Hoe maak je een schematische samenvatting?

Begrippen in een studietekst zijn nooit losstaande feitjes. Begrippen vormen samen een proces, deze kun je weergeven door middel van een schematische samenvatting. Schematische samenvattingen helpen om de tekst te begrijpen en zo de tekst beter te onthouden. Lees hier alles over het maken van een goede schematische samenvatting.

Waarom een schematische samenvatting maken?

Schematische samenvattingen zijn geschikt voor studieteksten. In een studietekst wordt altijd een proces beschreven. Begrippen zijn dan geen losstaande feitjes meer, maar vormen een samenhangend geheel. Begrippen zijn beter te onthouden als je de verbanden tussen deze begrippen ziet.

Schematische samenvattingen helpen met redeneren. Als je bepaalde gegevens hebt, of als er bepaalde zaken gebeuren, welke conclusies kun je daar dan aan verbinden? Deze vragen kun je alleen beantwoorden als je weet welke invloed de bekende begrippen hebben op andere begrippen.

Bovendien is informatie makkelijker door je hersenen op te slaan als je verbanden kunt leggen tussen onderdelen van deze informatie.

Schematische middelen

Voorbeelden van schematische middelen

• Pijlen: ←↑→↓↔, worden gebruikt om invloeden aan te geven. (A heeft invloed op B: A → B).
• Afkortingen: t/m, enz., worden gebruikt om logische opsommingen in te korten (2009 t/m 2011, i.p.v. 2009, 2010 en 2011).
• Slash of schuine streep: /, wordt gebruikt om "of" relaties aan te geven, begrippen die in die situatie dezelfde betekenis hebben.
• Vraagteken: ?, wordt gebruikt voor vraagstellingen binnen het proces.
• Opsommingen met resultaat (formules): +, -, ×, ÷, worden gebruikt om een vergelijking te maken, begrippen die samen een verband vormen en gelijk zijn aan een ander begrip.
• Is gelijk tekens: =, wanneer een begrip of een groep begrippen (zie opsommingen met resultaat) gelijk zijn aan een ander begrip of een groep begrippen
• Andere is gelijk tekens: ≈ (is ongeveer), ± (plus minus, wanneer een begrip rond een getal is), ≠ (is géén) , < (is kleiner dan), > (is groter dan), ≤ (is kleiner of gelijk aan), ≥ (is groter of gelijk aan)

Het gebruik van schematische middelen

Gebruik bij het maken van een schematische samenvatting consequent dezelfde tekens. Anders raakt je schema in de war en kan je niet zo goed onthouden wat je eigen tekens voorstellen. Gebruik voor elk soort verband een ander teken. Je kunt hierbij ook met kleuren werken. Voorkom ten alle tijden dat je vergeet wat je tekens voorstellen, want dan is je samenvatting waardeloos. Maak eventueel een legenda als geheugensteuntje.

Stappenplan

1: Tekst lezen

Lees eerst de tekst waar je schematische samenvatting over moet gaan.

2: Proces bepalen

In een studietekst wordt altijd een proces beschreven. Geef dit proces een naam. Dit is de titel van je schematische samenvatting, van dit proces gaan we de verbanden beschrijven.

3: Markeer de begrippen

In de tekst komen begrippen voor. Deze begrippen zijn onderdeel van het zojuist geformuleerde proces. Markeer puur de begrippen, niet de definities of voorbeelden. Deze hoef je namelijk niet in je schema op te nemen.

4: Het begin

Schrijf bovenaan of vooraan (wat je voorkeur heeft) het begrip waarmee het hele proces begint. Als je schematische samenvatting bijvoorbeeld gaat over temperatuurregeling in huis begint je samenvatting met "temperatuur" of als je samenvatting gaat over het menselijk immuunsysteem begint je samenvatting met "ziekteverwekker".

5: Andere begrippen

Bekijk vervolgens welke invloeden dit beginnende begrip op andere begrippen heeft. Schrijf deze andere begrippen ook op en geef de invloeden weer met pijltjes. Werk zo alle begrippen door. Soms is een begrip een overkoepelende naam voor een verzameling andere begrippen. Dit kun je weergeven met tekens zoals +, -, enzovoort.

6: Herschrijven

De schematische samenvatting is na het afronden van stap 5 waarschijnlijk erg onoverzichtelijk. Om alle verbanden te weerleggen moet er soms veel gekrast worden en lopen pijlen door elkaar heen. Maak de schematische samenvatting opnieuw en probeer alle begrippen op zo'n plaats op het papier te zetten dat de pijlen gestructureerd lijken te lopen, dat alle begrippen logisch lijken te staan en dat begrippen die na stap 5 ergens nog tussen gepropt stonden nu ook voldoende ruimte hebben. Zo heb je beter overzicht op je schema.

Veel voorkomend probleem: gaten in het schema

Als je een tekst niet goed snapt kun je hem niet goed schematiseren. Soms bevat een tekst niet alle begrippen en niet alle verbanden om een proces compleet te kunnen schematiseren. Als dit het geval is, moet je de gaten opvullen met informatie van buitenaf. Probeer zoekmachines, andere lesboeken of stel je vraag aan iemand.

Ter aanvulling als naslagwerk

Voorbeelden en definities of uitleg van begrippen horen niet thuis in een schematische samenvatting. Als je een samenvatting nodig hebt als naslagwerk is het handig om een begrippenlijst te maken met eventueel extra voorbeelden en uitleg. Plaats deze niet in je schematische samenvatting, maar op een ander blaadje: een bijlage. Zo behoud je het overzicht.