Over beseffen en zich realiseren

Taal is communicatie, het overbrengen van je gedachten aan een ander. Dat wil je wel zo goed mogelijk doen, zodat je goed begrepen wordt. Dat valt niet altijd mee. Foutief gebruikte woorden of zinsconstructies kunnen verstorend werken op de boodschap die je wilt overbrengen. Het gebruik van werkwoorden als 'beseffen' en 'zich realiseren' blijkt in de praktijk lastig en een bron van fouten en ergernissen. Hoe zit het met 'beseffen' en 'zich realiseren'?

Ik besef me of ik realiseer me?

Je hoort mensen vaak zinnen zeggen als Ik besef me. Deze zinsconstructie is onjuist. Er wordt ten onrechte gebruik gemaakt van een wederkerend voornaamwoord, in dit geval het woordje me. Hoe zit dat?

Betekenis beseffen en zich realiseren

De betekenis van beseffen en zich realiseren ligt erg dicht bij elkaar. Logisch, dat de begrippen door elkaar gebruikt worden. Volgens 'Van Dale':

• Beseffen: een duidelijk begrip hebben van
• Zich realiseren: beseffen

Realiseren kan ook de betekenis hebben van tot stand brengen.

Zich

Het woordje zich bij zich realiseren valt op. Je ziet dit bij meer werkwoorden, denk maar aan zich ergeren, zich vergissen, zich voordoen, etc. Het is een aanwijzing dat we hier te maken hebben met een wederkerend werkwoord. Het woord zich noemen we een wederkerend voornaamwoord. Het juiste wederkerend voornaamwoord is afhankelijk van de persoon of personen waarop het gebruikte werkwoord betrekking heeft. In plaats van zich zie je dan bijvoorbeeld me, je, ons. Verderop zie je een aantal voorbeelden.

Wederkerend werkwoord

Het werkwoord waarbij het wederkerend voornaamwoord zich wordt gebruikt verwijst terug naar het onderwerp. Je zou kunnen zeggen dat het werkwoord terugkeert naar de hoofdpersoon van de zin. Een ander woord voor terugkeren is wederkeren, vandaar: wederkerend werkwoord.

Het onderwerp van de zin

Bij een wederkerend werkwoord gebruiken we bij het hele werkwoord (de infinitief) het wederkerend voornaamwoord zich. Het onderwerp van de zin bepaalt welke vorm van het wederkerend voornaamwoord we moeten gebruiken.

Ik

In de eerste persoon enkelvoud, als we ik gebruiken, is het wederkerend voornaamwoord me.

• Ik vergis me.
• Ik erger me.
• Ik realiseer me.

Jij

In de tweede persoon enkelvoud, als we jij gebruiken, is het wederkerend voornaamwoord je.

• Jij vergist je.
• Jij ergert je.
• Jij realiseert je.

Hij

In de derde persoon enkelvoud, als we hij gebruiken, is het wederkerend voornaamwoord zich.

• Hij vergist zich.
• Hij ergert zich.
• Hij realiseert zich.

Wij

In de eerste persoon meervoud, als we wij gebruiken, is het wederkerend voornaamwoord ons.

• Wij vergissen ons.
• Wij ergeren ons.
• Wij realiseren ons.

Jullie

In de tweede persoon meervoud, als we jullie gebruiken, is het wederkerend voornaamwoord je.

• Jullie vergissen je.
• Jullie ergeren je.
• Jullie realiseren je.

Zij

In de derde persoon meervoud, als we zij gebruiken, is het wederkerend voornaamwoord zich.

• Zij vergissen zich.
• Zij ergeren zich.
• Zij realiseren zich.

Wederkerend werkwoord of niet

Als je te maken hebt met een wederkerend werkwoord gebruik je dus ook een wederkerend voornaamwoord. Dat betekent dan ook, dat als je te maken hebt met een gewoon werkwoord je dat wederkerend voornaamwoord niet moet gebruiken. Combinaties van een gewoon werkwoord met een wederkerend voornaamwoord zijn dus gewoon fout.

Voorbeelden

Zich realiseren

Het werkwoord zich realiseren is een wederkerend werkwoord. Bij dit werkwoord gebruik je dus steeds in elke persoon in het onderwerp een wederkerend voornaamwoord.

• Ik realiseer me.
• Jij realiseert je.
• Hij realiseert zich.
• Wij realiseren ons.
• Jullie realiseren je.
• Zij realiseren zich.

Realiseren

Let op: Er bestaat ook een werkwoord realiseren, met een andere betekenis: tot stand brengen. Zoals je ziet is het werkwoord realiseren géén wederkerend werkwoord en moet er dus ook géén wederkerend voornaamwoord gebruikt worden.

• Ik realiseer een groot gebouw.
• Jij realiseert een groot gebouw.
• Hij realiseert een groot gebouw.

etc.

Beseffen

Het werkwoord beseffen is geen wederkerend werkwoord, dus er moet géén wederkerend voornaamwoord gebruikt worden.

• Ik besef.
• Jij beseft.
• Hij beseft.
• Wij beseffen.
• Jullie beseffen.
• Zij beseffen.

Elke combinatie waarbij je dat wederkerende voornaamwoord dan toch gebruikt zijn dus fout.

Goed of fout?

Je ziet enkele voorbeeldzinnen. Zijn ze goed of fout?

1. Ik besef dat ik het nu begrijp.
2. Hij realiseert zich dat hij te laat is.
3. Wij beseffen ons dat we te laat zijn.
4. Peter beseft zich dat hij het goede antwoord vergeten was.
5. Freek realiseert zich dat hij het proefwerk opnieuw moet doen.
6. Peter beseft dat hij het goede antwoord vergeten was.

De antwoorden

Lees verder

• Ergeren aan 'irriteren aan'