Sommen oefenen: Maak rekenspelletjes voor thuis

Voor een aantal kinderen is het automatiseren en memoriseren van tafeltjes of sommen onder de honderd een hele klus. Het is echter wel iets dat kinderen onder de knie moeten krijgen, want voor veel rekenwerk in de bovenbouw van de basisschool -en daarna- zijn beheersing van tafeltjes en erbij- en erafsommen een belangrijke basisvaardigheid. Er moet dus flink geoefend worden. Maar hoe?

Basisschool

Op de basisschool wordt rekenen gegeven met behulp van realistische, wiskundig georiënteerde methodes. Dat is een prima zaak, want deze methodes proberen het rekenwerk te verbinden met de reële wereld. Je rekent immers met een doel!

Basisvaardigheden

In het rekenwerk krijgen kinderen te maken met verschillende basisvaardigheden, die in rekenlijnen beschreven staan. Elke stap is noodzakelijk voor de volgende. Dit zijn stappen zoals:

• Oriëntatie op getallen in een context
• Gebruik van getallen om hoeveelheden te benoemen
• Gebruik van getallen om een volgorde te maken
• Gebruik van getallen om een bewerking, een som, weer te geven.
• Tellen tot 5, tot 10, tot 20, etc.
• Erbij-sommen tot 10
• Eraf-sommen onder de 10
• Erbij-sommen tot 20
• Eraf-sommen onder de 20

Dit lijstje is verre van volledig!

Extra steuntje

Sommige kinderen hebben een steuntje nodig om bepaalde vaardigheden onder de knie te krijgen. Erbij- en erafsommen worden wel begrepen en gekend, maar uitkomsten zijn onvoldoende snel uit het geheugen op te diepen. Dat geldt evenzeer voor de tafeltjes. Hoewel de leerkracht op school van alles uit de kast zal halen om het kind de broodnodige oefeningen te geven, is soms een extra hulpje prettig. Ouders zijn meestal bereid thuis ook wat te doen.

Werkbladen

Wie op school gaat vragen of er thuis ook gerekend kan worden, krijgt nogal eens van de leerkracht een aanwijzing voor een computerprogramma, website, of een werkboekje of één of meerdere werkbladen mee naar huis. Natuurlijk zijn er wel kinderen die het leuk vinden om thuis zo'n werkblad in te vullen, maar voor de meesten is zo'n werkblad een verlenging van de schooldag. Het betekent maar al te vaak dat kinderen zuchtend aan een werkblad beginnen, om dátgene te doen waar ze op school zo'n hekel aan hebben gekregen. Veel computerprogramma's leggen veel nadruk op het spel, vaak minder op inhoudelijke en didactische aspecten. Bovendien wordt het snel saai, als je in je eentje achter het scherm zit. Er kan beter gekozen worden voor een ándere insteek, een met meer interactie en gezelligheid!

Rekenspelletjes

Het is veel leuker om thuis rekenspelletjes te spelen. Spelenderwijs vaardigheden onder de knie krijgen, dat is toch heel wat leuker dan rijtjes met sommetjes maken. Er zijn enkele mogelijkheden:
In de speelgoedwinkel zijn spelletjes te koop, maar die zijn vooral gericht op 'spelen', vaardigheden blijven vaak onderbelicht.
Schooluitgevers hebben vaak een assortiment met allerlei educatieve spelletjes, waarbij de nadruk ligt op het oefenen van vaardigheden, zonder dat het spelplezier wegvalt. Toch is er een nadeel: de kosten voor deze, speciaal op scholen gerichte spelletjes, zijn vaak aan de hoge kant.
Het kan allemaal een stuk eenvoudiger. Sommige spelletjes zijn heel eenvoudig zelf te maken. Papier, schaar en pen, daar kom je meestal al heel ver mee.

Type sommen

Het kan handig zijn als je bij de leerkracht wel even navraagt welk type sommen het beste geoefend kan worden. Ben je toe aan een nieuw type sommen? Je hebt snel een nieuwe variant aangemaakt!
Je ziet hieronder een lijstje met somtypes, opklimmend in moeilijkheidsgraad. Dit zijn allemaal te memoriseren eraf- en erbijsomtypes, met uitkomsten ónder de honderd.

• Type 4 + 2
• Type 7 – 2
• Type 13 + 4
• Type 16 – 3
• Type 20 – 13
• Type 7 + 6
• Type 16 – 7
• Type 23 + 5
• Type 37 – 5
• Type 37 + 10
• Type 38 – 10
• Type 25 + 7
• Type 25 – 8
• Type 25 + 12
• Type 38 – 12
• Type 25 + 17
• Type 47 – 18

Dan zijn er natuurlijk ook de bekende tafel- en deeltafelsommetjes. Ook die kun je in enkele types verdelen:

• Type 5 x 7. De som is gegeven, de uitkomst moet gevonden worden.
• Type 35 = .. x .. Hier is de uitkomst gegeven. Welke som past daar bij?
• Deeltafels

Voor sommige kinderen zijn, onder de honderd, nog oefeningen nodig om de telrij in te trainen.

• Oefeningen getalopbouw

Enkele voorbeelden van spelletjes

Hieronder zie je een aantal spelletjes, die eenvoudig en goedkoop zelf te maken zijn. Als je niet goed weet welke cijfers en getallen je op de kaartjes moet schrijven, overleg dat dan even met de leerkracht van je kind. Er bestaat ook een map, de Rekendoos, waarin alle benodigde kaartjes met de juiste cijfers er al op, zijn voorgedrukt. Kopietje maken op wat steviger papier, uitknippen en klaar.

Flitskaarten

Speler 1 laat aan speler 2 een kaartje zien waarop een som staat. Op de achterkant staat ook de uitkomst, alleen speler 1 ziet dat. Speler 2 lost de som op. Hoe snel kun je het stapeltje flitskaarten wegwerken? Daarna wisselen: speler 2 houdt de kaartjes vast. Wie was het snelste?

Memory

Een aantal kaartjes liggen omgekeerd op tafel. Je draait steeds één somkaartje en één uitkomstkaartje om. Kloppen ze bij elkaar? Haal ze op, leg ze bij je neer. Je mag nóg eens. Passen ze niet? Dan is de volgende aan de beurt.

Domino

Op elk dominokaartje staat een som en een uitkomst van een andere som. Verdeel de kaartjes over de spelers. Ieder mag om de beurt proberen een kaartje aan te leggen. Het kaartje moet zo komen te liggen, dat de uitkomst op het ene kaartje en de som op het andere kaartje tegen elkaar liggen.

Bingo

Op bingokaarten staan geen getallen, maar sommen. De spelleider trekt nummers, uitkomsten van de sommen. De uitkomst wordt omgeroepen en de spelers controleren of er een som met die uitkomst op hun kaart staat. Zo ja, dan wordt er een blokje, knoop, o.i.d. Op het betreffende vakje gelegd. Wie heeft het eerste één rijtje, twee rijtjes of de hele kaart vol?

Sommenspel (Sommenscrabble)

• Maak een heleboel kleine kaartjes (vergelijk maar met de spelstenen van het gewone scrabble), waarop een cijfer, een +, een = of een – staan.
• Elke speler krijgt 14 kaartjes. Om de beurt leg je een som. Kun je niets leggen? Dan moet je een extra kaartje pakken en probeer je het de volgende beurt nog eens. Let op: de sommen moeten rekenkundig kloppen. 4 + 5 = 9 klopt. Je mag er alleen iets aan toevoegen, waarbij het gedeelte vóór een = altijd moet blijven kloppen met hetgeen erna staat.
• Goed is dus: 4 + 5 = 9 = 3 + 6 = 1 + 8 = 9 = 2 + 7
• Fout is dus:4 + 5 = 9 + 1 = 10
• Herhaling van één cijfer mag niet: 4 + 5 = 9 = 9 Rekenkundig juist, maar nogal flauw. Afgekeurd, dus.
• Je kunt ook cijfers combineren, de 1 en de 2 kun je leggen als een 12. Dus bijvoorbeeld 1 2 + 3 = 1 5
• Je mag de sommen horizontaal of verticaal leggen, nooit diagonaal.

Duikspel, racespel, bergspel (drie varianten van hetzelfde principe)

Spreek af met wel getal je begint of eindigt. Bijvoorbeeld: je begint op 0, en je gaat naar 100 (in dat geval: racespel of bergspel. Als je van 100 naar 0 gaat, duik je naar beneden: duikspel).
Je hebt een aantal getalkaartjes, van 0 tot 10.

• Speler 1 draait een kaartje om, bijvoorbeeld 5. Hij maakt de som 0 + 5 = 5 Is het antwoord goed, dan wordt het kaartje open neergelegd. Is het fout, dan gaat het kaartje terug.
• Speler 2 is aan de beurt, draait bijvoorbeeld 4. De som is dan 0 + 4 = 4.
• Als speler 1 aan de beurt is, begint deze met zijn laatste getal, 5. Hij draait een kaartje om, bijvoorbeeld 3. De som wordt 5 + 3 = 8.
• Dan is speler 2 weer aan de beurt.

Elke speler maakt dus zijn eigen rijtje sommen. Wie is het eerst bij de afgesproken finish?

Op een rij

Teken voor elke speler een drietal vakken, waar een getalkaartje in past. De drie vakken staan voor een stuk getallenlijn, dus links is klein, rechts is groot. Je hebt getalkaartjes nodig van 0 tot 100. Speler 1 trekt een kaartje. Bijvoorbeeld 15. Plaats het getal in één van de drie vakken. Ook speler 1 trekt en plaatst een kaartje. Als speler 1 hierna weer een kaartje pakt (bijvoorbeeld: 25), moet dit in een goed vak worden geplaatst. Had speler 1 bijvoorbeeld de 15 helemaal links geplaatst, dan kan hij kiezen. Moet de 25 in het midden, of helemaal rechts? Wat is slim? Wie het eerste zijn rijtje van drie vakjes op de goede volgorde heeft kunnen vullen, heeft gewonnen.