Hoe schrijf je een goed reflectieverslag?

Het is een vaak terugkerend item binnen opleidingen: het schrijven van een reflectieverslag. Er zit een aanzienlijk verschil tussen evalueren en reflecteren. Wat is het verschil en waarin uit zich dat? Hoe schrijf je een goed reflectieverslag?

Evalueren versus reflecteren

Tussen evalueren en reflecteren zit een verschil. Wanneer je evalueert, kijk je doelgericht terug op een bepaalde situatie of gebeurtenis. Hoe is het verlopen? Hoe heb je het aangepakt? Wat ging goed en wat zou je de volgende keer anders doen? Je evalueert hier met name de taak die je hebt uitgevoerd en je kijkt naar kwaliteit.

Bij reflecteren ga je meer de diepte in. Zie het als een ijsberg in het water. Het topje dat er bovenuit steekt, is zichtbaar. Als je het over het topje van de ijsberg hebt, ben je aan het evalueren; je kijkt naar datgene wat direct zichtbaar is. Bij reflecteren duik je onder de waterlijn; je kijkt naar datgene wat niet direct zichtbaar is. Je stelt jezelf vragen als; hoe komt het dat ik reageer zoals ik doe? Waarom handel ik zo? Wat deed het met mij? Waar komt het vandaan?

De diepte in

Hoe doe je dat; de diepte in? De meeste mensen vinden het moeilijk om te kijken naar achterliggende oorzaken van het handelen. Het is een gegeven dat het gedrag dat je vertoont, een reden heeft. Dit kan te maken hebben met je normen en waarden, met je emoties en gevoelens, gedachten, et cetera. Om inzicht te krijgen in je gedrag en om te kunnen werken aan dingen is het juist belangrijk om de diepte in te gaan.

Er zijn een aantal vragen die je kunnen helpen om de diepte in te gaan:

• Wat was de situatie?
• Hoe heb je gehandeld?
• Wat voelde je bij/in die situatie?
• Wat dacht je bij/in die situatie?
• Wat deed het met je?
• Welk thema ten aanzien van jezelf herken je hierin?
• Heb je vaker dit soort situaties en hoe zou dat kunnen komen?
• Herken je deze situatie ook in andere situaties?
• Loop je hier vaker tegenaan?
• Waar komt je handelen vandaan?
• Wat neem je jezelf voor wanneer je weer in een dergelijke situatie terechtkomt?
• Hoe wil je het gaan aanpakken?

Het reflectieverslag

In een reflectieverslag begin je vaak met een omschrijving van de situatie. Hierin probeer je voor de lezer duidelijk te maken hoe de situatie eruit zag. Waar speelde de situatie zich af? Wie waren erbij betrokken? Wat was de situatie? Zorg dat je dit zo helder mogelijk neerzet. Vertel in je situatiebeschrijving ook wat het probleem was waar je tegenaan liep.

Hierna begin je met vertellen wat de situatie met je deed. Wat riep het bij je op? Hoe heb je gehandeld en waarom? Dan kom je bij een stukje transfer; ga kijken of je de situatie herkent. Ben je een soortgelijke situatie vaker tegengekomen en zo ja; wanneer? Waar komt het volgens jou vandaan? Kun je een centraal thema ontdekken? Ook kun je hier gaan analyseren hoe en waarom de situatie is ontstaan. Je kunt vervolgens bedenken hoe je dit een volgende keer aan zou kunnen pakken. Zou je dingen anders doen en zo ja; wat? Kortom: wat neem je je voor?

Tot slot

Onthoud dat er een wezenlijk verschil zit tussen evalueren en reflecteren. Probeer verder te kijken dan het topje van de ijsberg en durf naar jezelf te kijken. Dit zal je helpen om verandering teweeg te brengen!