Reflectieverslag schrijven

Een reflectieverslag schrijven: in het HBO kun je er nauwelijks omheen. Reflecteren is een vorm van bewust nadenken, een essentieel onderdeel van leren uit praktijkervaring. Er zijn vele manieren om een reflectieverslag te schrijven. Dat kan bijvoorbeeld volgens het STARR-model. Ook het ABC-model geeft handvatten voor reflecteren.

Wat is reflecteren?

Reflecteren is een vorm van leren, maar ook een vaardigheid die men zich eigen moet maken. Het is tegelijk een belangrijke HBO-competentie. Reflecteren begint met het kijken naar je eigen gedrag. Een lerende houding is een absolute voorwaarde voor reflecteren. Je reflecteert op je gedrag in een bepaalde situatie. Als je je bewust bent van de situatie waarop je wilt reflecteren, dan moet je jezelf (bij voorkeur open) vragen stellen over jouw gedrag in de situatie.

Doel van reflecteren

Reflecteren is een middel om te leren handelen in toekomstige situaties. Het doel van reflecteren is om je bewust te worden van je eigen handelen en gedrag, teneinde het persoonlijke professioneel handelen te verbeteren in toekomstige beroepssituaties.

Abstract denken voorwaarde voor reflecteren

Het is mogelijk om de vaardigheid reflecteren te leren. De voorwaarde is echter wel dat de student in staat is abstract te denken. Het vermogen tot abstract denken ontwikkelt zich in de adolescentie. De student gaat nadenken over het eigen gedrag en het effect op anderen.

Reflectieverslag schrijven: inhoud reflectieverslag

Er zijn verschillende manieren en modellen om een reflectieverslag te schrijven. De globale opzet is als volgt. In het eerste gedeelte beschrijf je de situatie waarover je gaat reflecteren. Wat gebeurde er? Wie waren er bij betrokken? Je geeft vervolgens een beschrijving van je eigen handelen. Welke activiteiten heb jij verricht in de gegeven situatie? Wat was het effect op de leerlingen of cliënten? Welke resultaten zijn er geboekt? Wat ga je doen om jouw handelen te verbeteren?

Reflectieverslag Korthagen

Korthagen onderscheidt 5 fasen die doorlopen worden. Er is sprake van een spiraal, omdat fase 5 het begin is van een nieuwe cyclus. Het model van Korthagen wordt ook wel de “reflectiespiraal” genoemd.

Fase 1: = handelen. Wat wilde ik bereiken? Waar wilde ik op letten? Wat wilde ik uitproberen?
Fase 2: Terugblikken op het handelen
Lerarenperspectief: wat wilde/deed/dacht/voelde ik?
Leerlingperspectief: wat wilden/deden/dachten/voelden de leerlingen?
Fase 3: Bewust worden van de belangrijke aspecten
Fase 4: Formuleren van handelingsalternatieven

Reflecteren met het STARR-model

In veel HBO-opleidingen wordt het STARR-model gehanteerd. Dat staat voor:

Situatie
Taak
Actie
Resultaat
Reflectie

Reflectie ABC

Een eenvoudige manier van reflecteren op beginnersniveau is het ABC-model:

Aan de hand: beschrijving van de situatie
Belangrijk: wat is belangrijk in de situatie?
Conclusie: welke conclusies trek ik daaruit en welke acties ga ik ondernemen?