Vastdenken en omdenken - Berthold Gunster

Omdenken is een techniek waarmee je problemen kunt omvormen tot mogelijkheden. Vastdenken is het tegenovergestelde van omdenken. Wie zijn handelen laat bepalen door wat hij niet wil, krijgt niet wat hij wil. Denk aan het glas dat bij de een half leeg en bij de ander half vol is. Dit is deel 2 in de serie over omdenken, naar aanleiding van het boek 'Ja-maar... huh?!' van Berthold Gunster, de grondlegger van het Omdenken. Theatermaker, regisseur en schrijver Gunster schreef er verschillende bestsellers over.

Vastdenken en omdenken - Berthold Gunster

• Tragedie
• Compenserende feedback
• Systemen en relaties
• Op slot door vastdenken
• Vicieuze cirkel en omdenken
• Berthold Gunster

Tragedie

We komen dagelijks probleempjes en problemen tegen. Daar kunnen we mee aan de slag gaan door ze te kantelen zodat de problemen mogelijkheden worden. Zoals met alles heeft ook deze medaille een keerzijde: doel van het vastdenken. Door vastdenken worden problemen niet opgelost, ze worden geen mogelijkheden, maar ze worden tragedies. Hoe meer je bezig bent met het oplossen van het probleem, hoe groter het wordt.

Drijfzand

Het is als worstelen in drijfzand. Het harder je probeert eruit te komen, hoe dieper en vaster je erin wegzakt. Het is niet zelden dat onze oplossingen onze problemen alleen maar groter maken.

Compenserende feedback

Waar we last van hebben is het principe van de compenserende feedback. Je probeert hard, maar de reactie slaat harder terug, wardoor je per saldo niks bent opgeschoten of misschien zelfs achteruit hebt geboerd. Een mooi voorbeeld in dit verband is de juffrouw die voor een klas onrustige kinderen iets probeert uit te leggen. Het is rumoerig in de klas en de juf gaat harder praten. De kinderen gaan daardoor luider klessebessen waarna de juf nog harder gaat praten om boven het geroezemoes uit te komen. Het effect is dat de klas steeds onrustiger wordt, niet leert wat het had moeten leren en de juf aan het einde van de dag met hoofdpijn naar huis gaat.

Handbagage

De bedoeling was goed, maar het doel is voorbij geschoten. Het herkennen van deze systemen is nodig voor het omdenken. De schrijver van het boek over omdenken, Berthold Gunster, noemt het cruciale handbagage.

Systemen en relaties

Systemen zijn relaties tussen elementen die samen een systeem vormen. De kinderen in de klas en de juf voor de klas, het geroezemoes en het harder praten van de juf: het is een systeem. Verdrietig zijn en je verdriet weg eten en daarna ontevreden zijn over jezelf omdat je steeds dikker wordt. Dat is ook een systeem. Systemen kennen hun eigen dynamiek en patronen. We hebben namelijk invloed op de dingen om ons en heen en onze omgeving heeft weer invloed op ons. Voor het omdenken is het belangrijk bij die heen en weer invloed stil te staan.

Water naar de zee dragen

We moeten stil staan bij het idee dat we vaak water naar de zee dragen, dat het niet geeft hoe goed we ons best doen; het helpt toch niet. In ieder geval niet genoeg.

Op slot door vastdenken

We gooien vaak situaties op slot door vastdenken. De man die in een draaikolk terecht komt vecht voor zijn leven en zwemt wat hij zwemmen kan tot uitputtens toe. Hij verdrinkt en zijn lichaam spoelt aan op de oever. Als hij niet zo zijn best had gedaan zichzelf te redden door te zwemmen, maar op de stroom was gaan meedrijven, dan was hij door datzelfde moordende water keurig aan de kant afgeleverd. Nat maar levend.

Vicieuze cirkel en omdenken

Wie zijn handelen laat bepalen door wat hij niet wil, belandt vroeg of laat in een vicieuze cirkel. Wie dik is gaat lijnen, krijgt honger en gaat eten en wordt weer dik. Voor je het weet zit je in de vicieuze cirkel en midden in een structureel probleem. Je doet dingen die je eigenlijk niet wilt en zit in het ja-maar patroon. Een probleem als vertrekpunt kiezen is niet de beste weg.

Stoppen met vastdenken

De wereld is een complex systeem en het is belangrijk dat we goed kijken naar de werkelijkheid en omdenken is niet anders dan stoppen met vastdenken. Een patroon doorbreken is een goede start.

Berthold Gunster

Ja-maar ... huh?!

Uitgeverij A.W. Bruna LeV.
Als paperback en als e-book uitgegeven.

Lees verder

• Omdenken – op weg naar persoonlijke verandering
• Vastdenken – Gunster over waarneming en zijn beperkingen
• Vastdenken – het probleem vergroten
• Vastdenken – Gunster over het denken in termen van problemen
• Vastdenken en onze weerstand - Berthold Gunster