TOM Onderwijs Anders: vernieuwend voor docent en leerling

TOM Onderwijs Anders is een vernieuwing waarbij de rol van de leerling en van de leerkracht anders is dan in het huidige reguliere onderwijs.TOM wil deel uitmaken van de tijd waarin wij, dus ook de kinderen leven. Het haakt in op eigentijdse ontwikkelingen, waarbij leerlingen meer verantwoordelijkheden over het eigen leerproces krijgen.TOM speelt zich niet meer af binnen de muren van een klaslokaal. De leerkracht wordt meer begeleider en coach in kern- of basisgroepen. In wisselende leergroepen wordt het onderwijs afgestemd op de leerbehoeften van de kinderen." Mijn" klas maakt plaats voor "onze" kinderen en de verantwoordelijkheid voor deze kinderen wordt gedeeld. Het team als team voor iedereen daar gaat het om. Het management moet deze complexe veranderingsprocessen begeleiden en coachen. Het moet uitstralen dat het met elan de visie van TOM onderwijs draagt en er voldoende kaders voor creëren.

TOM Onderwijs Anders

TOM is de afkorting voor Team Onderwijs op Maat. Anderen zien liever Teamonderwijs Op Maat voor deze afkorting.
Het TOM Onderwijs Anders zegt het al: het onderwijs is anders.

Tom-onderwijs: een onderwijsvorm die bij deze tijd past

TOM is een verandering en vernieuwing binnen een schoolorganisatie zelf. Een gemotiveerd team in de school moet ervoor zorgen dat de leerlingen geïnspireerd raken en individuele aandacht krijgen in een onderwijsvorm die bij deze tijd past.
TOM wil dat bereiken door:

• leren in basisgroepen of kerngroepen.
• lesgeven met personeel dat op verschillende manieren kan werken en inzetbaar is.
• in de school verschillende werkplekken en leerplekken te hebben.

Iedere school kan dus zijn eigen ontwikkeling bepalen van eigentijds onderwijs.

Waarom TOM Onderwijs Anders

TOM wil deel uitmaken van de tijd waarin wij, dus ook de kinderen leven. Het haakt in op eigentijdse ontwikkelingen.
Ontwikkelingen als:

• Het lerarentekort: al een aantal jaren heeft het onderwijs te maken met mensen die geen HBO- opleiding hebben. Een gediplomeerd leraar heeft een HBO-opleiding gehad. Door een tekort aan HBO -geschoold personeel komt er ander personeel in de school werken.Voorbeelden daarvan zijn klassenassistenten, onderwijsassistenten, zij-instromers en herintreders.
• Ondernemend leren: hierbij krijgen leerlingen zelf verantwoordelijkheid. Meer verantwoordelijkheid voor hun eigen leerontwikkeling. Daardoor verandert de rol van de leerkrachten. Zij bieden de leerstof niet meer specifiek aan, maar begeleiden en sturen het kind binnen zijn of haar eigen leerproces.
• Een veranderde samenleving: mensen veranderen in deze tijd vaker van baan, kennis op allerlei gebieden vernieuwt zich in een hoog tempo en alles moet en gaat sneller en duurt korter.
• Grotere verschillen op school: steeds meer kinderen die een handicap of één of ander ander gedragsprobleem hebben, krijgen een plek op "gewone" scholen, het reguliere onderwijs dus.

TOM pijlers en schil

TOM blijft niet beperkt tot een paar enthousiaste leerkrachten binnen een school en speelt zich niet meer af binnen de muren van een klaslokaal.
TOM bestrijkt de hele school, oftewel de pijlers van TOM.

De pijlers

• Het personeel.
• De organisatie van het onderwijs.
• De leeromgeving.

TOM kan pas gerealiseerd worden als de randvoorwaarden eromheen goed zijn. Die worden de schil genoemd.

De schil

• de schoolcultuur.
• het leidinggeven.
• de communicatie.
• de financiën.

De Pijlers

Pijler 1 personeel

We kennen de meester en de juf allemaal als mensen die hun best doen om vóór de klas de kinderen zoveel mogelijk dingen aan te leren. Instructie geven die daarna d.m.v. verwerking wordt geoefend. Vaak doet hij/zij dat zelfstandig in het eigen klaslokaal en draagt daarvoor de grootste verantwoordelijkheid. Het hele schooljaar wordt de groep dan door hem/ haar gezien als "mijn" klas. Natuurlijk zijn er diverse vormen van differentiatie, waarin dus rekening wordt gehouden met verschillende niveaus van de kinderen. Ook zelfstandig werken heeft al jaren geleden een vaste plek binnen het huidige onderwijs veroverd. Maar de grote lijnen instructie, eigen verantwoordelijkheid en "mijn" klas is nu het meest voorkomende beeld.

In het TOM onderwijs moet de leerkracht een begeleider worden

In het TOM onderwijs moet de leerkracht een begeleider worden, die als coach en mentor optreedt. Daarbij heeft hij/zij binnen de organisatie meerdere functies. De leerkracht met de "eigen" klas moet een teamworker worden." Mijn" klas maakt plaats voor "onze" kinderen en de verantwoordelijkheid voor deze kinderen wordt gedeeld. Het team als team voor iedereen daar gaat het om.

Pijler 2 De organisatie

De meeste scholen werken nu met een klassikaal jaargroepensysteem. Natuurlijk... er zijn onderwijssystemen als Montessori en Dalton e.d., die al tijden anders werken. We willen echter vooral naar het meest voorkomende systeem kijken.
Daarin is kennisoverdracht door een leerkracht in een eigen vaste klas normaal. De prestaties van een leerling worden bijgehouden in het Leerlingvolgsysteem.

TOM wil klassendoorbrekend werken in kern- of basisgroepen

Er wordt gestreefd naar het anders organiseren van lesgeven. Het onderwijs wordt afgestemd op de leerbehoeften van de kinderen. TOM wil klassendoorbrekend werken in kern- of basisgroepen. Daarin kunnen kinderen van verschillende leeftijden zitten. De vaste leergroepen hebben plaatsgemaakt voor wisselende leergroepen. De rol van de leerling is nu zelf actief te zijn. Zelf betekenisvol actief leren. De leerling geeft aan waar zijn behoeften en interesses naar uitgaan. De leerkracht begeleidt en stuurt hem daarbij. Het leerlingvolgsysteem maakt plaats voor een portfolio, waarin een duidelijk overzicht van het werk en de prestaties zijn weergegeven.

Pijler 3 De leeromgeving

Afgezien van enkele andere onderwijsvormen is het in het reguliere onderwijs in grote lijnen nog de gewoonte dat de kinderen allemaal luisteren naar wat de leerkracht te vertellen heeft. De klassikale methode is daarbij de belangrijkste leidraad. In de leervormen zit over het algemeen weinig variatie en vinden meestal in het "eigen" klasselokaal plaats.
Ter ondersteuning wordt de computer gebruikt waarop extra oefeningen gemaakt kunnen of moeten worden. Het schoolgebouw bestaat uit een aantal lokalen met een eventuele hal voor activiteiten.

Bij het TOM onderwijs wordt gestreefd naar de toepassing van meervoudige intelligentie leerstijlen

De leeromgeving moet een krachtige uitstraling hebben, waarbij meerdere methoden en andere materialen gebruikt kunnen worden. Het gebruik van de computer wordt anders en de inrichting van gebouw bestaat niet meer alleen uit lokalen.
Er wordt gestreefd naar de toepassing van meervoudige intelligentie leerstijlen. Dat wil zeggen, dat er vanuit wordt gegaan dat ieder kind over acht verschillende intelligenties beschikt. De ene intelligentie zal bij de één meer ontwikkeld zijn dan een andere. Datzelfde geldt weer voor een andere intelligentie bij een ander persoon. Om iedereen de kans te geven zijn eigen intelligentiemogelijkheden te ontwikkelen moeten er op school meerdere methodes en gevarieerde materialen beschikbaar zijn, die ook buiten het lokaal bereikbaar zijn. Daarvoor moeten binnen het gebouw leer-en werkplekken zijn gecreëerd. De school wordt als het ware een flexibel gebouw. Ook het gebruik van de computer wordt anders. De computer wordt een informatiebron en een communicatiemiddel.

De schil

Bij ieder proces van veranderingen zijn de randvoorwaarden om die veranderingen gestalte te geven erg belangrijk.
De drie bovengenoemde pijlers kunnen niet gerealiseerd worden zonder de zogenaamde schil.
Waar draait het om?

De schoolcultuur

De schoolcultuur moet een open cultuur zijn. Een cultuur die gericht is op samenwerking, waarin een leerkracht niet werkzaam is op een eigen eilandje.

Het leidinggeven

Het management moet deze complexe veranderingsprocessen begeleiden en coachen. Het moet uitstralen dat het met elan de visie van TOM onderwijs draagt en er voldoende kaders voor creëren.

De communicatie

Communicatie met alle betrokkenen is van wezenlijk belang. De hele organisatie moet een open houding naar de omgeving hebben. Men moet de ouders het gevoel geven een radartje in het systeem te zijn.

De financiën

Het schoolbudget zal op maat aangewend moeten worden voor professionalisering van het personeel binnen de ontwikkeling van het TOM onderwijs.

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen is de opdrachtgever van het TOM project en heeft daarvoor faciliteiten, geld en kennis ter beschikking gesteld. Het ministerie is eindverantwoordelijk en heeft de ontwikkelingen binnen de scholen met deze vorm nauwlettend gevolgd.