Russisch leren: ontzettend moeilijk of toch te doen?

Het eenvoudige antwoord is: Russisch is best moeilijk te leren. Maar eigenlijk geldt dat voor bijna iedere taal. Voor een Rus zal het Nederlands ook moeilijk te leren zijn. Is het Russisch inderdaad zo moeilijk, of is het toch wel te doen, met de juiste aanpak en kennis? We geven een korte introductie, zodat je een beeld krijgt van hoe lastig Russisch nu eigenlijk echt is. Russisch is de meest gesproken taal in Europa en wordt vooral gebruikt in voormalige Sovjet-landen. In de eerste plaats natuurlijk in Rusland zelf, maar ook in landen als Wit Rusland, Oekraïne, Kazachstan, Estland, Georgië, Moldavië, Letland en Litouwen wordt nog veel Russisch gesproken. In de Sovjet-Unie was het Russisch de officiële voertaal en omdat de Sovjet-Unie bijna zeventig jaar heeft bestaan, is de taal in deze gebieden nog steeds zo sterk aanwezig.

Is Russisch leren moeilijk

Voor de gemiddelde Nederlander is het Russisch een onbegrijpelijk taaltje. Als we naar deze taal luisteren horen we weinig herkenbaars en het geschreven Russisch is ook grotendeels abracadabra. Daardoor lijkt het een erg moeilijke taal om te leren. En eenvoudig is het ook zeker niet, maar met enig doorzettingsvermogen kun je toch een heel eind komen. En het eerste obstakel kun je relatief eenvoudig overkomen door het onder de knie te krijgen.

Het Russische alfabet

Een goede eerste stap is om het Russisch alfabet te leren. Het Russische alfabet is een variant op het cyrillische alfabet en bestaat sinds 1918 in zijn huidige vorm. Een groot deel van de letters komt ook in onze eigen alfabet voor, zoals de К, А, О, en Т. Dan zijn er een aantal voor ons onbekende letters zoals de П, И, Д en Я. En het lastigst zijn de letters die we wel kennen, maar een andere klank hebben in het Russisch, zoals de У, Н, Р en С.
Het volledige alfabet bestaat uit de volgende letters:
De letter Е of е wordt uitgesproken als een 'je' wanneer de letter zich aan het begin van een woord bevindt. Staat de letter halverwege een woord dan wordt deze uitgesproken als de korte 'e'.

De letters Ъ en Ь

Er zijn dus twee tekens die niet zelf uitgesproken worden. De Ъ en de Ь. Deze geven aan hoe de voorgaande letter uitgesproken moet worden. De technische term voor deze manier van uitspraak is palatalisatie. Palatalisering van de voorgaande medeklinker betekent dat de die letter zachter uitgesproken moet worden. Dit doe je door de articulatie van de letter richting het gehemelte (palatum) te verschuiven. Dit is één van de zaken die de Russische taal lastig maakt voor Nederlanders, omdat wij dit soort tekens niet kennen en dus moeten wennen aan het gebruik ervan. Ook het onderscheid in de uitspraak die hierdoor ontstaat is voor veel Nederlanders in eerste instantie vaak lastig te herkennen. In de rest van dit artikel negeren we deze tekens, maar als je de taal serieus wilt leren, moet je hier wel de nodige aandacht aan schenken.

Russisch is fonetisch

Russisch is een fonetische taal. Dat betekent dat iedere letter altijd op dezelfde manier wordt uitgesproken. Dat maakt het een stuk gemakkelijker de uitspraak onder de knie te krijgen. Nederlands is bepaald niet fonetisch. Kijk maar eens naar de volgende twee voorbeelden:

• Kenteken: Driemaal dezelfde klinker die alle drie een andere klank oplevert.
• Gelukkig: Drie verschillende klinkers die alle drie nagenoeg hetzelfde klinken.

In het Russisch is dit dus niet het geval. De enige uitzondering is de letter О. Als deze letter niet is beklemtoond, gaat de letter О meer als een А klinken.

Een paar voorbeeld woorden

Op het moment dat je het alfabet een beetje kent, kun je al Russische woorden lezen en uitspreken. We gaan hier een drietal voorbeelden laten zien. Je zult zien dat woorden die er in eerste instantie als geheimschrift uitzien, er met behulp van de kennis van het alfabet en de uitspraak ineens een stuk eenvoudiger worden.

Магазин

We hebben gezien dat de m en a hetzelfde zijn als in het Nederlands; de г is een g als in goal; de з is een z; de и is een ie en de н is een n. Dus eigenlijk staat hier "magazien", als je Nederlandse letters zou gebruiken. Het woord betekent winkel in het Russisch, hetgeen niet zo moeilijk te onthouden is vanwege het Nederlandse woord magazijn.

Нотариус

In dit woord kennen we de letter o, t en a vanuit het Nederlandse alfabet. De letter н is de n; de р is de r; de и is de ie; de у is een oe en de с is een s. Combineer dat en je krijgt het woord "notarioes". Het zal je wellicht niet verbazen dat нотариус in het Nederlands notaris betekent.

Компьютер

De voor ons bekende letters zijn de К, о, м en т. De п is een p; de ю is een joe; de е is een e en de р is een r. Zoals al genoemd negeren we voor nu de letter ь. Je komt dus op het woord "kompjoeter" en Компьютер betekent in het Nederlands dus ook computer.

Geslacht van een woord

Net zoals in het Nederlands zijn er drie geslachten in het Russisch: mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Het is in het Russisch echter veel gemakkelijker om het geslacht van een woord te bepalen. Je kunt het zien aan het einde van het woord. Eindigt het woord op een a-klank, dus met de letter а of я, dan is het vrouwelijk. Eindigt een woord op een medeklinker dan is het mannelijk. Eindigt een woord op een andere klinker, meestal de о, ю, of е, dan is het onzijdig. Er zijn een klein aantal uitzonderingen op deze regels. Bijvoorbeeld het woord мать, wat moeder betekent. Dit woord is toch vrouwelijk omdat het hier natuurlijk om een vrouw gaat.

Naamvallen

Een ander aspect dat het Russisch tot een lastige taal maakt zijn de zes verschillende naamvallen. Het zijn de volgende:
In tegenstelling tot het Nederlands en Duits kent het Russisch geen lidwoorden. In het Russisch worden de voornaamwoorden verbogen. Dit wordt ook wel flexie genoemd. Het betekent dat het einde van voornaamwoorden veranderen op basis van de naamval. De manier van verbuigen is daarbij ook nog afhankelijk van het geslacht en enkelvoud/meervoud.

Voorbeeld van de Russische naamvallen

Het Russische woord voor vrouw is женщина. De a op het einde van het woord geeft aan dat het een vrouwelijk voornaamwoord is, maar bij dit woord ligt het geslacht natuurlijk voor de hand. Deze a verandert afhankelijk van de naamval, dus hoe het woord gebruikt wordt in een zin. In de tabel zie je de zes verschillende mogelijkheden met voorbeelden:

Nog meer variatie

Is het voornaamwoord mannelijk, onzijdig of een meervoud, dan zijn de verbuigingen anders. Er wordt ook nog onderscheid gemaakt tussen voornaamwoorden die bezield en onbezield zijn. Bezielde voornaamwoorden verwijzen naar personen of dieren. Ons voorbeeld van het woord vrouw is dus bezield. Maar een gebruiksvoorwerp als een boek of een auto is onbezield. Tot slot zijn er dan ook nog kleine variaties op basis van de laatste letter van de stam van het woord, met andere woorden, de laatste medeklinker die niet verandert. Dit alles maakt het naamvallensysteem tot een struikelblok voor iemand die het Russisch machtig wil worden.

Woordvolgorde

De woordvolgorde in het Russisch is flexibeler dan in het Nederlands. In de praktijk wordt doorgaans de volgorde onderwerp - werkwoord - object aangehouden net als in het Nederlands. Maar deze drie mogen ook in een andere volgorde staan, om daarmee de nadruk anders te leggen. Neem de voorbeeldzin van de naamval accusatief: "Kees ziet een vrouw", of in het Russisch: "Кэйс видит женщину". Letterlijk staat hier "Kees ziet vrouw". Zetten we nu het lijdend voorwerp vooraan in de zin, dan wordt het Russisch: "Женщину видит Кэйс". Letterlijk is dat "Vrouw ziet Kees", hetgeen een andere betekenis heeft. Maar in het Russisch is de betekenis niet veranderd omdat de verbuiging van het woord vrouw nog steeds aangeeft dat vrouw het lijdend voorwerp is en de verbuiging van Kees geeft nog steeds aan dat Kees het onderwerp is.

Hoe leer je het Russisch?

Je kunt op verschillende manieren Russisch leren. In de eerste plaats kun je leerboeken aanschaffen, waar je een heel eind mee kunt komen. Omdat de taal grotendeels fonetisch is, kun je de veel leren vanuit een boek, wanneer je eenmaal weet hoe de letters uitgesproken moeten worden. Een alternatief is het gebruik van een audio trainingen. Het voordeel hiervan is dat je vooral het luisteren en spreken ermee onder knie krijgt. Je kunt zo een aardige basis krijgen, zonder ooit een Russisch teken gezien te hebben. Afhankelijk van je redenen om Russisch te leren, kan dat interessant zijn.

Cursussen

Maar je kunt natuurlijk ook een echte cursus of opleiding gaan volgen. Dit kan bij veel onderwijsinstellingen, maar ook bij online opleidingsinstituten. Het grote voordeel is dat je daarmee degelijk onderwijs krijgt en minder op jezelf en je eigen discipline bent aangewezen.

Nederlandse woorden in de Russische taal

Vanuit het Nederlands zijn een heel aantal woorden aan de Russische taal toegevoegd. Dit komt hoofdzakelijk doordat tsaar Peter de Grote in Nederland is geweest om te leren van de Nederlandse scheepvaart. Veel van de overgenomen woorden hebben dan ook hier mee te maken. Een aantal voorbeelden:

Lees verder

• Lastig aan het Nederlands: klinkers en bijhorende klanken