Ergeren aan 'irriteren aan'

Wat moet je zeggen? Is het correct om te zeggen 'ergeren aan iets' of moet je zeggen 'irriteren aan iets'? Je hoort het allebei veel gebruiken. Maar het is niet allebei goed! Over 'ergeren', 'zich ergeren' en 'iemand irriteren'. Over 'fouten die me irriteren' en 'fouten waar ik me aan erger!' Hoe moet je 'ergeren' en 'irriteren' gebruiken?

Irriteren en ergeren

Er worden in het gesproken of geschreven taalgebruik regelmatig fouten gemaakt met de woorden zich ergeren en irriteren. Laten we eens kijken wat de oorzaak van die fouten is én natuurlijk hoe het dan wél moet.

Betekenis, volgens Van Dale:

Je ziet dat de betekenis van deze twee woorden dicht bij elkaar ligt. Dat is ongetwijfeld ook de reden dat het in het gebruik van deze woorden nogal eens mis gaat.

Eerst iets over voorzetsels

Een voorzetsel is een onverbuigbaar woord zoals: aan, bij, door, in, naast, om en tussen. Een voorzetsel geeft aan op welke manier verschillende elementen in de zin bij elkaar horen.

Bijvoorbeeld:
De man zit … het huis. Op de plaats van de puntjes kun je een aantal verschillende voorzetsels invullen, waardoor de betekenis van de zin verandert. Als je op de puntjes in, achter, naast, voor, op invult, zie je dat de man zich steeds ergens anders bevindt. Sommige voorzetsels kun je niet invullen. Combinaties met bijvoorbeeld tussen, onder, langs leveren geen zinvol geheel op.

Het is dus belangrijk het juiste voorzetsel op de juiste plaats te gebruiken!

Ergeren

Het werkwoord ergeren komt meestal voor als wederkerend werkwoord, gecombineerd met het voorzetsel aan.
Het woord wederkeren betekent: terugkeren. Wederkerend is dus: terugkerend.

Je kunt zich ergeren vervoegen:

• Ik erger me aan die fout.
• Jij ergert je aan die fout.
• Hij ergert zich aan die fout.
• Wij ergeren ons aan die fout.
• Jullie ergeren je aan die fout.
• Zij ergeren zich aan die fout.

Je zou kunnen zeggen dat het werkwoord terugkeert naar de hoofdpersoon van de zin. In de zinnen van hierboven:

• ik - me
• jij - je
• hij - zich
• wij - ons
• jullie - je
• zij - zich

Irriteren

Het werkwoord irriteren wordt vaak met een lijdend voorwerp gecombineerd.
In de zin Ik irriteer jou. is het woord jou het lijdend voorwerp: degene die boos of geprikkeld wordt. Het werkwoord irriteren wordt in de praktijk nogal eens met een voorzetsel gecombineerd. Dan krijg je zinnen als Ik irriteer me aan jou. En dat is dus heel erg fout! Bij irriteren wordt dus géén voorzetsel gebruikt en irriteren is géén wederkerig werkwoord. Alle combinaties van irriteren met een voorzetsel leveren geen zinvolle betekenis op en zijn taalkundig fout.

Irriteren kun je vervoegen:

• Ik irriteer Piet.
• Jij irriteert Piet.
• Hij irriteert Piet.
• Wij irriteren Piet.
• Jullie irriteren Piet.
• Zij irriteren Piet.

Je ziet, géén voorzetsel en géén wederkerende werkwoordvorm.

Wederkerend werkwoord

Hierboven is de term wederkerend werkwoord al eens genoemd. Laten we hier nog eens naar kijken.
Het Nederlands kent een aantal wederkerende werkwoorden. Als je deze woorden in de infinitief zet (het hele werkwoord), dan verschijnt het woord zich. Je zou kunnen zeggen dat een wederkerend werkwoord een werkwoord is, dat terugkeert naar de hoofdpersoon van de zin.

Voorbeelden:

• zich schamen
• zich ergeren
• zich realiseren

Als je deze werkwoorden vervoegt, dan krijg je:


Combinaties als

• ik schaam je
• jij schaamt me
• ik realiseer je

zijn duidelijk fout! Het wederkerende deel van het werkwoord ontbreekt steeds, of is in de verkeerde vorm gebruikt.

Een combinatie als ik erger je kan weer wel. Hier is het woord je ook geen onderdeel van het wederkerende werkwoord, het is een lijdend voorwerp. Je kunt je hier vervangen voor andere personen, namen, etc.

Dus goede combinaties zijn:

• Ik erger Piet.
• Piet ergert mij
• Ik erger hem.

En irriteren?

Het werkwoord irriteren is niet wederkerend. Dat wil zeggen dat combinaties als

• ik irriteer me
• jij irriteert je

etc. altijd fout zijn.

Wat wel kan?

• Jij irriteert mij.
• Hij irriteerde de leraar.

Mij en leraar zijn hier lijdend voorwerp.

Een testje!

Je ziet hieronder een aantal voorbeeldzinnen. Zijn ze goed of fout?

1. Ik erger me ontzettend aan foutief taalgebruik.
2. Hij irriteert zich door al die fouten.
3. Ik irriteer me aan al die foute woorden.
4. Hij irriteert me door al die fouten.
5. Mens, erger je niet!

Antwoorden