Frans: de tijd, maanden en dagen

Tien tegen één dat het je al eens is overkomen op vakantie of in de klas: je wordt gevraagd in het Frans te vertellen hoe laat het is of welke dag het is. Een simpel ogende opgave; zulke vragen hebben we in onze eigen taal al honderden keren beantwoord, en als je wat Franse getallen kent kan er toch niet veel meer mis gaan? Toch zijn deze opgaven verraderlijk lastig; vaak kunnen we niet direct met een pasklaar antwoord op de proppen komen.
De moeilijkheid heeft ermee te maken dat uren en minuten in de Franse taal niet helemaal hetzelfde worden aangeduid als in het Nederlands. Dit artikel geeft een overzicht van tijdsaanduidingen in het Frans. Ook dagen en maanden worden behandeld, want vanzelfsprekend is het erg handig als je ook deze snel kunt herkennen.

De tijd (le temps)

Hele uren
Laat alle tijdsaanduidingen vooraf gaan door ‘il est’ (‘het is’). Voor hele uren gebruiken Fransen hetzelfde systeem als wij, bestaande uit een getal en de toevoeging ‘heure(s)’. Voor alle hele uren, behalve voor ‘een uur’, voeg je een ‘-s’ toe aan ‘heure’. Het zijn immers strikt genomen meerdere uren. Bijvoorbeeld:

een uur	une heure
vier uur	quatre heures
negen uur	neuf heures

Tot en met het halve uur
Houd in je achterhoofd dat alle overige tijdsaanduidingen ook altijd starten met een getal en de toevoeging ‘heure(s)’. Vervolgens plak je er een aantal minuten achter, afhankelijk van de tijd die je aan wilt geven. Deze volgorde wijkt af van het Nederlands. Ter vergelijking: wij zeggen bijvoorbeeld ‘vijf over twee’, Fransen ‘twee uren en vijf’. Ook zo: wij zeggen ‘half zes’, Fransen ‘vijf uren en half’.

vijf over een	une heure cinq
vijf over drie	trois heures cinq
tien over een	une heure dix
tien over drie	trois heures dix
kwart over een	une heure et quart
kwart over drie	trois heures et quart
tien voor half twee	une heure vingt
tien voor half vier	trois heures vingt
vijf voor half twee	une heure vingt-cinq
vijf voor half vier	trois heures vingt-cinq
half twee	une heure et demie
half vier	trois heures et demie

Vanaf het halve uur

vijf over half een	une heure moins vingt-cinq
vijf over half vier	quatre heures moins vingt-cinq
tien over half een	une heure moins vingt
tien over half vier	quatre heures moins vingt
kwart voor een	une heure moins le quart
kwart voor vier	quatre heures moins le quart
tien voor een	une heure moins dix
tien voor vier	quatre heures moins dix
vijf voor een	une heure moins cinq
vijf voor vier	quatre heures moins cinq

Zo zijn alle tijdsaanduidingen betrekkelijk simpel te vormen. Tot en met het halve uur noem je het hele uur dat geweest is plus het aantal minuten. Je hoeft hier niets toe te voegen: ‘une heure vingt’. In formule: ‘hele uur dat is geweest’ + ‘aantal minuten’.

Vanaf het halve uur noem je het hele uur dat nog moet komen min het aantal minuten dat je nog verwijderd bent van dat hele uur. Hiervoor gebruik je de toevoeging ‘moins’ (letterlijk: ‘min’). In formule: ‘hele uur dat nog moet komen’ + ‘moins’ + ‘aantal minuten dat je nog verwijderd bent van het volgende hele uur’.

Alleen voor alle kwartieren voeg je nog iets extra toe: bij ‘kwart over’ en ‘half’ voeg je ‘et’ toe, voor ‘kwart voor’ voeg je ‘le’ toe: ‘trois heures et quart’, ‘trois heures et demie’, ‘quatre heures moins le quart’

Wil je de tijd tot op de minuut nauwkeurig vertellen, dan gelden dezelfde regels:

drie over een	une heure trois
vier voor half vijf	quatre heures vingt-six
vier over half vijf	cinq heures moins vingt-six
dertien voor zes	six heures moins treize
drie voor zes	six heures moins trois

Wanneer je ook het dagdeel wil aangeven waarin de door jou genoemde tijd valt, kan dat als volgt:

acht uur 's-ochtends	huit heures du matin
half drie 's-middags	deux heures et demie de l'après-midi
tien uur 's-avonds	dix heures du soir
twee uur 's-nachts	deux heures de la nuit

Specifiek voor 12 uur ’s-middags en middernacht gelden aparte aanduidingen:

twaalf uur 's-middags	midi
twaalf uur 's-nachts	minuit

Voor de tijdspanne tussen half 12 en half 1 is het aan te raden deze termen te gebruiken, en dus niet uit te gaan van ‘douze heures’:

kwart voor twaalf 's-middags	midi moins le quart
vijf voor half een 's-middags	midi vingt-cinq
tien over half twaalf 's-avonds	minuit moins vingt
half een 's-nachts	minuit et demie

Digitale tijdsaanduiding

Je kunt natuurlijk ook de tijd digitaal aangeven. Dit is weliswaar handiger in gebruik en makkelijker aan te leren, maar is op (middelbare scholen) niet altijd toegestaan en niet zo gebruikelijk als de analoge tijdsaanduiding zoals die hierboven is uitgeschetst.

Bij digitale tijdsaanduiding gebruik je de 24 uren van de dag, eventueel gevolgd door het aantal minuten. Hier noem je overal het hele uur in kwestie dat voorbij is en noem je er zonder toevoegingen de minuten achter:

01:00 uur	une heure
08:00 uur	huit heures
11:30 uur	onze heures trente
13:35 uur	treize heures trente-cinq
15:55 uur	quinze heures cinquante-cinq
16:15 uur	seize heures quinze
16:45 uur	seize heures quarante-cinq
19:18 uur	dix-neuf heures dix-huit
22:37 uur	vingt-deux heures trente-sept
00:06 uur	vingt-quatre heures six

De jaargetijden (les saisons)

de lente	le printemps
de zomer	l'été
de herfst	l'automne
de winter	l'hiver

De maanden van het jaar (les mois de l’année)

januari	janvier
februari	février
maart	mars
april	avril
mei	mai
juni	juin
juli	juillet
augustus	août
september	septembre
oktober	octobre
november	novembre
december	décembre

De dagen van de week (les jours de la semaine)

maandag	lundi
dinsdag	mardi
woensdag	mercredi
donderdag	jeudi
vrijdag	vendredi
zaterdag	samedi
zondag	dimanche

Alle namen van jaargetijden, maanden en dagen zijn mannelijk: ‘le printemps’, ‘le premier janvier’, ‘le premier lundi’.