Nederlands - verschillende soorten Voornaamwoorden (tabel)

In het Nederlands gebruiken wij voornaamwoorden om te verwijzen. Stel we hebben het over 'het meisje', dan kunnen we dit door middel van een voornaamwoord vervangen voor bijvoorbeeld 'zij'. Voornaamwoorden kunnen ergens naar verwijzen binnen een tekst maar ook buiten de tekst. Er zijn veel verschillende soorten voornaamwoorden, namelijk: persoonlijke, bezittelijke, wederkerende, wederkerige, aanwijzende, betrekkelijke, vragende en onbepaalde voornaamwoorden.

Het voornaamwoord

Voornaamwoorden zijn woorden die, zoals hierboven al genoemd, verwijzen naar een ander woord. Dit kan op twee manieren, namelijk buitentekstelijk en binnentekstelijk.

Buitentekstelijk: Zij komt hier elke dag langs, maar ik weet niet hoe zij heet.
Binnentekstelijk: Dat meisje komt hier elke dag langs, maar ik weet niet hoe zij heet.

Wanneer er buitentekstelijk verwezen wordt kun je niet uit de tekst opmaken waarover er gesproken wordt. Je moet kijken naar de context wil je erachter komen waarover het gaat. Binnentekstelijk verwijzen is echter wat makkelijker, waarnaar verwezen wordt staat al in de tekst zelf.

Hoe zijn de verschillen in voornaamwoorden bepaald?

De verschillen in voornaamwoorden zijn op een aantal manieren bepaald. Zo is er gekeken naar de zinsbouw. Sommige voornaamwoorden konden in een zin de gehele naamwoordsgroep vervangen. Er is ook gekeken naar welke vormen van voornaamwoorden er in verschillende situaties werd gebruikt. Zo werden voor het onderwerp van de zin andere vormen gebruikt dan voor lijdende en meewerkende voorwerpen. Iets anders waarnaar gekeken werd is de afstand tot iets. Het aanwijzend voornaamwoord maakt bijvoorbeeld gebruik hiervan: er wordt onderscheid gemaakt tussen 'deze' en 'die' en 'dit' en 'dat.

Overzicht: soorten voornaamwoorden

Soort voornaamwoord	Verwijst naar...	Voorbeelden
Persoonlijk voornaamwoord	Een persoon, ding of dier	ik, zij, wij, het, jullie, zij, mij, jou, haar, ons, hun
Bezittelijk voornaamwoord	De bezitter	jouw, mijn, zijn, ons, jullie, hun
Wederkerend voornaamwoord	Het onderwerp in de zin	Hij verveelt zich, je vergist je
Wederkerig voornaamwoord	Wederkerige relatie antecedent	Zij vervelen elkaar, ze verdedigen elkaar
Aanwijzend voornaamwoord	Iets aanwijsbaars	die, dat, deze,dit, zo'n, zulk(e), degene, diegene
Betrekkelijk voornaamwoord	Een (betrekkelijke) bijzin die aan de hoofdzin gebonden is	die, wie, dat, wat
Vragend voornaamwoord	Een vraagzin	wie, wat, welke
Onbepaald voornaamwoord	Iets onbepaalds	het, men, (n)iemand, (n)iets, alles, iedereen, enig, elk, zeker, menig, wat

Eventuele onduidelijkheden

Wat is een antecedent?

'Antecedent' is de naam voor het woord waar een woord naar verwijst. Meestal gaat het om een betrekkelijk voornaamwoord, en meestal staat deze achter het antecedent.

Wat is het verschil tussen een wederkerend en wederkerig voornaamwoord?

Bij wederkerige voornaamwoorden wordt er verwezen naar een antecedent dat in meervoud staat. De relatie die wordt uitgedrukt is wederzijds, hierbij gaat het vrijwel altijd om het woord 'elkaar'. Bij wederkerende voornaamwoorden wordt geen wederzijdse relatie aangegeven.

Opmerkingen

De woorden waar, toen en hoe horen niet bij het betrekkelijk voornaamwoord, maar bij het betrekkelijk bijwoord.
De woorden waar, hoe en waarom horen niet bij de vragend voornaamwoorden, maar bij de vragend bijwoorden.

© 2011 - 2023 Shiny, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.

Gerelateerde artikelen

Het wederkerende werkwoord in de Nederlandse taalEr bestaan in het Nederlands veel zogenaamde ‘wederkerende’ werkwoorden. Deze werkwoorden kunnen herkend worden aan het…

Grammaticale termen in diverse talenIn dit artikel vindt u een overzicht van de grammaticale termen. Niet alleen in het Nederlands, maar ook in andere talen…

Over beseffen en zich realiserenTaal is communicatie, het overbrengen van je gedachten aan een ander. Dat wil je wel zo goed mogelijk doen, zodat je goe…

Grammatica, taalkundig benoemenWoorden in de Nederlandse taal kunnen worden benoemd aan de hand van hun functie in verschillende woordsoorten. Dit heet…

Past Continuous - Grammatica EngelsDe Past Continuous wordt gebruikt in de verleden tijd. Je kunt de Past Continuous gebruiken als er een activiteit in het…

Hulpwerkwoorden, koppelwerkwoorden en hoofdwerkwoordenEen werkwoord is simpel gezegd een woord dat een werking uitdrukt. Maar zo simpel is het niet wanneer je deze werkwoorde…

Bronnen en referenties

http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/898/
Taalkundig Collegemateriaal

Reactie

Docent Nederlands, 21-10-2014
In 'Zij vervelen zich' zit geen wederkerige relatie, het gaat om meerdere personen die zich vervelen. 'Zich vervelen' is een wederkerend werkwoord. Ik verveel me, hij verveelt zich, wij vervelen ons, zij vervelen zich. Me, zich, ons en zich zijn dan wederkerende voornaamwoorden.

Een goed voorbeeld zou zijn: 'zij vervelen elkaar', dan doen ze het elkaar aan en is er sprake van een wederkerigheid. Reactie infoteur, 19-02-2015
Dank!

Shiny (132 artikelen)
Laatste update: 21-11-2020
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 2

Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.