Mengvormen van tekstsoorten

Het is niet altijd even eenvoudig om de tekstsoort van een tekst te bepalen. Vaak is er geen sprake van een uiteenzetting, beschouwing of betoog, maar van een mengvorm. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer in een betoog ook grote stukken feitelijke uitleg bevat. Wilt u ook de mengvorm van uw tekst bepalen? Lees dan dit artikel over mengvormen van tekstsoorten.

Tekstsoorten

In dat artikel behandelen we drie verschillende tekstsoorten. Dit zijn de uiteenzetting, de beschouwing en het betoog. Allereerst een uitleg van deze drie tekstsoorten.

Uiteenzetting

Een uiteenzetting behandelt een bepaald onderwerp op een objectieve wijze. De schrijver legt bijvoorbeeld iets (wetenschappelijks) uit, beantwoordt een vraag, of geeft een historisch overzicht van een reeks gebeurtenissen. Bij een uiteenzetting is het schrijfdoel niets meer dan informeren.

Beschouwing

Een beschouwing geeft de lezer de mogelijkheid zelf over iets na te denken. Zo geeft een beschouwing bijvoorbeeld de voor- en nadelen van een verschijnsel, maar ook verschillende meningen van deskundigen of betrokkenen. Verder worden vaak ook de oorzaken en gevolgen tezamen met de mogelijke oplossingen in een beschouwing behandeld. De schrijver mag in de conclusie zeer licht zijn mening geven maar in principe moet hij die keuze aan de lezer overlaten.

Betoog

In een betoog probeert de schrijver zijn lezers te overtuigen van zijn standpunt. Dit kan ook betekenen dat hij zijn lezers probeert over te halen een bepaalde actie te ondernemen. Een betoog bevat altijd het standpunt van de schrijver en argumenten die zijn standpunt verdedigen.

Mengvormen van tekstsoorten

Het is niet altijd even makkelijk om de tekstsoort van een tekst te achterhalen. De keus gaat niet altijd tussen de drie standaard tekstvormen. Het kan ook zo zijn dat er sprake is van een mengvorm van tekstsoorten.

Betoog met uiteenzettende elementen

In een betoog met uiteenzettende elementen probeert de schrijver zijn lezers met argumenten te overtuigen, en gebruikt hierbij veel wetenschappelijke feiten om de lezers te informeren over zijn standpunt. Soms heeft een lezers namelijk eerst meer kennis nodig om het vervolgens met een standpunt eens te worden.

Beschouwende tekst met betogende elementen

In een beschouwende tekst met betogende elementen laat de schrijver voor- en tegenstanders van een bepaald standpunt aan het woord. "Stiekem" laat de schrijver bijvoorbeeld meer voorstanders dan tegenstanders aan het woord. Zo lijkt het alsof de voorstanders "gelijk" hebben.

Uiteenzettende tekst met betogende elementen

In een uiteenzettende tekst met betogende elementen geeft de schrijver meer feiten die "één kant op gaan" combinatie met het desbetreffende onderwerp. Dit is vaak moeilijk te herkennen door het in principe objectieve voorkomen van een uiteenzetting.

Betogende tekst met beschouwende elementen

In een betogende tekst met beschouwende elementen probeert de schrijver zijn lezers met argumenten te overtuigen van twee standpunten die eigelijk tegen elkaar in gaan. Bijvoorbeeld: De schrijver wil de lezer overtuigen om meer auto te gaan rijden en ondertussen pleit de schrijver voor minder auto's op de weg. Wederom komt die minder vaak voor dan de andere mengvormen.

Mengvorm bepalen

Het bepalen van een mengvorm kan erg ingewikkeld zijn door de vele aspecten waar men rekening mee moet houden. Bij het bepalen van een mengvorm is het verstandig eerst de hoofdgedachte van de tekst te bepalen. Stel op basis daarvan vast of de tekst richting een betoog, beschouwing of uiteenzetting gaat. Stel vervolgens vast welke elementen de auteur gebruikt om zijn hoofdgedachte te ondersteunen of toe te lichten. Probeer hierbij te letten op de functie van tekstgedeelten. Bepaal vervolgens om welke van de bovengenoemde mengvormen het gaat.