Frans: Franse telwoorden

Frans is een lastige taal. Meer dan eens struikelen we in een van onze favoriete vakantielanden over de specifieke grammaticale regeltjes van het Frans. Dit geldt niet in het minst voor de hoofdtelwoorden en rangtelwoorden. De telwoorden tot 10 of 20 gaan meestal wel. Maar wat nu als je 22 croissants bestelt in plaats van 2? Of als je iemand voor het vieren van je 35e verjaardag wil uitnodigen op nummer 98?
Onderstaande schema’s kunnen hier uitkomst in bieden. Je vindt er de meest gebruikte Franse hoofdtelwoorden en rangtelwoorden, en handige regels voor het vormen ervan.

Franse hoofdtelwoorden (nombres cardinaux)

Hoofdtelwoorden tot 70

1	un
2	deux
3	trois
4	quatre
5	cinq
6	six
7	sept
8	huit
9	neuf
10	dix
11	onze
12	douze
13	treize
14	quatorze
15	quinze
16	seize
17	dix-sept
18	dix-huit
19	dix-neuf
20	vingt
21	vingt et un
22	vingt-deux
29	vingt-neuf
30	trente
31	trente et un
32	trente-deux
39	trente-neuf
40	quarante
50	cinquante
60	soixante

Als je de telwoorden tot en met 16 en alle tientallen onder de 70 kent (vingt, trente, quarante, cinquante en soixante) kun je met deze kennis alle overige hoofdtelwoorden betrekkelijk eenvoudig vormen. Je maakt ze door de telwoorden onder de 10 achter het tiental te plaatsen. Je verbindt het tiental en het telwoord onder de 10 met behulp van een liggend streepje. Je noemt hierbij eerst het tiental, en daarna pas het telwoord onder de 10. Dit lijkt voor ons Nederlanders onnatuurlijk maar deze volgorde is in veel talen, waaronder het Engels het Spaans, heel gebruikelijk. Terug naar het Frans: 39 bijvoorbeeld vorm je door het tiental ‘trente’ te verbinden met het telwoord ‘neuf’, waardoor je ‘trente-neuf’ krijgt (letterlijk: ‘dertig-negen’). 52 wordt cinquante-deux (‘vijftig-twee’), 67 wordt soixante-sept (‘zestig-zeven’), enzovoorts.

Een uitzondering vormen 21, 31, 41, 51 en 61. Deze telwoorden vorm je door ‘et un’ aan het tiental toe te voegen. Hierbij hoef je geen liggende streepjes te gebruiken: ‘vingt et un’, ‘trente et un’, en zo verder.

Hoofdtelwoorden van 70 tot 80

70	soixante-dix
71	soixante et onze
72	soixante-douze
79	soixante-dix-neuf

Voor de telwoorden vanaf 70 hebben de Fransen een nogal omslachtig systeem uitgedokterd. 70 wordt gevormd door de combinatie van 60 en 10, of liever gezegd 60 + 10. Je krijgt zo dus ‘soixante-dix’. 71 wordt dan logischerwijs ‘soixante et onze’ (‘zestig en elf’); ‘onze’ komt immers na ‘dix’. Zo kun je doorgaan tot 79, ofwel 60 + 19: ‘soixante-dix-neuf’.

Hoofdtelwoorden van 80 tot 100

80	quatre-vingts
81	quatre-vingt-un
82	quatre-vingt-deux
90	quatre-vingt-dix
91	quatre-vingt-onze
92	quatre-vingt-douze
99	quatre-vingt-dix-neuf

Na het optellen laten de Fransen ook het vermenigvuldigen de revue passeren. 80 wordt ‘quatre-vingts’ genoemd. Dit valt letterlijk te vertalen als ‘vier twintigen’, en wordt wat vrijer vertaald dus ‘vier maal twintig’, wat inderdaad 80 oplevert. Tot en met 99 voeg je, al naar gelang het getal dat je wil vormen, een van de telwoorden tussen 1 en 19 toe. Dit leid je weer in met het bekende liggende streepje. Let er wel op dat je hierbij de ‘s’ van ‘quatre-vingts’ weglaat.

In sommige Franstalige regio’s heeft men het wat handiger aangepakt. In Wallonië, Zwitserland, Val d’Aosta, Rwanda en Zaïre, duiken 70, 80 en 90 ook simpelweg op als respectievelijk ‘septante’, ‘huitante’ of ‘octante’, en ‘nonante’. Hoewel deze vormen een stuk makkelijker aan te leren zijn, is het niet raadzaam te gebruiken als je voor een echte Fransman/vrouw wil doorgaan en ook je docent(e) zal het waarschijnlijk niet op prijs stellen. De vormen ‘septante’, ‘octante’ of ‘huitante’ en ‘nonante’ maken nu eenmaal geen deel uit van de Franse standaardtaal en het zal dan ook niet iedereen direct duidelijk zijn wat je bedoelt als je ze gebruikt.

Hoofdtelwoorden vanaf 100

100	cent
101	cent un
102	cent deux
120	cent vingt
129	cent vingt-neuf
190	cent quatre-vingt-dix
199	cent quatre-vingt-dix-neuf
200	deux cents
300	trois cents
900	neuf cents
999	neuf cent quatre-vingt-dix-neuf
1000	mille
1001	mille un
1020	mille vingt
1029	mille vingt-neuf
1080	mille quatre-vingts
2000	deux mille
3000	trois mille
3300	trois mille trois cents
3399	trois mille trois cent quatre-vingt-dix-neuf
10.000	dix mille
20.000	vingt mille
20.300	vingt mille trois cents
70.000	soixante-dix mille
90.000	quatre-vingt-dix mille
99.999	quatre-vingt-dix-neuf mille neuf cent quatre-vingt-dix-neuf
100.000	cent mille
1.000.000	un million

Als je weet dat ‘cent’ het woord voor ‘honderd’ is, kun je eenvoudig alle honderdtallen vormen. Bij een veelvoud van honderd komt er een ‘s’ achter ‘cent’. Het zijn immers eigenlijk meerdere honderden; ‘deux cents’ ofwel ‘twee honderden’, ‘trois cents’ ofwel ‘drie honderden’, enzovoorts.

Het woord voor ‘duizend’ is ‘mille’, en veelvouden van duizend vorm je simpelweg door er een telwoord vóór te zetten, zoals je ook honderdtallen vormt. Bij een veelvoud van duizend komt er echter géén ‘s’ achter ‘mille’. Verder blijven vanaf honderd alle hierboven beschreven regels van toepassing.

Franse rangtelwoorden (nombres ordinaux)

1e	premier / première
2e	deuxième
3e	troisième
4e	quatrième
9e	neuvième
17e	dix-septième
85e	quatre-vingt-cinquième
100e	centième
1.000e	millième

Aan de hand van de hoofdtelwoorden (een, twee, drie, et cetera) kun je de rangtelwoorden (eerste, tweede, derde, et cetera) in een handomdraai afleiden. Er is één simpele hoofdregel die (bijna) altijd opgaat: voeg ‘ième’ toe aan het hoofdtelwoord. Voor hoofdtelwoorden die eindigen op een –e geldt echter dat deze –e wordt geschrapt: ‘quatre’ wordt ‘quatrième’, ‘onze’ wordt ‘onzième’, ‘seize’ wordt ‘seizième’, ‘soixante’ wordt ‘soixantième’, enzovoorts. De –f van ‘neuf’ wordt vervangen door een ‘v’; ‘neuf’ wordt ‘neuvième’.

Rangtelwoorden worden vaak gebruikt om naar zelfstandige naamwoorden te verwijzen. Het rangtelwoord beschrijft dan een eigenschap van een bepaald zelfstandig naamwoord en gedraagt zich dus eigenlijk als een bijvoeglijk naamwoord. Normaal gesproken past het bijvoeglijk naamwoord in het Frans zich aan aan het geslacht van het zelfstandig naamwoord. Je zegt ‘le petit garçon’, omdat het zelfstandig naamwoord ‘garçon’ mannelijk is, maar ‘la petite fille’ (het kleine meisje) omdat het zelfstandig naamwoord ‘fille’ vrouwelijk is. Bij rangtelwoorden is dit niet het geval: de uitgang blijft altijd ‘ième’, ongeacht of het zelfstandig naamwoord mannelijk of vrouwelijk is. Het rangtelwoord wordt ook altijd vóór het zelfstandig naamwoord gezet: ‘la troisième fille’ (het derde meisje) en ‘le quatrième garçon’ (de vierde jongen).

De enige uitzondering vormt het rangtelwoord ‘eerste’. Dit rangtelwoord wordt niet gevormd door er ‘-ième’ aan toe te voegen, maar bestaat uit een apart woord; ‘premier’ voor mannelijke vormen, ‘première’ voor vrouwelijke vormen. ‘De eerste jongen’ wordt zo ‘le premier garçon’, en ‘het eerste meisje’ wordt ‘la première fille’.

Frans: Franse telwoorden

Franse hoofdtelwoorden (nombres cardinaux)

Franse rangtelwoorden (nombres ordinaux)

Lees verder