Leren leren: Hoe pak je concentratieproblemen aan?

Concentratie is het vermogen om de aandacht sterk te richten. Het is een vaardigheid die je tijdens een examenperiode niet kan missen. Toch krijgen heel wat studenten tijdens het leren te maken met periodes van verminderde concentratie. Dat wordt een probleem wanneer de student door een gebrek aan concentratie de leerstof niet op tijd verwerkt krijgt. Concentratieproblemen kunnen naar gelang de oorzaak opgedeeld worden in motivatieproblemen, slaapproblemen, focusproblemen, omgevingsproblemen, leerproblemen, organisatieproblemen en faalangstproblemen. Voor elk van deze problemen zijn mogelijkheden om de concentratie te verbeteren en het studeren te bevorderen. Je vindt specifieke tips en praktische oplossingen waarmee je onmiddellijk aan de slag kunt gaan.

Wat is concentratie?

Concentratie geeft aan hoe lang en hoe intensief iemand zijn aandacht op een taak kan richten. De tijdspanne waarop een persoon de aandacht kan richten, heet de concentratieboog. Deze wordt bepaald door de aard van de taak en door de omstandigheden. De concentratieboog is korter bij vermoeidheid of bij vermindering van de motivatie maar kan langer zijn naarmate de deadline nadert of doordat je in de flow van het studeren raakt. De concentratieboog bij het lezen van wetenschappelijke lectuur is korter dan bij het genieten van een roman. Bij volwassenen is de concentratieboog gemiddeld 45 minuten. Daarna richt de aandacht zich bijna automatisch op iets anders.

Bij het grootste deel van de studenten gaat het (bij)sturen van de concentratie automatisch. Een aantal studenten heeft een storend gebrek aan concentratie waardoor er sprake is van een concentratieprobleem.

Waarom kan ik mij wel/niet concentreren?

Bij concentratieproblemen is het in de eerste plaats belangrijk om de oorzaak van het gebrek aan concentratie te achterhalen. Dit kan door bij jezelf verschillende situaties waarin concentratie vereist is te ontleden. Graaf in je geheugen naar momenten van wel/geen concentratie en denk na over volgende vragen:

1. Wat was de concentratieboog? Hoe lang kon de aandacht gericht worden?
2. Hoe was de omgeving?
3. Wat deed je en hoe deed je het?
4. Omschrijf je gedachten en gevoelens bij deze activiteit.
5. Welke elementen bevorderden je concentratie?
6. Wat waren de voornaamste oorzaken van eventuele afleidingen?

Door een eerlijk antwoord te formuleren op de vragen kan je de belangrijkste oorzaken van het gebrek aan concentratie achterhalen. Concentratieproblemen kunnen opgesplitst worden in motivatieproblemen, slaapproblemen, focusproblemen, omgevingsproblemen, leerproblemen, organisatieproblemen en faalangstproblemen.

Concentratieproblemen en mogelijke oplossingen

Motivatieproblemen

Zonder motivatie is het heel moeilijk om je te concentreren. Om je te kunnen concentreren op een bepaalde taak, heb je ook de motivatie voor diezelfde taak nodig. Motivatie kan je sturen door je gedachten te controleren.

Oplossing:
Door negatieve gedachten zoals bijvoorbeeld “Saai” en “Ik ga dit toch nooit nodig hebben” toe te laten, pest je alleen jezelf. Wees streng voor jezelf en laat dergelijke gedachten niet meer toe. Ga actief op zoek naar zaken en invalshoeken die wel interessant zijn. Probeer jezelf ook te motiveren met het vooruitzicht van een goede score of het gewenste diploma.

Slaapproblemen

Om goed te kunnen focussen heb je als volwassenen tenminste 7 à 8 uur slaap per nacht nodig. In periodes van stress en tijdsgebrek is dit niet altijd evident. Door intensief te blokken kan je in slaap vallen boven je cursus.

Oplossingen:
Probeer toch een zestal uur per nacht te slapen.
Als de vermoeidheid tijdens het studeren toeslaat, doe dan een powernap van 20 minuten. Zet je wekker, ga met je leerstof op het bed liggen en laat de slaap toe.

Focusprobleem

Je hebt moeite om je lang op een bepaald onderwerp te focussen of om je aandacht bij de taak te houden.

Oplossingen:
Een oplossing kan zijn om een keukenwekker te gebruiken. Kies een tijdspanne die je haalbaar lijkt om geconcentreerd te blijven, bv. 20 minuten. Begin te studeren. Wanneer de wekker afgaat, kijk je het gedeelte na. Overlees en herhaal: wat leerde ik in deze 20 minuten? Gaat het goed, probeer dan je concentratieboog te verlengen.
Veel studenten hebben tijdens het leren ook last van afdwalende gedachten. Stuur jezelf tactvol weer terug naar wat je doet. Als je aan andere dingen denkt, schrijf ze dan kort op en breng je aandacht weer terug naar je leerstof. Maak een to do lijstje waarin je dingen plant waar je tijdens het studeren aan denkt zodat je ze achteraf kan doen.

Omgevingsproblemen

Sommige studenten blijven beweren dat zij goed kunnen studeren in een drukke omgeving zoals in de woonkamer, met de tv op de achtergrond, … terwijl talrijke studies aantoonden dat een sobere en rustige werkplek essentieel is voor de concentratie. Heel wat concentratieproblemen zijn te wijten aan de omgeving.

Oplossingen:
Investeer in een werkplek die het studeren ondersteunt. Je zoekt een rustige werkplek en legt alleen het materiaal klaar dat je nodig hebt. Verban alle toegang tot internet uit de kamer. Je smartphone, tablet, laptop, … gebruik je alleen tijdens de voorziene pauzes. Altijd bereikbaar zijn, heeft een zeer negatieve invloed op de concentratie.

Bewegingsprobleem

Sommige studenten kunnen niet lang stil zitten en hebben nood aan beweging om zich beter te concentreren. Sporten houdt de geest scherp maar tijdens de blok is dat vaak het eerste wat wegvalt wegens tijdsgebrek. Nochtans is te lang stilzitten nadelig voor de concentratie en voor de gezondheid. Daarom is het voor elke student belangrijk bewegingsmomenten in te bouwen.

Oplossingen:
Verplicht jezelf om in voorziene korte pauzes vijf minuten te bewegen: ga even in de tuin, dans op je favoriete liedje, neem je hoelahoep of je springtouw, …
In langere pauzes kan je een stukje hardlopen, een boodschap doen met de fiets, een wandeling maken met de hond, …

Leerproblemen

Personen met leerproblemen zoals bijvoorbeeld dyslexie moeten zich meer inspannen om de leerstof te verwerken. Dat gaat ten koste van de concentratie.

Oplossingen:
Vermoed je een leerprobleem, neem dan contact op met je huisarts. Hij/zij kan je de weg wijzen naar gepaste hulpverlening.

Organisatieproblemen

Je werkplek is niet georganiseerd en gestructureerd.

Oplossingen:
Voor je aan de slag gaat, ruim je de werkplek op. Leg alle materiaal klaar zodat je tijdens momenten van concentratie niet hoeft te zoeken. Maak een schema en een to do lijstje zodat je het overzicht op je werk behoudt.

Faalangstproblemen

Je angst om te falen werkt verlammend. Het concentratieprobleem neigt naar vluchtgedrag.

Oplossingen:
Probeer de oorzaak van de faalangst te achterhalen. Ga bij jezelf op zoek naar de onderliggende gedachten die de faalangst veroorzaken en pak ze aan. Zoek bij storende of verlammende faalangst hulp bij je huisarts of psycholoog.

En tot slot…

Zoals bij elke vaardigheid geldt ook bij het studeren het spreekwoord “Oefening baart kunst.” Naarmate je verder vordert in de blokperiode gaat het studeren beter en vlotter. “De aanhouder wint,” is een tweede toepasselijk spreekwoord. Alleen door niet op te geven en telkens opnieuw ertegenaan te gaan, krijg je dat felbegeerde diploma op zak.

Veel succes!