verre van dat zich aan de waarnemer van het wereldgebeuren een beeld van rust en stabiliteit voordoet. Als een van de hoofdtrekken van de internationale situatie, en misschien wel de meest typerende, moet daarentegen juist het optreden van de de nieuwe, dynamische ontwikkelingen worden aangemerkt, waarvan zich over het geheel nog moeilijk laat voorspellen tot welk meer duurzame en substantiële wijzigingen in de internationale verhoudingen zij op den duur zullen leiden.
Lezers weten volstrekt niet wat deze tekst te bieden heeft. Wat is het onderwerp? Lezers die niet weten wat een tekst te bieden heeft haken snel af. Verder lezen heeft immers geen zin. Gelukkig kan het ook anders. De schrijver van de volgende tekst maakt wel direct duidelijk wat het onderwerp van zijn tekst is:In deze scriptie wil ik nagaan waarom asielzoekers uit Somalië voor Nederland kiezen. Om deze vraag te kunnen beantwoorden heb ik aan 9 Somaliërs die in 1992 en 1993 asiel hebben aangevraagd een enquête voorgelegd. De verantwoording van deze enquête vindt u in hoofdstuk 2, een samenvatting van de resultaten volgt in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 bespreek ik een aantal aspecten van de reputatie die Nederland op asielgebied blijkt te hebben. Tot slot komen in hoofdstuk 5 de conclusies en aanbevelingen aan de orde.
Het is de lezer van deze tekst direct duidelijk wat deze tekst hem te bieden heeft. Hij weet wat het onderwerp is, en welke aspecten van het onderwerp aan bod komen. Hij kan dus direct bepalen of het zin heeft om verder te lezen (afhankelijk van zijn interesse).Met weinig inspanning begrijpen wat er bedoeld wordt
Een goede tekstschrijver maakt het zijn lezers niet onnodig moeilijk. Helaas wordt deze regel niet zelden overtreden. Een tekst kan:Niet iedereen kan zo bondig formuleren als Willem Elsschot in zijn verhaal De ontgoocheling:
De Keizer was sigarenfabrikant. Veel geld verdiende hij niet want hij werkte slechts met enkele mensen, had te weinig kapitaal en maakte geen reclame, zodat hij niet vooruitkwam in de wereld.
Gelukkig kan ook niet iedereen zo vaag schrijven als de schrijver van de volgende tekst:Ik ben mij ervan bewust dat het aanvaarden van congesties casu quo lage afwikkelingen op rijkswegen een aantal nadelen heeft. Teneinde deze nadelen zo veel mogelijk te beperken zullen lage afwikkelingsniveaus dan ook slechts tot op zekere hoogte worden aanvaard en zal de ontwikkeling nauwlettend worden gevolgd.
Deze tekst, over fileleed, kan met veel moeite worden herschreven. Een tekstschrijver kan zich echter beter die moeite besparen, en op de deleteknop van zijn laptop duwen.