Het maken van een verslag: de wetenschappelijke methode

Wetenschappers doen aan wetenschappelijk onderzoek om kennis te verzamelen. Dat kan op verschillende manieren. Welke methode men kiest, hangt vaak af van tijd en geld. Het maken van een verslag is echter niet altijd gemakkelijk voor de gemiddelde scholier. Een verslag moet zo zijn dat iemand die niet aanwezig was bij de proef (maar wel de theorie kent) kan begrijpen wat je hebt gedaan. Een aantal richtlijnen over de wetenschappelijke methode om een verslag op te stellen zijn dus zeker een meerwaarde voor elke scholier.

Algemene voorwaarden

Vaak gaan wetenschappers uit van een vooronderstelling. Als wetenschappers een hypothese stellen, proberen ze de resultaten dan ook te laten passen in die hypothese. Soms zal echter blijken dat ze hun hypothese moeten verwerpen op basis van hun resultaten, maar dat vraagt veel moed.

Werkwijze

De werkwijze moet in elk geval voldoen aan enkele voorwaarden:

1. Een andere onderzoeker moet hetzelfde resultaat verkrijgen als de studie herhaald wordt. M.a.w. de studie moet reproduceerbaar zijn.
2. De resultaten moet eerlijk en volledig weergegeven worden.
3. De resultaten moeten kritisch geïnterpreteerd worden.

Verslag

Een voorwaarde voor een goed verslag is dan ook dat er gedetailleerd gerapporteerd wordt: alle details van de proefopstelling (voorwaarde 1), het vermelden van de geraadpleegde literatuur (voorwaarde 2) om te vergelijken met resultaten van andere onderzoeken (voorwaarde 3) en de volledige en correcte resultaten (voorwaarde 2). Elk onderzoek wordt zo een steen in een muur; elke steen steunt op andere stenen en is zelf een steun voor andere onderzoeken. Waardevolle verslagen zijn als hoekstenen in die muur, andere stenen dienen als ornamenten. De bekendmaking van een onderzoek kan gebeuren op verschillende wijzes: posters, publicaties in wetenschappelijke tijdschriften, lezingen, internetsites, … Hoe beter je verslag, hoe beter je werk aanvaard wordt in de wetenschappelijke wereld.

Opstellen van het verslag

Wetenschappelijke publicatie

Een verslag moet goed leesbaar zijn, er moet dus een logische volgorde inzitten. Daarom wordt er gewerkt volgens een vaste indeling: inleiding, materiaal en methode, resultaten en besluit. Deze indeling is duidelijk en helpt om te voldoen aan de drie voorwaarden:

1. Inleiding: Hierin geef je de lezer achtergrondinformatie over je onderwerp, meestal verwijzend naar andere literatuur en maak je de doelstellingen en hypotheses van je eigen werk duidelijk.
2. Materiaal en methode: Hier vermeld je het materiaal dat je gebruikt, (eventueel samen met de veiligheidsdocumenten omtrent het materiaal). Je maakt, indien mogelijk, een schets van de proefopstelling. Je beschrijft kort hoe de proef werd uitgevoerd.
3. Resultaten: Je kan tabellen weergeven, maar vaak is het interessant om de resultaten weer te geven in grafieken en diagrammen. Voor practica noteer je de waarnemingen, samen met de bijhorende reactievergelijkingen en eventuele berekeningen.
4. Besluit: Hier pas leg je het verband tussen je resultaten en je hypothese of doelstellingen uit 1.
5. Referenties: Hierin som je alle geraadpleegde bronnen op. Soms in de volgorde waar je het desbetreffende artikel gebruikt in je tekst, soms in alfabetische volgorde. Hiervoor bestaan dus verschillende manieren en dit voornamelijk gebaseerd op het type bron. Een referentie of bronvermelding van een geraadpleegde website zal niet op dezelfde manier worden opgesteld als de referentie van een boek. Wees hier uiterst voorzichtig mee en zorg dat je de gebruikte bron op een goede manier (de juiste stijl) weergeeft.

De eerste vier onderdelen worden vaak nog in ondertitels verdeeld. Tracht relevante onderdelen van elkaar te scheiden, maar het gebruik van veel titels leidt niet noodzakelijk tot meer duidelijkheid. Als je informatie uit een ander artikel neerschrijft in jouw werk, dien je naar dat artikel in de referentielijst te verwijzen (dit gaat eenvoudig door elk artikel een nummer te geven in de lijst, en in je tekst tussen haakjes dat nummer te schrijven achter het geciteerde stuk). Uiteraard kan het zijn dat jouw school/opleidingscentrum een andere vorm eist van de wetenschappelijke publicatie, maar de genoemde onderdelen zijn de basis. Je kan het verslag natuurlijk uitbreiden door een dankwoord, conclusie, discussiegedeelte en eventuele andere onderdelen toe te voegen.

Hoe maak je een aantrekkelijke poster?

Zoals reeds vermeld kan men een poster gebruiken voor de bekendmaking van een onderzoek of ter aanvulling van het verslag als een soort overzicht. Het maken van zo'n poster volgt dezelfde criteria en structuur als bij een publicatie. De (sub)titels worden overgenomen maar de inhoud is veel beknopter. Je verwijst ook veel minder naar de referenties doorheen de tekst. Algemeen moet een poster interessant en attractief zijn; meestal sta je niet alleen met je poster op een onderzoeksbord, dus je moet de mensen lokken met kleuren, figuren, … Tracht dus zo weinig mogelijk volle tekst te gebruiken, gebruik een aantrekkelijke schikking en duidelijk lettertype en maak je letters groot genoeg.

1. Inleiding: Doelstellingen kunnen gemakkelijk weergegeven worden in een lijstje.
2. Materiaal en methode: Hierin beschrijf je beknopt de gebruikte technieken of proefopstellingen.
3. Resultaten: Gebruik geen tabellen; het is interessanter om die resultaten visueel weer te geven in grafieken en diagrammen.
4. Besluit: Dit deel moet het beste zijn van je poster omdat de meeste mensen hier beginnen lezen. Verwijs eventueel naar de figuren van de resultaten om ze zo naar het centrale deel van je poster te verwijzen.
5. Referenties: Deze worden op een poster vaak weggelaten of klein gehouden.

Ontwerp

Maak je titel bondig, groot en duidelijk bovenaan je poster. In de rechter bovenhoek vermeld je de auteur(s) en eventueel kan je het logo gebruiken van de school. Speel met de ruimte die je hebt, deel je poster op in vakken, werk met boven- en ondergeschikte blokken, gebruik pijlen, hou genoeg lege ruimte over zodat de poster niet te vol overkomt, …

Presentatie

Een wetenschappelijke publicatie wordt vaak gevolgd door een presentatie. Het is dan steeds handig om van de belangrijkste resultaten en conclusies visueel materiaal te hebben. Ook kan je gebruik maken van een volledige transparanten-reeks die de presentatie ondersteunen en vaak als leidraad dienen voor de spreker. Bij een poster wordt er soms ook gevraagd om een korte toelichting te geven. Tracht dan in 5 à 10 minuten de belangrijkste resultaten en conclusies weer te geven.