Snellezen: oude leesgewoonte afleren

Als je veel te maken krijgt met het lezen van teksten, bijvoorbeeld op je werk of voor je opleiding, is het handig als je snel kunt lezen. Vroeger heb je op school om te leren lezen, hardop moeten lezen. Dit is prima om het te leren, maar het remt het snellezen af omdat je in je hoofd vocaliseert. Je beperkt je leestempo van het aantal woorden dat je leest in een minuut, tot het aantal woorden dat je kunt uitspreken per minuut. Als je het vocaliseren afleert en een ervaren snellezer wordt, kun je meer dan 400 woorden per minuut lezen.

Oude leesgewoonten

Vroeger moest je in de klas hardop voorlezen. Helemaal in het begin leerde je de woorden in lettergrepen uitspreken. Op deze manier maakte je jezelf de Nederlandse taal machtig en leerde je lezen en schrijven. Dat is prima, maar hierdoor lees je niet snel. Mensen zijn geneigd om als ze het lezen prima beheersen en voldoende woordenschat hebben, toch in gedachten de woorden hardop uit te spreken. Deze aangeleerde leesgewoonte remt de snelheid van het lezen behoorlijk af.

Vocalisatie

Om te leren snellezen, moet je oude leesgewoonten afleren en een andere vaardigheid ontwikkelen. Het belangrijkste is het vocaliseren afleren. Vocaliseren wil zeggen dat je de woorden uitspreekt, hetzij hardop of in gedachten. Je hoort de woorden terwijl je ze leest. Door te vocaliseren wordt je leestempo behoorlijk afgeremd. Een gemiddelde spreker kan ongeveer 150 tot 200 woorden per minuut spreken. Een ervaren snellezer die niet vocaliseert kan meer dan 400 woorden per minuut lezen.

Soorten lezers

Sommige lezers bewegen hun lippen mee tijdens het lezen van de woorden. In gedachten horen ze de woorden. Hierdoor zul je niet sneller kunnen lezen dan een gemiddeld spreektempo. Ook zijn je hersenen met meerdere handelingen tegelijk bezig als je jouw mond meebeweegt. Er zijn verschillende vormen van vocalisatie:

1. De motorische lezer
2. De horende lezer
3. De visueel ingestelde lezer

De motorische lezer

Een motorische lezer heeft de neiging zijn lippen mee te bewegen tijdens het lezen en in sommige gevallen beweegt de tong zelfs mee en worden woorden hardop uitgesproken. Deze lezers lezen erg langzaam, niet sneller dan spreeksnelheid. Als je de taal goed machtig bent, zul je over het algemeen de tekst perfect begrijpen vanwege het lage leestempo.

De horende lezer

Deze lezers laten het gebruik van lippen, tong of hardop spreken achterwege, maar ze spreken de woorden wel hardop in gedachten uit. Doordat de mond niet wordt gebruikt, zijn deze lezers iets sneller. Ze kunnen ongeveer 200 tot 400 woorden per minuut lezen. Horende lezers zijn ervaren en beschikken over een ruime woordenschat. Ze kunnen woorden snel herkennen en begrijpen goed wat er staat.

De visueel ingestelde lezer

Deze lezer vocaliseert bijna niet, tot helemaal niet. Tijdens het lezen van de tekst worden alleen de ogen en de hersenen gebruikt. Omdat de hersenen zich niet hoeven focussen op de mond, kan alles gericht worden op het snellezen. Er kunnen een aantal woorden tegelijk gelezen worden, in plaats van woord voor woord. Hierdoor kunnen er meer dan 400 woorden per minuut gelezen worden.

Vocalisatie afleren

Om sneller te leren lezen, moet je stoppen met vocaliseren. Als je een lezer bent die de woorden in gedachten uitspreekt, kan het nog een hele opgave zijn. Het is een kwestie van flink blijven oefenen. Vooral motorische lezers zullen hun best moeten doen. Je moet woorden leren lezen op betekenis en niet meer op klank. Je moet woorden zien als een betekeniscluster, waarvan de bouwstenen de woorden zijn.

Hoe aan te pakken?

Als je merkt dat je mond beweegt tijdens het lezen, kun je een stuk kauwgom in je mond stoppen of een pen tussen je lippen houden. Dit kan al gauw tot verbetering leiden. Om je innerlijke voorleesstem te laten verdwijnen, kun je het volgende doen:

• Zie een woord als symbool en niet als geluid
• Schakel je oren en mond uit
• Verbreed je blikveld en dwing jezelf meer woorden tegelijk tot je te nemen
• Kijk niet naar de losse woorden, maar naar woorden in clusters
• Zorg voor concentratie tijdens het lezen
• Voer het leestempo op
• Lees veel en zorg voor een uitgebreide woordenschat

Voorkom terugspringen tijdens het lezen

Als je de gelezen tekst niet begrijpt, spring je weer terug en moet je het opnieuw lezen. Dit terugspringen is soms nodig, met name als het gaat om een ingewikkelde of saaie tekst. Het lezen kost op deze manier meer tijd, misschien wel meer tijd dan vocaliserend lezen. Een manier om terugspringen af te leren is lezen met een stuk papier of kaart op de gelezen tekst.

Lees verder

• Hoe kun je sneller leren lezen: de basis
• Leren snellezen: lezen in clusters