Boekverslag: 'Eilandgasten' van Vonne van der Meer

Duinroos is een vakantiehuis op een Waddeneiland. Tussen april en september logeren er verschillende personen die elkaar niet kennen. Zij komen met elkaar in aanraking door het huis, verschillende voorwerpen en het gastenboek. Door het gastenboek beïnvloeden zij een beetje elkaars leven en vormt Eilandgasten zich tot één verhaal. Alleen de lezer is getuige van de verschillende problemen die schuilgaan achter de zinnen in het gastenboek. De meeste eilandgasten maken een crisis door, die zich uiteindelijk oplost. De gasten komen los van hun vertrouwde omgeving en daardoor verandert hun kijk op het leven.

Inhoud

• Algemene informatie
• Proloog
• Samenvatting
• Personen
• Plaats en tijd
• Thematiek en motieven
• Over de auteur

Algemene informatie

• Titel: Eilandgasten
• Auteur: Vonne van der Meer
• Geboortedatum: 15 december 1952
• Eerste druk: augustus 1999
• Uitgeverij: Atlas Contact
• Aantal pagina's: 205
• ISBN: 978 90 254 9773 6

Proloog

Eilandgasten gaat over de belevenissen van diverse bezoekers die in het huurhuis Duinroos op Vlieland logeren. Centraal staat de schoonmaakster, zij is een verbindend element tussen de verhalen. Er worden zes verschillende verhalen beschreven van: een gezin waarvan de man vreemd is gegaan, twee vrouwen van wie de één zwanger is en de ander vroeger abortus heeft gepleegd, een oudere man die zelfmoord wil plegen, een gezin waarvan de man op zijn werk is gepasseerd door een jongere collega, drie vrienden waarbij een stille liefde een grote liefde wordt en tot slot een vrouw met een ernstige ziekte. De verhalen worden met elkaar verbonden door het gastenboek en door vergeten of achtergelaten voorwerpen.

Samenvatting

Deel I

Duinroos werd voor een week gehuurd door Chiel, Dana en hun zoon Floris. Zes weken geleden was Chiel in Berlijn vreemd gegaan met een vrouw die als tolk werkte. Eenmaal aangekomen in Duinroos wilde Dana hier niet meer aan denken. Sinds Berlijn ontfermde Chiel zich voortdurend over Floris. Alsof hij via hun kind bij haar terug probeerde te komen. En door hardnekkig te vaderen ook weer helemaal haar man zou worden.

Bij thuiskomst loog Chiel over zijn bedrog. Dana had echter in de gaten dat er iets niet goed was. Zij vond dat Chiel er moe, bleek en zenuwachtig uitzag. Vervolgens gaf Chiel toe dat hij vreemd was gegaan. Toch kon Dana begrijpen dat mensen vreemd gingen. En omdat ze het kon begrijpen kon ze het Chiel vergeven.

Dana wilde Chiel niet blijven wantrouwen en Chiel op zijn beurt was erg behulpzaam. Om het goed te maken huurde hij fietsen en deed hij de boodschappen. Chiel, Dana en Floris ondernamen allerlei activiteiten en na een paar dagen hadden ze het gevoel dat ze hier al weken waren. Over het vreemd gaan werd met geen woord meer gesproken. Dana maakte Chiel duidelijk dat hij niets meer goed hoefde te maken. Het zou wel goed komen, ooit. Dat de tijd de rest moest doen, de tijd, de wind en het zout.

Deel II

Martine zou eigenlijk met haar vriend Bas op vakantie gaan. Maar Bas kon niet, hij had andere verplichtingen. Uiteindelijk ging ze op vakantie met Sanne, de dochter van haar vriendin Jetta. Martine en Sanne hadden Duinroos voor elf dagen gehuurd. Sanne leek problemen te hebben en Martine wilde graag weten wat er met haar aan de hand was.

Aangekomen in Duinroos gedroeg Sanne zich erg onverantwoordelijk. Ze lag bijna de hele dag op bed, was veel aan het bellen en kwam geen afspraken na. Sanne was zwanger en wilde deze week nadenken of ze het kind zou houden. Na een paar dagen maakte Sanne een lelijke val van de trap en dacht hierdoor haar kind te verliezen.

Na dit incident vertelde Sanne aan Martine dat ze vijf weken zwanger was, of niet langer zwanger. Ongeveer 20 jaar geleden was Martine ook zwanger, maar pleegde ze abortus. Ze was zwanger van een man die getrouwd was en een kind had. Ze pleegde niet alleen abortus om hem, maar ook omdat zij een nieuwe baan had en om de kansen die haar toen geboden waren en die niet nog eens kwamen.

Martine vertelde Sanne over de abortus, maar Sanne wilde haar kind niet weghalen. Door de zwangerschap van Sanne dacht Martine ook weer terug aan haar eigen zwangerschap en abortus. Ze wilde iets dat ze nooit had gezien en nog geen zes weken bij zich had gedragen, niet missen, geen gemis voelen. Als ze twintig jaar geleden een andere beslissing had genomen had ze nu een heel ander leven gehad. Twintig jaar had ze niet meer aan de abortus gedacht, maar nu kwam alles weer naar boven. Martine realiseerde zich nu dat het beter was dat Sanne geen abortus zou plegen, maar het kind gewoon zou houden. Sanne besloot het kind te houden en schreef in het gastenboek: All shall be well.

Deel III

Toen Leo aankwam in Duinroos was het bijna zover. Het enige dat hij nog moest doen was twee brieven schrijven. Brieven waarin stond wat hij zoal gedaan had op het eiland deze eerste middag. Hij zou zijn uiterste best doen een luchtige toon aan te slaan, ten minste een paar zinnen op papier te krijgen waaruit ze op zijn crematie konden citeren. Dood door verdrinking zou het lijken. Sinds de dood van zijn vrouw Johanna, nu elf maanden geleden, was hij niet echt actief meer. Volgens zijn dochters zou een week vakantie hem goed doen.

Leo wilde zijn eerste dag in Duinroos al zelfmoord plegen, nadat hij de brieven had geschreven en op de post had gedaan. Hij moest nog een zwembroek kopen, want hij wilde niet in onderbroek gevonden worden. Niets mocht wijzen op zelfmoord. Voor Leo een zwembroek kocht ging hij uit eten. De maaltijd die hij nam was in feite zijn galgenmaal, al genoot hij er wel van. Leo deed boodschappen en huurde ook een fiets voor een week, dat was weer een degelijk alibi erbij. Omdat de maaltijd eerder op de dag goed gesmaakt had, besloot Leo de volgende dag uit eten te gaan. Zijn plan om vandaag zelfmoord te plegen werd dus uitgesteld. Leo besloot vandaag één brief te schrijven aan zijn beiden dochters. Het werd een brief van iemand die langzamerhand weer zin in het leven kreeg.

Op de tweede dag was Leo al heel vroeg wakker geworden, uitgeruster dan anders. Hij stapte op zijn fiets en reed vrolijk door het bos en de duinen richting de zee. Ondanks dat hij zich beter voelde wilde hij zijn plan vanavond ten uitvoer brengen. Het werd weer uitgesteld. Op de derde dag ondernam Leo weer allerlei activiteiten waar hij van opknapte. Hij deed de brief in de envelop en liep naar de brievenbus. Leo was van zijn plan afgedreven en wilde zijn dochters terugzien. Toen hij zag dat de telefooncel vrij was, besloot hij zijn dochter Bea te bellen. Hij wilde haar stem horen. Leo hoopte nog eens op het eiland terug te komen met zijn dochters en kleinkinderen.

Deel IV

Nils, Simone en hun kinderen Karlien en Roos hadden Duinroos voor drie weken gehuurd. Simone, Karlien en Roos zaten in een café poffertjes te eten. Onder de luifel van het café stond Nils, de man van Simone. Hij was aan het bellen, want hij had problemen op zijn werk. Nils liep het café in en vertelde dat Dennis Bokhoven commercieel directeur was geworden. Omdat de kinderen nog klein waren wilde Nils deze baan voorlopig nog niet. Maar hij voelde zich wel gepasseerd. Dennis was zeven jaar jonger dan Nils, net zesendertig. En nog geen jaar in dienst. Nils verliet kwaad het café en wilde even alleen zijn. Hij stapte op de fiets en wilde zijn woede eruit fietsen, hij moest het kwijt. Simone, Karlien en Roos verlieten het café en reden rechtstreeks naar Duinroos. Nils kwam voorlopig niet thuis en Simone en de kinderen gingen naar het strand toe. Op het strand zagen zij Nils. Hij lag te slapen, schrok wakker en ging als een razende tekeer.

In de dagen daarna trad er geen verbetering op in wat Simone in gedachten 'de toestand' noemde. Nils nam de toestand zwaar op en hij kon niet van de vakantie genieten. De gesprekken die Simone met hem voerde leidden nergens toe. De spanningen liepen steeds verder op en Simone kon niet meer tegen het slechte humeur van Nils. Ze overwoog om met de kinderen naar huis te gaan zonder Nils.

Wanneer zou Simone hem vertellen dat ze weg ging, morgenochtend met de boot van kwart voor twaalf? Ze zat nu al elf dagen opgescheept met het slechte humeur van Nils. Simone wierp een blik in het gastenboek en het kostte haar veel moeite om er iets in te schrijven. Ook zonder alles te lezen wist ze dat nog nooit iemand zo ongelukkig geweest was in dit huis als zij. De meesten schreven niet veel. Alleen de laatste gast, ene Herman Slaghek, had een bladzij weten vol te pennen. Hij verbleef hier de hele maand mei met zijn vrouw Betty. Zij schreven dat zij vijf jaar geleden hun zoon verloren hadden. Simone realiseerde zich nu dat zij niet de ongelukkigste gast van dit huis was.

Aan het eind van de avond kwam Nils terug van een wandeling. Aan zijn stem hoorde Simone dat het over was. Of verbeeldde ze het zich maar? Een week, ze hadden nog bijna een week om er iets van te maken.

Deel V

Walter en Willemijn woonden in Groningen. Ze hadden elkaar in het eerste jaar van hun studie ontmoet. Tweeënhalf jaar geleden werd Walter uit zijn huis gezet en ging hij bij Willemijn wonen. Ze hadden het goed samen, maar toch ontbrak er iets. Over wat ontbrak hadden ze het nooit, ze wilden wat er was niet bederven. Ze waren vrij en tegelijk ook verbonden met elkaar. Toch waren Walter en Willemijn niet zoveel verbonden met elkaar als anderen dachten. Zo hadden zij nog nooit seksueel contact gehad. Walter en Willemijn werkten in dezelfde bioscoop, waar ze enkele maanden geleden Tom ontmoetten.

Willemijns ouders hadden Duinroos voor twee weken gehuurd, maar konden zelf pas volgende week naar het eiland komen. Walter en Willemijn mochten zolang van het huis gebruik maken. Walter en Willemijn hadden een paar dagen geleden Tom meegevraagd, want er was 'ruimte genoeg'. Tom was hun gast, de buitenstaander. Hij was een vriend van Walter én Willemijn. Volgens Walter was Tom niet geïnteresseerd in Willemijn. Walter vroeg aan Willemijn niet verliefd op hem te worden. Omdat Willemijn geen echte relatie met Walter had, keek zij ook naar andere mannen. Zij was nog niet verliefd op Tom.

Eenmaal aangekomen in Duinroos was Willemijn wel verliefd op Tom, al liet ze dit niet echt merken. Ze probeerde Tom wel regelmatig duidelijk te maken dat zij niet echt Walters vriend was. Soms dacht Willemijn dat Tom meer geïnteresseerd was in Walter dan in haar. Tom was ook verliefd op Willemijn, maar dacht geen enkele kans te maken. Dat bleek allemaal niet het geval te zijn. Tom bekende aan Walter dat hij verliefd was op Willemijn. Walter had niet in de gaten dat Tom verliefd was. Ook Willemijn had niet de indruk dat Tom op haar viel. Tom verzocht Walter de boodschap over te brengen om Willemijn te vertellen dat hij verliefd op haar was. Toen Walter van Willemijn hoorde dat zij verliefd was, was hij geschokt. Als Willemijn uit zijn leven verdwijnen moest, dan ook helemaal. Hij voelde zich buitengesloten en vertrok met de boot naar het vasteland.

Deel VI

Marleen was bijna zeventig jaar en ernstig ziek. Zij was naar Duinroos gekomen om even alleen te zijn en zich voor te bereiden op de aankomende operatie. Marleen dacht niet lang meer te leven en gebruikte om alles te verwerken het gastenboek als dagboek. De volgeschreven bladzijden knipte ze er later uit, ze schreef alleen voor zichzelf en niet voor anderen.

Marleen was al vaker op het eiland geweest. Vlak na de oorlog kampeerde zij hier met vriendinnen. Later kwam zij vaak op het eiland met haar man en kinderen.

In Duinroos passeerden vele herinneringen de revue. Hier zaten nare herinneringen bij. Marleens moeder was een kortzichtige, overheersende vrouw. Haar vader had niets in te brengen. Marleen werd door haar moeder van school gehaald toen ze niet meer leerplichtig was. Ook had haar moeder ooit uit zuinigheid Marleens lievelingskonijn in de pan gestopt. Marleens moeder had altijd ongezond geleefd, maar is toch achtentachtig jaar geworden. Daarom kon Marleen het maar moeilijk accepteren dat zij, met haar gezonde leefstijl, waarschijnlijk aan kanker zou sterven. Er kwam ook een goede herinnering naar boven. Marleen, haar zus en broer werden vroeger elke woensdagavond wakker gemaakt voor een kroket.

Marleen besefte dat haar moeder wel degelijk van haar gehouden heeft en wilde niet wrokkig sterven. Ze had nu niet alleen vrede met haar moeder, maar ook met zichzelf en haar ziekte. Voordat Marleen vertrok nam zij een paar schelpen en een dennenappel mee. Om in het ziekenhuis naar te kijken en ter herinnering aan haar dagen in Duinroos. Vlak voor ze met de boot vertrok besloot ze op het terras bij de haven een kroket te eten. Deze kon nooit zo goed smaken als die van vroeger, maar ze verheugde zich er wel op.

Personen

De schoonmaakster

In Eilandgasten staat de schoonmaakster centraal, zij heeft een bindende functie. De schoonmaakster is erg gesteld op Duinroos en zorgt goed voor het vakantiehuis. Het gastenboek is voor haar erg belangrijk. Door het gastenboek komen de tijdelijke bewoners met elkaar in aanraking. Ze schrijven er in en lezen de verhalen van andere gasten. Sommige bewoners gebruiken het zelfs als dagboek. De schoonmaakster zou graag willen zien en horen wat Duinroos allemaal meemaakt. Dit kan natuurlijk niet, maar door het lezen van het gastenboek krijgt zij een goed inzicht in wat mensen meemaken. Ze inspecteert het huis regelmatig en laat altijd even haar gezicht zien aan de gasten. Ze fietst het huis voorbij en maakt soms ook een praatje met hen. De schoonmaakster maakt als personage geen ontwikkeling door en is daarom een 'vlak karakter'. De gasten van Duinroos daarentegen maken wel een ontwikkeling door en dat maakt hen tot 'ronde karakters'.

Deel I, Chiel, Dana en Floris

Dana en Chiel hebben ruzie omdat Chiel vreemd is gegaan. Het eiland lijkt een helende functie te hebben, want het komt voor een deel weer goed. Over Chiel, Dana en Floris is weinig bekend. Chiel werkt op kantoor en van Dana is bekend dat zij dertig jaar oud is. Chiel en Dana zijn de ouders van de zeventien maanden oude Floris.

Deel II, Martine en Sanne

Sanne is zwanger en weet niet goed wat ze hier mee aan moet. Ze kent de vader van het kind nog geen drie maanden. Sanne is twintig jaar, studeert en woont op kamers in Utrecht. Martine is drieënveertig jaar en is een vriendin van Sannes moeder. Twintig jaar geleden was zij ook zwanger. Omdat zij toen andere plannen met haar leven had, pleegde ze abortus. Daarna is het er niet meer van gekomen om kinderen te krijgen. Haar huidige vriend Bas is al vader en wil geen kinderen meer.

Deel III, Leo

Leo wil op het eiland zelfmoord plegen, maar gaat daar weer van het leven genieten. Leo is bijna zeventig jaar en woont in Ede. Elf maanden geleden verloor hij zijn vrouw Johanna. Hierna ging hij achteruit en een vakantie op het eiland zou hem goed doen. Leo heeft twee dochters, An en Bea. Hij heeft ook een aantal kleinkinderen.

Deel IV, Nils en Simone

Nils is drieënveertig jaar. Hij werkt als vertegenwoordiger bij een bedrijf dat plafonds maakt. Nils wordt voor de functie van commercieel directeur gepasseerd door een jongere collega. Dit verpest de vakantie voor zijn vrouw Simone en hun jonge dochters Karlien en Roos. Simone is huisvrouw. Doordeweeks gaat ze altijd haar eigen gang, omdat Nils dan altijd laat thuis is. Wat betreft de opvoeding van hun dochters staat zij er vrijwel alleen voor.

Deel V, Walter, Willemijn en Tom

Walter en Willemijn wonen samen in één kamer in Groningen. Ze ontmoetten elkaar tijdens hun studie. Walter studeert kunstgeschiedenis, Willemijn geschiedenis. Ze leerden elkaar kennen in de bioscoop waar ze allebei werken. In het café van de bioscoop leerde Willemijn Tom kennen. Walter en Willemijn hebben geen echte relatie. Op vakantie blijken Willemijn en Tom verliefd op elkaar te zijn. Tom is zesentwintig en onderwijzer. Hij woont alleen en wilde iemand om zijn leven mee te delen.

Deel VI, Marleen

Marleen is bijna zeventig en ernstig ziek. In Duinroos komt ze 'afscheid van haar leven' nemen. Ze gebruikt het gastenboek als dagboek en schrijft over wat er in haar omgaat. Marleen scheurt de volgeschreven bladzijden uit het gastenboek, ze wil niet dat anderen het lezen. Ze is naar Duinroos gekomen om op adem te komen en zich voor te bereiden op de aankomende operatie. Marleen wil even alleen zijn, zonder de bezorgdheid van mensen in haar omgeving.

Plaats en tijd

Eilandgasten speelt zich af in Duinroos op Vlieland. Het vakantiehuis Duinroos ligt vlak aan zee, hoog op een duin naast een dennenbos. Vlieland en Duinroos zijn meer dan alleen een decor. Het vakantiehuis, maar ook de rest van het eiland, blijkt een helende en zuiverende werking te hebben op de gasten. Een andere omgeving lost soms problemen op (zie ook Thematiek).

De verhalen spelen zich af tussen begin april en september 1997. Het begint bij de voorbereidingen op de komst van de eerste gasten en eindigt met het winterklaar maken van het huis aan het eind van het seizoen. Bij de meeste verhalen hebben gebeurtenissen uit het verleden invloed op het heden. Deze worden verteld in flashbacks of via herinneringen. Bij Chiel en Dana staat hun vakantie grotendeel in het teken van Chiels overspel, enkele weken daarvoor. Ook Martine draagt iets mee uit het verleden. Door de zwangerschap van Sanne denkt zij weer terug aan haar eigen zwangerschap. Leo, de man die zelfmoord wil plegen, denkt terug aan de gelukkige periode waarin zijn vrouw nog leefde. In het verhaal van Nils en Simone wordt de vakantie beïnvloed door problemen op het werk van Nils. Bij Walter en Willemijn wordt verteld hoe ze leefden voor ze Tom leerden kennen. Tot slot Marleen, zij blikt in Duinroos terug op haar leven.

Thematiek en motieven

In een andere omgeving kan er veel veranderen en dingen lopen vaak anders dan je verwacht had. Het thema is dan ook crisis en vakantie. De gasten komen los van hun omgeving en daardoor verandert hun kijk op het leven. Zij maken bijna allemaal een crisis door tijdens hun verblijf op het eiland. Opgekropte spanningen en zorgen van een heel jaar komen vaak in de vakantie naar boven. De zorgen zijn per eilandgast verschillend, maar ze hebben allemaal te maken met zaken als trouw, ontrouw, leven, dood, eenzaamheid, jaloezie, liefde en berusting. In de vakantie worden problemen vaak ook opgelost, door er over te praten of om ze op te schrijven.

Een steeds terugkerend motief is nieuwsgierigheid. Men is nieuwsgierig naar de verhalen van anderen. Doordat de schoonmaakster het gastenboek leest, komt ze voor een deel te weten wat er zich in Duinroos afspeelt. Bij de komst van nieuwe gasten fietst ze regelmatig langs en maakt een praatje met hen. Het gastenboek loopt als een rode draad door het boek. Het is niet alleen belangrijk voor de schoonmaakster, maar ook voor de gasten. Door het gastenboek worden de verschillende gasten met elkaar verbonden. Ze schrijven er niet alleen in, maar lezen ook de verhalen van andere gasten.

De verhalen worden ook verbonden door voorwerpen, die bij elk verhaal een andere betekenis krijgen. De schoonmaakster legt een veertje bij een nieuwe bladzijde in het gastenboek. Dit staat in het verhaal van Chiel en Dana symbool voor teerheid en breekbaarheid. Sanne, die zwanger is, vergelijkt het veertje met haar ongeboren kind. Leo, de man die zelfmoord wil plegen, ziet er een teken in van zijn overleden vrouw. In het vierde verhaal komt Simone via het veertje in contact met de familie Slaghek. Het veertje in het gastenboek verbindt dus het verhaal van haar voorgangers met het verhaal van Simone. Bij Walter, Willemijn en Tom wordt het veertje in verband gebracht met engelenveren, van engelen die niet vrijen. Bij Marleen, die ernstig ziek is, dient het veertje als troost.

Een ander voorwerp dat verhalen met elkaar verbindt is een tak in de vorm van een katapult. Leo, die zelfmoord wil plegen, ziet in de tak twee armen van iemand die om hulp roept. Ook ziet hij voor zich hoe hij één van zijn kleinzonen kan voordoen hoe je met een katapult moest schieten. In het verhaal van Nils en Simone wil Simone zich met het takje afreageren op Nils. Ook ziet zij het stuk hout dat zich splitste als symbool voor haar slechte relatie met Nils. Later vergelijkt Simone het takje met het kruis dat Jezus gedragen heeft.

Over de auteur

Vonne van der Meer (1952) debuteerde in 1985 met Het limonadegevoel en andere verhalen, waarvoor zij de Geertjan Lubberhuizenprijs kreeg. Daarna volgden romans, verhalenbundels en toneel. De roman Eilandgasten wordt gezien als haar doorbraak en werd verfilmd als Eilandgasten (2006). Van Vonne van der Meer verschenen eerder De reis naar het kind (roman, 1989), Nachtgoed (verhalen, 1993) en Weiger nooit een dans (toneel, 1996).

Lees verder

• Boekverslag: 'De avondboot' van Vonne van der Meer
• Boekverslag: 'Laatste seizoen' van Vonne van der Meer