Boekverslag: 'De avondboot' van Vonne van der Meer

Mensen die voor het eerst naar Vlieland gaan, nemen de ochtend- of middagboot. Maar de avondboot brengt altijd wel een paar bekende gezichten. Een paar bekende gezichten kent de lezer uit de succesvolle roman Eilandgasten. Van de stroom gasten die in een zomerseizoen het eiland bezoekt leren wij er twaalf kennen. Ze hebben één ding gemeen: ze brengen hun vakantie door in het vakantiehuis Duinroos. Bij vrijwel alle gasten breekt een moment aan dat ze van het eiland af willen. Maar wat er ook is gebeurd en hoe hoog de emoties ook oplopen, wanneer de laatste boot vertrokken is zullen de gasten tot de volgende ochtend moeten wachten.

Inhoud

• Algemene informatie
• Proloog
• Samenvatting
• Personen
• Plaats en tijd
• Thema
• Over de auteur

Algemene informatie

• Titel: De avondboot
• Auteur: Vonne van der Meer
• Geboortedatum: 15 december 1952
• Eerste druk: januari 2001
• Uitgeverij: Atlas Contact
• Aantal pagina's: 203
• ISBN: 978 90 254 1189 3

Proloog

De avondboot gaat over de belevenissen van diverse bezoekers die in het vakantiehuis Duinroos op Vlieland logeren. Er worden zes verschillende verhalen beschreven. In deel I kruipt een weduwnaar in de huid van zijn overleden vrouw om zich een voorstelling te kunnen maken van het eenzame leven dat zij leidde. In deel II en III arriveert een vrouw met haar moeder. De moeder pakt haar koffers zodra ze hoort dat de nieuwe vriend van haar dochter een dagje overkomt. In deel IV wordt een gescheiden vrouw, moeder van twee puberzoons, aangestoken door hun erotische verwarring. In deel V gaan twee zussen bij het ophalen van jeugdherinneringen een stap te ver terug. In deel VI heeft een man, net grootvader geworden, een ontmoeting bij de haven in Harlingen waardoor hij zich van alle banden wil losmaken.

In De avondboot staat de schoonmaakster centraal, zij heeft een bindende functie. Zij levert Duinroos schoon op aan het begin van het seizoen. Ter afsluiting maakt zij het huisje schoon voor de winter. Tussendoor inspecteert zij het huisje regelmatig en maakt soms contact met de gasten. De schoonmaakster wil van alle gasten weten of alles naar wens is. In een aantal verhalen speelt zij ook een rol.

Samenvatting

Deel I

Aan het begin van het seizoen werd Duinroos voor een week gehuurd door Edu. Zijn vrouw Marleen verbleef in Duinroos aan het eind van het vorige seizoen. Zij had toen niet lang meer te leven en stierf enkele weken later. Ze zouden in eerste instantie samen naar Vlieland gaan. Maar toen Marleen stierf was het geen moment in Edu opgekomen om Duinroos af te zeggen. Edu wilde graag naar Duinroos, want hier had Marleen haar laatste vakantie doorgebracht.

Toen Edu nog werkte maakte hij lange dagen en na zijn pensioen had hij veel bestuursfuncties aanvaard. Tot aan Marleens ziekenhuisopname was ze er altijd als hij thuiskwam. Edu had zich nooit afgevraagd wat zij deed als hij weg was. Maar hij wist wel dat zij thuis een ongezien bestaan leidde. In Duinroos leerde Edu haar beter kennen omdat hij nu een groot deel van de dag haar leven leidde. Nu moest hij alles zelf doen. Van eten klaarmaken tot het ontstoppen van de gootsteen. Dit waren handelingen waarvan hij vroeger geen idee had, laat staan hoeveel tijd alles kostte. Nu begreep hij pas hoe zij haar dagen had gesleten.

Edu had niet alleen zijn eigen kleren meegenomen, maar ook een aantal kleren van Marleen. Hij trok een aantal kleren van Marleen aan, hij wilde zich voorstellen dat hij Marleen was. Op een gegeven moment ging de bel, de schoonmaakster stond voor de deur. 'Kun je later terugkomen? riep hij en uit zijn keel kwam de stem van Marleen. De schoonmaakster dacht Marleen te horen. Twee dagen later belde zij opnieuw aan. Edu deed open en de schoonmaakster vroeg hoe het ging. Of ze alles hebben kunnen vinden, of er genoeg dekens zijn voor hem en zijn vrouw? Edu antwoordde hierop dat hij hier maar alleen was. Dit tot verwarring van de schoonmaakster, die dacht dat Marleen nog leefde.

Edu realiseerde zich dat hij zich nooit in het leven van zijn vrouw had verplaatst. Hier had hij nu spijt van. Al deze gevoelens werden versterkt toen Edu haar kleren aan had. Op straat kwam een paard voorbij, het liep de Badweg af richting zee. 'Kun je het me vergeven? fluisterde hij het paard achterna. Edu had zijn eigen stem weer terug. Ze was weg, met het paard mee.

Deel II

Begin mei werd Duinroos voor een week gehuurd door Martine en haar moeder Ingrid. Martine is een bekend gezicht. Vorig jaar was ze hier met Sanne, de dochter van één van haar vriendinnen. Vorig jaar was Sanne zwanger en nu had ze een kind. Het kind was vernoemd naar Martine.

Dinsdag zou Hans een dagje overkomen. Hans was een joodse man en sinds een aantal maanden de nieuwe vriend van Martine. Op 4 mei ging Hans met zijn ouders naar de herdenking. Op 5 mei wilde hij de stad ontvluchten en naar Vlieland gaan.

De moeder van Martine zag erg tegen de komst van Hans op. Ingrid was vroeger getrouwd met Hugo, die lid was van de NSB. Hier kon ze de nieuwe vriend van haar dochter toch niet mee lastig vallen? Na de oorlog had ze het geheim van haar 'oorlogsverleden' alleen verteld aan Daan, haar latere man, en aan een tante. Op Vlieland vertelde Ingrid haar geheim ook aan Martine. Martine was blij dat ze het wist. Maar ze wist niet of en wanneer zij het aan Hans zou vertellen. Ingrid durfde Hans niet meer te ontmoeten en besloot de volgende dag de ochtendboot te nemen.

Deel III

Deel III is het vervolg van deel II. Hans ontmoette Martine en haar moeder toen hij van de boot af kwam. Martine stelde hem aan haar moeder voor. Zij vertelde Hans dat haar moeder weg moest omdat haar beste vriendin ziek was geworden. Hans was naar Vlieland gekomen om Martine iets te vertellen. Hij wilde het uitmaken omdat hij een relatie had met een andere vrouw. Aan de andere kant wilde Martine alles vertellen over het verleden van haar moeder. Dit deed ze vrijwel direct nadat Hans was aangekomen. Hans had er begrip voor, maar nu moest hij nog van Martine af zien te komen. Zijn nieuwe vriendin vertrouwde erop dat hij het vandaag uitmaakte. Hans vond haar aantrekkelijker dan Martine. Ze was directer en stelde duidelijke eisen.

Hans vertelde, op de zelfde dag nog, dat hij het uit wilde maken. Martine dacht dat hij een andere vrouw verzonnen had om van haar af te komen. Dit had volgens haar te maken met het verleden van haar moeder. Nadat Hans het uitgemaakt had vertrok hij om de laatste boot, de avondboot te halen. Martine belde haar moeder op. Zij liet weten dat ze morgen naar huis zou komen, met de eerste boot.

Deel IV

In deel IV maken wij kennis met Jeroen, Ben, Dimitri en Josje. Ben verbleef al vier dagen in Duinroos met zijn moeder Josje. Zijn broer Jeroen kwam pas morgen. Hij zou in eerste instantie met zijn vriendin komen, maar die ging nu liever met haar ouders op vakantie. Jeroen kwam nu samen met Dimitri, een vriend van hem. Hij kende Dimitri uit de keuken van een restaurant, waar ze beiden werkten als afwasser.

Op de eerste avond gingen Jeroen, Ben en Dimitri naar de disco. Daar zag Ben iets heel opmerkelijks. Hij zag Jeroen en Dimitri heel intiem met elkaar dansen. Hij kon het niet geloven, zijn broer met een jongen die waarschijnlijk homofiel was. Ben had het gevoel dat hij Jeroen was kwijtgeraakt. Dimitri had hem ingepikt.

Jeroen en Dimitri waren blijkbaar verliefd op elkaar. Ben kon dit moeilijk accepteren en kreeg minder zin in de vakantie. Jeroen en Dimitri daarentegen genoten wel van de vakantie. Ook Josje maakte zich zorgen, en dan met name over haar zoon Jeroen. Zij vroeg zich af hoe ver hij met Dimitri ging. En wat voerden ze uit als ze in het holst van de nacht thuiskwamen?

Toen Josje naar het dorp liep zag zij Jeroen. Hij nam tegenover een café geld in ontvangst van een oudere man. Jeroen riep 'tot morgenavond' en stapte op zijn fiets. Toen Josje terug was in Duinroos doorzocht ze de kamer van Jeroen. Ze was op zoek naar geld en wilde weten waar dat vandaan kwam. Ben was hier ook bij aanwezig en wilde weten wat er aan de hand was. Zijn moeder wilde het niet zeggen omdat het te erg was. Hierop zei Ben dat hij het allang wist. Hij vertelde dat Jeroen en Dimitri verliefd op elkaar zijn. Dit was voor Josje een zekere opluchting. Ze had gedacht te horen dat Jeroen geld verdiende door seks te hebben met oudere mannen.

Josje vond dat Jeroen haar een verklaring schuldig was. Jeroen vertelt dat hij zijn geld verdiende met afwassen in een café. Dat deed hij elke avond. Thuis mocht hij niet meer dan één avond per week werken. Daarom deed Jeroen net of hij met Dimitri uitging, terwijl hij werkte. Josje durfde niet te vragen hoe het zat met de verliefdheid. Wat er tussen Jeroen en Dimitri speelde was waarschijnlijk meer vriendschap dan verliefdheid.

Op één van de laatste avonden ging Josje met de jongens op stap. Opnieuw waren Jeroen en Dimitri heel intiem met elkaar. Dit tot groot ongenoegen van Ben. Hij voelde zich ziek en wilde naar huis, naar zijn eigen huis. Josje wist niet goed wat ze met deze situatie aan moest en wilde ook naar huis. Josje en Ben wilden allebei naar hun eigen huis. Morgen al met de middagboot. Dat was misschien wel het beste, voor Ben, voor Dimitri, voor iedereen. Het was mooi geweest.

Deel V

In augustus werd Duinroos bewoond door Babette en haar zus Heleen. Babette was getrouwd en had geen kinderen. Voor Heleen was dit haar eerste vrijgezellenvakantie sinds zeventien jaar. Haar man en haar drie kinderen brachten hun vakantie elders door.

Babette had aan Heleen bekend dat ze een vriend had. Na één week in Duinroos zou ze naar haar minnaar Jean-Marie in Nice gaan. Heleen werd in deze affaire betrokken. Officieel zou Babette twee weken met Heleen in Duinroos verblijven. De man van Babette, Luc, mocht uiteraard niets weten. Babette wilde haar minnaar niet kwijt, maar ook haar man niet.

Omdat Babette drie jaar ouder was dan Heleen, herinnerde zij zich meer over vroeger. Op een avond vertelde Babette een schokkend verhaal. Toen Babettes moeder zwanger van Heleen was probeerde ze abortus te plegen door van een tafel te springen. Dit mislukte, maar Heleen hield hier een blijvende handicap aan over. Haar ene been is langer dan de andere. Blijkbaar was zij als kind ongewenst. Haar moeder had al twee zoons en daarna kwam Babette, een dochter eindelijk. Heleen schrok erg van dit verhaal. Babette dacht dat ze het al wist en bood haar excuses aan.

Babette vertrok na een week met de avondboot. Vanavond zou ze Jean-Marie ontmoeten op het vliegveld in Nice. Als ik op wraak uit was belde ik Luc, haar man, dacht Heleen. Waarom zou ze zich op haar zus willen wreken? Was Babette misschien jaloers op haar gezin? Op de aandacht die zij als jongste, en daarbij nog een zorgenkindje had gekregen?

Als het aan haar moeder had gelegen was Heleen er nooit geweest. Ze verweet haar moeder niet dat ze het gedaan had. Waarschijnlijk kon ze een vierde zwangerschap niet aan of vond ze drie kinderen wel genoeg. Ze verweet haar moeder wel dat ze er met Babette over had gesproken. En ze verweet Babette dat zij het haar verteld had. Babette wilde blijkbaar dat zij zich ongewenst voelde.

Heleen besloot Luc te bellen en sprak zijn antwoordapparaat in. Ze zei met een onherkenbare stem: je vrouw Babette heeft een minnaar, ze zijn samen in Zuid-Frankrijk. Luc wist nu dat zijn vrouw hem bedrogen had. Dit had Babette volgens Heleen aan zichzelf te danken. Oog om oog. Dit was gezonder dan alle kleineringen maar gelaten te accepteren.

Op een ochtend werd er aangebeld door de schoonmaakster. Zij vroeg of alles naar wens was. Ook overhandigde zij Heleen namens de postbode een brief. De brief was van Babette. Haar man was er achtergekomen dat zij een minnaar had.

In boze brief vertelde Babette een verhaal dat Heleen zich niet kon herinneren. Toen Heleen nog geen jaar oud was, werd zij gevonden in een wasmand in een wasserij. Ze had zich verstopt in de wasmand toen de was werd opgehaald. Heleen werd vervolgens terug naar huis gebracht door medewerkers van de wasserij. Toen ze weer thuis was waren haar ouders, broers en zus erg blij haar weer terug te zien.

Heleen zag nu niet meer het beeld van haar moeder die haar kwijt wilde. Ze zag het beeld van een moeder die blij was haar terug te zien. Ze was dus wel degelijk gewenst. Nu was het haar beurt, hier kwam ze niet onderuit. Heleen besloot een brief te schrijven. Niet aan haar moeder, maar aan Babette.

Deel VI

Ze wilden de boot van tien voor halfdrie halen. Teun reed Harlingen-Haven binnen. Bij hem in de auto zaten zijn vrouw, hun dochter, hun schoonzoon en hun kleindochter. Teun zette iedereen af bij het havengebouw en bracht de auto naar het parkeerterrein. Er hoefde niet op hem gewacht te worden, maar hij beloofde zijn uiterste best te doen de boot te halen.

Vanaf het moment dat hij alleen was besloot hij zich niet langer te haasten. Teun wilde de bus nemen van het parkeerterrein naar de haven. Waarschijnlijk zou hij pas de boot halen die rond zeven uur ging. Vlak voor het instappen in de bus schaarde Teun zich achter een vrouw. Eenmaal in de bus kreeg de vrouw haar paraplu niet ingeklapt. Toen Teun haar paraplu wilde dichtklappen verwondde hij zijn vinger. De vrouw pakte zijn hand en stak zijn bloedende vinger in haar mond. Teun voelde de pijn afnemen en na een tijdje was het bloeden grotendeels gestopt.

Toen ze allebei uit de bus stapten was dit nog niet het afscheid. Teun volgde haar tot aan het havengebouw, de volgende boot ging pas om tien voor zeven. Maar toen hij bij het loket stond was zij verdwenen. Teun zocht het havengebouw en de omgeving af, maar kon haar niet vinden.

Vlak na zeven uur zat Teun op de veerboot. Nu was het zover, hier kon hij haar niet mislopen. Hij hoorde een stem en zag een jonge vrouw, maar niet de vrouw die hij zocht. De vrouw vertelde dat ze Franka heette en dat ze bij Teun had gewerkt. Franka vertelde dat ze ernstig ziek was. Maar Teun was niet echt geïnteresseerd. Hij dacht aan die andere vrouw. Misschien was ze wel ziek of besmet. Misschien nam ze uit bitterheid wraak op wildvreemde mannen. Voor hij zich grondig had laten onderzoeken kon hij niet met Pia, zijn vrouw, naar bed. En wat voor reden moest hij daarvoor aanvoeren?

Eenmaal aangekomen in Duinroos was Teun veranderd. Hij had Pia verteld over zijn ontmoeting met Franka. Over die andere vrouw had hij niets gezegd. Pia vond hem erg afwezig. Ook keek hij nauwelijks naar zijn kleindochter Laura om. Teun dacht terug aan de vrouw in de bus. Hij vond het terecht dat hij die vrouw achterna wilde. Er waren momenten dat hij zich wilde losmaken van alle familiebanden om haar maar terug te zien. Teun vond de familiebanden soms te benauwend. Met Pia had hij een dochter en een zoon. Hij had ook een schoonzoon en sinds sinds vier maanden een kleindochter. Dit waren vele verbintenissen, en dat moest allemaal met elkaar overweg kunnen.

Teun probeerde de vrouw te zoeken. Na een week wist hij ineens waar de vrouw was. De boot van tien voor halfdrie was de verbinding die hij had gemist. De volgende boot ging om vijf over drie: niet naar Vlieland maar naar Terschelling. Toen Teun ontdekte dat ze verdwenen was, was ze op weg naar de boot. De boot naar Terschelling. Teun moest zich erbij neerleggen dat zij op Terschelling zat, het had weinig zin haar daar te gaan zoeken.

Het was hun eerste avond samen. Vanochtend hadden ze Liesbeth, Naud en de baby naar de boot gebracht. Het vertrek van het jonge gezin verbeterde het humeur van Teun. Met vijf personen met vakantie gaan was misschien toch geen goed idee. Teun en Pia besloten om met zijn tweeën met vakantie te gaan. Een paar dagen samen weg, dat zou hen goed doen.

Personen

Deel I, Edu (en Marleen)

Edu Bruinsma is naar Duinroos gekomen om de dood van zijn vrouw te verwerken. Zijn vrouw Marleen verbleef vorig jaar in Duinroos. Ze overleed enkele weken later op zeventigjarige leeftijd. Edu had zich nooit in haar leven verplaatst. Daar heeft hij nu spijt van. Edu en Marleen waren zevenenveertig jaar getrouwd. Edu heeft kinderen en kleinkinderen. Hij woont in Winterswijk, waar hij ook met Marleen woonde.

Deel II en III, Martine, Ingrid en Hans

Martine logeert met haar moeder Ingrid in Duinroos. Later komt Hans, de vriend van Martine, erbij. Martine is vierenveertig jaar en werkt op een universiteit. Ze heeft twee broers. Ingrid is zevenenzeventig jaar. Ze trouwde op haar negentiende met Hugo, die lid was van de NSB. Later trouwde ze met Daan, die de vader van haar kinderen zou worden. Ingrid wil Hans niet ontmoeten. Hans is namelijk een joodse man. Hij is vijfenveertig jaar en werkt als arts in een groepspraktijk. Martine, Ingrid en Hans wonen in Amsterdam.

Deel IV, Jeroen, Ben, Dimitri en Josje

Josje verblijft in Duinroos met haar zoon Ben. Later komt haar zoon Jeroen erbij. Deze neemt in plaats van zijn vriendin een vriend mee, Dimitri. Josje, de moeder van Jeroen en Ben, is vijftig jaar. Ze werkt op de afdeling Burgerzaken van het gemeentehuis. Tien jaar geleden scheidde ze van haar man Koen. Jeroen is de oudste zoon van Josje, hij is zestien jaar. Hij heeft een bijbaan in een restaurant. Dimitri werkt in het zelfde restaurant. Dimitri is zeventien jaar en heeft jarenlang in een kindertehuis gewoond. Zijn vader is al jaren dood en met zijn stiefvader kan hij niet overweg. Hij krijgt begeleiding van een maatschappelijk werker. Ben, de jongste zoon van Josje, is veertien jaar. Over hem is weinig bekend, behalve dat hij altijd een goede band had met zijn broer Jeroen. Tijdens de vakantie krijgt Ben het gevoel dat Dimitri zijn broer heeft ingepikt.

Deel V, Heleen en Babette

Heleen en Babette brengen sinds lange tijd een vakantie door zonder hun mannen. Babette is veertig jaar. Zij is getrouwd met Luc, een Belgische makelaar. Ook Babette heeft een baan, ze werkt als personeelschef in een warenhuis. Babette en Luc wonen in Antwerpen en hebben geen kinderen. Sinds kort heeft Babette een minnaar, Jean-Marie. Heleen is zevenendertig jaar en getrouwd met Anton. Zij hebben samen drie kinderen, een vijftienjarige dochter en twee zoons. Heleen is remedial teacher op een lagere school. Ze heeft twee oudere broers. Eerst kwamen Theo en Guido, daarna Babette en Heleen.

Deel VI, Teun en Pia

Teun verblijft twee weken op het eiland met zijn vrouw Pia. De eerste week zijn hier ook nog Liesbeth, Naud en Laura bij. Teun krijgt op Vlieland de behoefte aan een eigen leven, om weer eens alleen te zijn. Teun is werkzaam op een marketingbureau. Hij is al ruim vijfentwintig jaar getrouwd met Pia. Met haar heeft hij een zoon en een dochter. Zijn dochter Liesbeth heeft een relatie met Naud. Zij hebben een dochter van vier maanden, Laura.

Plaats en tijd

De avondboot speelt zich af in Duinroos op Vlieland. Het huurhuisje ligt vlak aan zee, op het hoogste duin, aan de Badweg.

De verhalen spelen zich af tussen eind maart en begin september 1998. Het begint bij de voorbereidingen op de komst van de eerste gasten en eindigt met de grote schoonmaak aan het einde van het seizoen.

Edu (deel I) verblijft in Duinroos van 28 maart tot en met 4 april. Zijn vrouw Marleen verbleef hier eind september 1997. Zij overleed op 14 oktober 1997. Martine en Ingrid (deel II) zouden van 2 tot en met 9 mei in Duinroos logeren. In deel III komt Hans erbij. Hij komt aan op 5 mei en vertrekt die zelfde dag weer, ook de moeder van Martine vertrekt op die dag. Martine vertrekt een dag later. Jeroen, Ben, Dimitri en Josje (deel IV) zouden van 4 tot en met 18 juli op het eiland verblijven. Ben en Josje vertrekken echter eerder, op 15 juli. Heleen (deel V) logeert in Duinroos van 1 tot en met 15 augustus. Haar zus Babette verblijft er officieel ook deze tijd. Maar omdat zij een minnaar heeft vertrekt zij al op 8 augustus. Ondanks alle problemen verblijven Teun en Pia (deel VI) twee weken op Vlieland. Ze verblijven er van eind augustus tot begin september. In de eerste week brengen zij hun vakantie door met hun dochter, schoonzoon en kleindochter.

Thema

Het thema van De avondboot is: het geheim. Dit is het verbindende element tussen de verschillende verhalen. In elk verhaal speelt een geheim een rol. Dit geheim wordt verteld, verzwegen of verraden. Soms is er ook sprake van een vermoeden van een geheim. Bij bijna alle gasten speelt een geheim een rol in de problemen die zij tegen komen tijdens hun vakantie. En allemaal moeten ze een manier vinden om met het betreffende geheim om te gaan. Ze moeten het een plek geven, en dat doen ze elk op hun eigen manier.

Over de auteur

Vonne van der Meer (1952) debuteerde in 1985 met Het limonadegevoel en andere verhalen. Dit boek werd bekroond met de Geertjan Lubberhuizenprijs. Daarna volgden romans, verhalenbundels, toneel en novelles. Met de roman Eilandgasten brak ze in 1999 door bij het grote publiek. Daarna volgde in 2001 De avondboot. Beide romans werden verfilmd, Eilandgasten in 2006 en De avondboot in 2007. Van Vonne van der Meer verschenen eerder Een warme rug (roman, 1987), Nachtgoed (verhalen, 1993) en Weiger nooit een dans (toneel, 1996).

Lees verder

• Boekverslag: 'Eilandgasten' van Vonne van der Meer
• Boekverslag: 'Laatste seizoen' van Vonne van der Meer