Effectief lezen: globaal lezen

Globaal lezen is een vervolg op oriënterend lezen. Een lezer die een tekst globaal leest wil weten wat de kernantwoorden zijn die in een tekst gegeven worden op de door oriënterend lezen gevonden hoofdvragen. De gevonden informatie wordt vastgelegd in een kort bouwplan. Desgewenst kan ook een korte samenvatting worden gemaakt. Een lezer die nu genoeg informatie heeft kan de tekst terzijde leggen. Is hij van mening dat hij nog niet genoeg informatie heeft, dan moet hij bepalen of hij de hele tekst, of een gedeelte van de tekst, intensief gaat lezen.

Oriënterend lezen

Een informatieve tekst heeft een centraal thema (waar een tekst over gaat). Een effectieve lezer begint met het zoeken naar en het formuleren van het centrale thema.

Ook bevat een informatieve tekst altijd een aantal hoofdvragen (vragen die direct betrekking hebben op het centrale thema). Een effectieve lezer vervolgt met het het zoeken naar en formuleren van de hoofdvragen in de tekst.

Het eindresultaat van oriënterend lezen is een mini-bouwplan met centraal thema en hoofdvragen. Ter illustratie een voorbeeld:

Globaal lezen, vervolg op oriënterend lezen

Globaal lezen is een vervolg op oriënterend lezen, want de lezer die een tekst globaal leest gaat op zoek naar de kernantwoorden (antwoorden zonder toelichting, argumentatie, voorbeelden, enzovoorts) op de hoofdvragen. Het eindresultaat van globaal lezen is een kort bouwplan. Als de lezer besluit om niet verder te lezen na het vinden van de kernantwoorden, dan kan hij eventueel een directe of indirecte korte samenvatting maken.

Zoeken naar kernantwoorden

Kernantwoorden staan vaak op bepaalde plaatsen:

• inleiding of slot van een tekst
• eerste, tweede of laatste zinnen van alinea's
• bij lange teksten eerste, tweede of laatste alinea

Bij het zoeken naar kernantwoorden maakt een effectieve lezer ook gebruik van signaaltekens: cursivering, onderstrepingen, bredere marges, afwijkingen in de regelafstand, enzovoorts. Een effectieve lezer die op zoek is naar kernantwoorden let ook op signaalwoorden: woorden die duidelijk maken hoe elementen van de tekst met elkaar in verband staan. Enkele voorbeelden zijn:

• ten eerste, ten tweede (opsommingen)
• kortom, samenvattend (samenvattingen)
• immers, omdat (argumenten)
• maar, echter (tegenstellingen
• bij voorbeeld, ter illustratie (voorbeelden)

Soms staat in een alinea zowel de hoofdvraag als het kernantwoord. Dat is het geval in de volgende alinea:

De eerste zin van deze alinea bevat zowel het thema, de hoofdvraag en het kernantwoord. Oriënterend lezen maakt duidelijk dat het thema is goed verkeersveiligheidsbeleid. Ook de hoofdvraag kan afgeleid worden uit de eerste zin van de alinea: Wanneer kan verkeersveiligheidsbeleid slagen?

Globaal lezen maakt duidelijk dat het kernantwoord ook in de eerste alinea staat: Indien er een goede communicatie plaatsvindt.

Formuleren van kernantwoorden

Aan het formuleren van kernantwoorden kunnen de volgende eisen worden gesteld:

• het antwoord moet zo bondig mogelijk zijn geformuleerd
• het antwoord geeft precies de bedoeling van de tekst weer
• het antwoord sluit logisch aan bij de vraag waar het bij hoort

Maken van een kort bouwplan

Thema, hoofdvragen en kernantwoorden kunnen worden weergegeven in een kort bouwplan. Ter illustratie een gedeelte van kort bouwplan, met thema, hoofdvragen en antwoorden:

Thema: woonlastensubsidie
Wat wordt daarmee bedoeld?
Een tegemoetkoming in de kosten van huur en energie voor mensen met een laag inkomen

Waarom zijn voorstanders voor de invoering ervan?
Omdat het bestaande systeem van individuele huursubsidie niet meer voldoet

Wat zijn de bezwaren van de tegenstanders?

1. Bepaalde groepen van bewoners worden bevoordeeld
2. De woonlastensubsidie is nauwelijks betaalbaar
3. Invoering van woonlastensubsidie leidt waarschijnlijk tot meer fraude

Maken van een korte samenvatting

Ter afsluiting van het globaal lezen kan een korte samenvatting worden gemaakt. Een directe korte samenvatting is een verkorte versie van de door de auteur geschreven tekst. Bij een indirecte samenvatting vertelt u waar de tekst over gaat: deze tekst geeft een goed beeld van ..., in hoofdstuk 3 beweert de auteur dat ..., in hoofdstuk 4 komt de auteur tot de conclusie dat ...

Ter illustratie een korte samenvatting die gebaseerd is op het gedeelte van het bouwplan over woonlastensubsidie:

Directe korte samenvatting

Woonlastensubsidie is ... (omschrijving). De regering wil woonlastensubsidie invoeren ter vervanging van het systeem van individuele huursubsidie. Invoering is volgens de voorstanders noodzakelijk, omdat het systeem van individuele huursubsidie niet meer voldoet. Tegenstanders van individuele huursubsidie zijn bang dat bepaalde groepen bewoners worden bevoordeeld. Ook kost de invoering volgens de tegenstanders veel meer dan het door de overheid genoemde bedrag. Bovendien leidt invoering van de woonlastensubsidie waarschijnlijk tot meer fraude.

Indirecte korte samenvatting

In het eerste hoofdstuk wordt uitgelegd wat woonlastensubsidie is. Vervolgens wordt toegelicht waarom volgens de voorstanders woonlastensubsidie moet worden ingevoerd. De tegenstanders van de woonlastensubsidie krijgen in het derde hoofdstuk de gelegenheid om hun bezwaren toe te lichten.

Objectief of subjectief

Een directe korte samenvatting is een objectieve verkorte weergave van de door de schrijver vervaardigde tekst. De meer afstandelijke indirecte korte samenvatting geeft de mogelijkheid om twijfels of kritiek te uiten: In hoofdstuk 1 geeft de auteur een summiere omschrijving van de opzet van zijn onderzoek.

Resultaat globaal lezen

Het globaal lezen van een tekst heeft geleid tot de kernantwoorden op de bij het oriënterend lezen geformuleerde hoofdvragen. Indien gewenst kunt u een directe of indirecte korte samenvatting maken. Heeft u nu voldoende informatie? Dan kunt u de tekst sterzijde leggen. Wil u nog meer weten over de inhoud van de tekst? Dan kunt u de tekst, of een gedeelte van de tekst (enkele hoofdstukken van een boek) intensief lezen. Het maken van keuzes kenmerkt de effectieve lezer. Hij leest alleen die teksten volledig die informatie bevatten die hij echt nodig heeft.

Lees verder

• Effectief lezen: oriënterend lezen
• Effectief lezen: voorspellend lezen