Boekverslag: 'Lanceloet en het hert met de witte voet'

Lanceloet en het hert met de witte voet is een boek geschreven in de middeleeuwen, door een onbekende schrijver. Het taalgebruik is niet erg makkelijk en daarom kan een boekverslag erg handig zijn. Hier vindt u informatie over onder andere de inhoud (samenvatting) en over de relaties met de politieke, sociaal-economische en culturele achtergronden.

Beschrijving

Algemeen

Lodewijc van Velthem, Lanceloet en het hert met de witte voet (hertaling H. Adema), Leeuwarden 1994.
N.B.: Het is niet zeker of de zo juist genoemde schrijver daadwerkelijk het boek geschreven heeft.

Samenvatting van de inhoud

Zoals de meeste Arthurromans, begint ook 'Lanceloet en het hert met de witte voet' aan het hof van koning Arthur. Daar verschijnt namelijk een jonkvrouw, en zij vertelt dat degene die het witte voetje van het hert in het bos weet te bemachtigen, met haar koningin mag trouwen. De tocht naar het hertje voert echter langs allerlei moeilijke opgaven, en de eerste ridder faalt. Lanceloet waagt ook een poging, maar wanneer hij het voetje in zijn handen heeft is hij door het gevecht met de leeuwen zo verzwakt, dat hij niet meer verder kan. Er komt een vreemde ridder langs, en hij belooft het voetje voor Lanceloet naar de koningin brengen. De vreemde is echter kwaadaardig, en slaat Lanceloet met de intentie dat hij nu wel dood zal zijn. Hij vertrekt naar de koningin en doet alsof hij het voetje zelf heeft veroverd. Daar wordt besloten dat het huwelijk nog een aantal dagen moet wachten, omdat de koningin voelt dat de ridder het voetje niet eerlijk heeft verkregen.
Walewein is ongerust en gaat op zoek naar zijn vriend Lanceloet. Hij vindt hem en brengt hem naar de dokter. Vervolgens verslaat hij de vreemde ridder in een duel. Lanceloet trouwt uiteindelijk niet met de koningin, omdat hij teveel van de al met koning Arthur getrouwde vrouw Guinevere houdt.

Verdieping

De politieke, sociaal-economische en culturele achtergrond

Relaties met de politieke achtergronden
Een echte politieke achtergrond is niet specifiek in 'Lanceloet en het hert met de witte voet' aan te wijzen, maar wel in het ontstaan van de Arthurroman. Karel de Grote was namelijk voor de Franse vorsten hun held, en velen van hen beweerden dan ook dat ze van Karel de Grote afstamden. De inwoners van het huidige Engeland wilden literair kunnen concurreren met deze Franse vorsten, en hadden dus als een soort 'tegenhanger' van Karel de Grote, Koning Arthur. Bovendien lieten ze de feodale conflicten ontbreken, waardoor de concurrentie groter werd.

Relaties met de sociaal-economische achtergronden
De ridders, die in dit verhaal de belangrijkste rol spelen, hadden in de Middeleeuwen een rol die vaak onterecht verheerlijkt wordt. Vaak wordt gedacht dat hij tot de voornaamste families in het land hoorde en een goed leven had. Ridders waren echter niets meer dan arme, onvrije mensen, die door leenmannen werden aangenomen in hun vraag naar mensen met minder aanzien voor het voeren van oorlog. Zij vielen dus eigenlijk buiten het feodale stelsel: zij waren geen leenheer of leenman (maar diens knecht). De voorwaarden die aan het feodale stelsel verbonden waren komen wel kort even om de hoek kijken, wanneer de koningin niet weet wat ze moet doen en al haar leenmannen, die verplicht zijn tot raad en daad, erbij worden geroepen om haar te voorzien van adviezen. Het kernbegrip van het feodale stelsel, trouw, is echter wel duidelijk van toepassing op dit verhaal. Lanceloet blijft steeds trouw aan koningin Guinevere: hij wijst het 'gewonnen' huwelijk af.
In de standentheorie vielen de ridders onder de derde stand: de boeren. Het is echter te betwisten of ze niet tot de tweede stand behoorden. Het draait echter niet om de standentheorie in dit verhaal. Een eercultuur komt wel duidelijk naar voren. Lanceloet is een eervol ridder en gedraagt zich steeds volgens de hoofse regels. Bovendien is in het begin van het boek te lezen dat hij het kasteel van Arthur gehaast verliet, als iemand die eer en roem wil gaan behalen. De vreemde ridder echter, de ridder die Lanceloet dood wil slaan, is eerloos. De regels voor de omgang met anderen, die aan de hoofsheid waren gebonden, zijn op hem niet van toepassing. Walewein, een eervol ridder, verslaat hem in een duel, een eervolle wijze om een conflict te beslechten. Vervolgens, nadat de eerloze vreemde is verslagen, wordt hij verstoten door de maatschappelijke groep waar hij bij hoort.

Relaties met de culturele achtergronden
Deze tekst is overgeleverd in het Haagse handschrift.
Symboliek is zeker in dit verhaal terug te vinden. Het hert stelt de koningin voor, en staat voor nieuwe ontdekkingen. De witte voet staat voor haar maagdelijkheid. Het hert, de koningin, echter, is moeilijk te krijgen. Zij wordt bewaakt door zeven, een heilig getal uit de bijbel, leeuwen. Deze leeuwen verdedigen de koningin en haar maagdelijkheid, en staan dan ook voor iets koninklijks. Bovendien staat het hondje dat de ridders helpt de queeste te volbrengen voor trouw.

Literatuur aan het hof

Hoofsheid
Lanceloet is een ridder. Hij was trouw aan koningin Guinevere en wees daardoor zelfs het verkregen huwelijk met een koningin af (die zelf al drie koningen had, en dus ook gewaardeerd werd door de mannen). De ridders tonen in dit verhaal dus eerbied voor de vrouw. Lanceloet had ook het vertrouwen in de vreemde ridder, dacht dat hij van de hoofse regels met betrekking tot de omgang met anderen kon vertrouwen. De eerloze, vreemde ridder echter, was helaas niet zo hoofs. Hij behandelt zijn medemens niet zoals het zou moeten, en al helemaal niet zoals het volgens de hoofse regels zou moeten.
Deze onhoofse ridder wordt in een duel, dat volgens de hoofse regels verloopt, verslagen door ridder Walewein.

Genre
'Lanceloet en het hert met de witte voet' behoort dot de Arthurepiek. Het thema in een arthurroman is meestal de queeste, die door ridders volbracht moet worden. In dit verhaal zie je dat thema natuurlijk terug. De ridderlijke zoektocht, de queeste, bestaat in dit geval uit het halen van het witte voetje, waarbij de desbetreffende ridder eerst langs allerlei obstakels moet zien te komen. De eerste die dat probeert is Keye, die het al snel voor gezien houdt, aangezien hij geen zin heeft natte voeten te krijgen. Gelukkig bezit Lanceloet meer moed, en hij is dan ook uiteindelijk degene die de queeste volbrengt.
Kenmerkend aan een arthurroman is dat het verhaal verzonnen is en dat er magische elementen in voor komen. De kans is inderdaad klein dat dit een waargebeurd verhaal is, maar dat kan ik niet met zekerheid zeggen, aangezien ik niet in die tijd heb geleefd en dus niet precies weet hoe heftig het er aan toeging. Het lijkt mij echter nogal onwaarschijnlijk dat er een jonkvrouw is geweest die tegen een stel ridders heeft gezegd dat één van hen met haar koningin mag trouwen als diegene in het bos de leeuwen verslaat, vervolgens een mes pakt en daarmee een mooi hert van een wit voet verlost. Magische elementen komen niet aan de orde in het boek. Zoals in de meeste arthurromans is ook in dit verhaal het hof van Arthur het beginpunt en eindpunt, en is Arthur de passieve ridder (in dit verhaal komt hij zelfs vrijwel niet voor). Zijn ridders, hier Keye en Lanceloet, zijn degene die erop uit gaan. Bovendien is het hof van Arthur te beschrijven met het 'hoofse ideaal': het is een hof met veel beschaving. Deze arthurroman is ook didactisch, de les die het verhaal bevat wordt hierna beschreven.

Functies en lessen
In het verhaal herken je de functies van een ridderroman. Een queeste was (en is) natuurlijk zeer interessant, en de tekst kon dan ook dienen als vermaak. Bovendien bevat het verhaal identificatiemogelijkheden voor ridders en hovelingen, over gewenst (neem bijvoorbeeld Lanceloet, hoofs ridder bij uitstek) en ongewenst (de vreemde ridder is nou niet iemand die je als voorbeeld zou moeten hebben) gedrag. De normen en waarden van het ridderschap en het hofleven komen toch ook naar voren. Zo wordt bijvoorbeeld duidelijk uit de passage dat Lanceloet met de leeuwen vecht, dat je als ridder moed moest hebben in de strijd. Bovendien wordt de vrouw vereerd: Lanceloet zal eeuwig trouw zijn aan koningin Guinevere, en eerbied voor de vrouw was ook een regel die verbonden was aan het ridderschap. Door de hoofse ridders Lanceloet en Walewein als 'informatiebron' te nemen, kom je ook over het hofleven veel te weten. Zij zijn namelijk hét voorbeeld wanneer je meer duidelijkheid wilt over de regels met betrekking tot het gedrag, de manier van vechten en de omgang met anderen. Zelfs zou je voor dit laatste punt de vreemde ridder als 'informatiebron' kunnen beschouwen, en dit is ook precies waar de les zit in het verhaal. De ridder is namelijk het tegenovergestelde van hoofs en eervol, en met hem loopt het dan ook slecht af, doordat hij wordt verslagen door een eervol ridder, die zijn vriend te hulp komt. De les is dus, kortom, behandel elkaar eerbiedig, en kom elkaar te hulp.