Een tekst schrijven: veelgebruikte stijlfouten

Of je nu scholier, student, sollicitant, of vertegenwoordiger van een groot bedrijf bent: het is altijd handig om een goede kennis van de Nederlandse taal te hebben. Naast de vele spellingregels die onze taal kent, zijn er ook vele voorschriften wat betreft zinsconstructies. Om te voorkomen dat je verkeerd begrepen wordt, je op je proefwerk (of nog erger: je examen) Nederlands een hoop aftrekpunten krijgt, of je met je speech voor een volle zaal mensen op je gezicht gaat, kan het handig zijn om de volgende, meest voorkomende stijlfouten nog even door te nemen.

Pleonasme

Pleonasmes zijn veel gebruikte uitdrukkingen, waarbij het bijvoeglijk naamwoord in feite overbodig is geworden, doordat de informatie over het zelfstandig naamwoord algemeen bekend is. Zo weet bijvoorbeeld iedereen dat gras groen is (het groene gras), beton grijs (het grijze beton), en sneeuw wit (de witte sneeuw).

Tautologie

Een tautologie is een woordcombinatie, waarbij het begrip twee keer met verschillende woorden wordt genoemd. Veelal is het ene woord te vervangen door de andere, maar soms wordt een tautologie bewust gebruikt. Veelgebruikte tautologieën zijn pais en vree, met pek en veren, heg noch steg, kind noch kraai, etc. De genoemde voorbeelden kunnen een goede aanvulling of verduidelijking op je tekst zijn, maar pas wel op dat je de uitdrukking juist gebruikt.

Herhaling

Naast pleonasme en tautologie, is er ook nog een derde vorm van herhaling: simpelweg de 'herhaling'. Deze vorm is een stuk makkelijker te onderscheiden dan een tautologie of pleonasme, doordat één of een paar woorden in een zin een paar keer duidelijk onnodig herhaald worden.

Contaminatie

Een contaminatie is een samenvoeging van twee standaarduitdrukkingen, die samen een nieuwe vormen. Deze uitdrukking is echter niet correct en deze moet je dan ook te allen tijde proberen te vermijden. Voorbeelden van veelgebruikte contaminaties zijn: 'soms wel eens' (óf soms, óf wel eens), 'nachecken' (óf nakijken, óf checken), 'optelefoneren', (óf opbellen, óf telefoneren) en het hoogste woord nemen (het hoogste woord hebben, of het woord nemen).

Tangconstructie

Een tangconstructie is een zinsconstructie, waarbij delen die eigenlijk bij elkaar horen, ver van elkaar afstaan in de zin. Dit kan gaan om een lidwoord en een zelfstandig naamwoord, een hulp- en hoofdwerkwoord, of delen van een scheidbaar samengesteld werkwoord (bereid voor, geeft af, loopt hard, etc).

Congruentiefout

Een congruentiefout, ook wel foutieve congruentie genoemd, is een foutieve aansluiting tussen de persoonsvorm en het onderwerp. Dit betekent dat het onderwerp enkelvoud en de persoonsvorm meervoud is (of andersom uiteraard). Denk hierbij aan 'de media vertelt' (media is meervoud), 'een aantal mensen kwamen' (aantal is enkelvoud), en 'een kudde stieren kwamen' (kudde is enkelvoud).

Foutieve inversie

Inversie is een schrijfvorm die zowel op woord, als woordgroep- als op zinsniveau gebruikt wordt. Met inversie wordt bedoeld dat identieke delen van een woord, woordgroep of zin, samengevoegd worden en nog maar één keer volledig vermeld worden (dit geldt bijvoorbeeld voor de woorden hierboven: woord, woordgroep- zinsniveau. Je zou achter alle drie niveau kunnen plaatsen, maar dit is in feite overbodig).

Bij foutieve inversie, ook wel foutieve samentrekking genoemd, worden twee zinnen verkeerd samengetrokken. Dit gebeurt door de persoonsvorm en het onderwerp om te draaien, of woorden weg te laten die in eerste instantie overbodig lijken. In sommige gevallen is daarmee de zin simpelweg fout, in andere gevallen verandert de betekenis. Voorbeelden zijn 'Ik heb hem eerst getrakteerd en daarna een cadeau gegeven (Ik heb hem eerst getrakteerd en daarna heb ik hem een cadeau gegeven), 'Een verbetering van het weer is niet te verwachten en zullen wij betere tijden af moeten wachten (Een verbetering van het weer is niet te verwachten en we zullen betere tijden af moeten wachten) en 'Er werd veel geadverteerd en verwacht men daarom veel bezoekers (Er werd veel geadverteerd en daarom verwacht men veel bezoekers).

Tot slot

Realiseer je dat het bijna onmogelijk is om perfect Nederlands te schrijven. Niet alleen kent onze taal gewoon heel veel regels waarop ook weer een hoop uitzonderingen zijn, het is zeer menselijk om een foutje te maken. Of je nu iets over het hoofd ziet of dat je het gewoon niet herkent: het gebeurt. Om te voorkomen dat je vaak de mist in gaat, kan het handig zijn om je tekst door iemand anders na te laten lezen. Voor je examen geldt dat je het schrijven van teksten vooral heel vaak moet oefenen. Hiervoor, en eigenlijk geldt dit in alle gevallen, is op tijd beginnen misschien nog wel de beste tip als het om het schrijven van een goede tekst gaat.