De structuur van een mindmap: wees vooral creatief

Hoe je een mindmap maakt is iets wat verschilt van persoon tot persoon. Het maken van een mindmap is vooral een subjectief en creatief proces. Wat de een belangrijk, handig of mooi vindt, hoeft niet per se te gelden voor de ander. Toch kan gezegd worden dat het maken van een mindmap, wanneer een bepaalde structuur toegepast wordt, dit bewezen effectiever is omdat de hersenen op die manier meer geprikkeld worden om samen te werken. Dit heeft gevolgen voor de hersenverbindingen die gelegd worden en daarmee op het resultaat: hoe goed je de informatie die verwerkt is kunt achterhalen. Hoe maak je nou een effectieve mindmap?

Mindmapping is multi inzetbaar

Een mindmap is een uiterst krachtig hulpmiddel bij het verwerken van informatie. In sommige gevallen is het aan te bevelen om bij voorkeur een mindmap te maken in plaats van aantekeningen. Mindmaps kun je zowel met de hand tekenen, maar ook creëren met speciaal daartoe ontwikkelde software.

Behalve dat de hersenen de manier waarop veel mensen aantekeningen maken 'saai' vinden - waardoor de informatie minder goed blijft hangen, wordt vergeten of moeilijk te herleiden is - stimuleert het maken van mindmaps beide hersenhelften om samen te werken en om informatie op een andere, meer effectieve manier te registreren.

Het leuke van mindmappen is dat het voor veel meer gebruikt kan worden dan veel mensen denken, waardoor het maken van bijvoorbeeld een vervelende taken lijst voor de komende periode ineens een leuk creatief project wordt. Hoewel je ervoor kunt kiezen om informatie inzichtelijk te maken door het maken van aantekeningen, lijstjes, tabellen etc., allemaal lineaire processen voor de hersenen, kun je al deze methoden evengoed in één mindmap verwerken, waarvoor je creativiteit vereist is, maar wat de hersenen enorm prikkelt.

Voorbeelden van situaties waarvoor een mindmap handig is

Het verwerken van lesstof
Mindmaps zijn ideaal om lappen tekst her te verdelen en samen te vatten in hapklare stukken door middel van steekwoorden, getallen en afbeeldingen.

Het maken van een planning
In een mindmap zijn gemakkelijk tijdvlakken te verwerken waarin iets moet gebeuren. Je kunt een mindmap maken met bijvoorbeeld een planning voor vandaag, maar ook een planning voor een week door iedere dag in een aparte vertakking te zetten. Natuurlijk is ook een planning voor een maand of jaar mogelijk.

Notulen maken tijdens een vergadering
Omdat vergaderingen qua karakter niet lineair zijn, is een mindmap uitermate geschikt om notulen nieuw leven in te blazen. Verwerk in je mindmap welke ideeën, feedback en gedachten er tijdens de vergadering besproken zijn.

Projectmanagement
In een mindmap die bruikbaar is voor projectmanagement kun je denken aan het verwerken van welk budget er is gesteld, welke middelen je ter beschikking hebt, met welke mensen je te maken hebt en of er deadlines zijn.

Het stellen van doelen
Een mindmap nodigt je uit te visualiseren en je ideeën, plannen en successen voor je te zien. Wanneer je ze verwerkt in je mindmap heeft dit een grote impact op het succesvol behalen van je doelen.

Het formuleren van een probleemstelling
Verwerk de 5W+1H-formule in je mindmap. Stel jezelf zes vragen om tot een probleemstelling te komen: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe?

Een brainstormsessie
Wanneer je bijvoorbeeld met collega's zoekt naar oplossingen voor een probleem of wanneer je met je partner of vrienden ideeën voor een vakantie wil bedenken biedt een mindmap uitkomst.

Het maken van een 'to do' lijst
Takenlijsten kun je in plaats van de taken steevast onder elkaar te zetten, ook vormgeven in een creatieve mindmap waarbij je bijvoorbeeld met kleuren en lettergrootte aangeeft welke prioriteit het heeft.

Het creëren van een overzicht over een onderwerp waarbij je moet kiezen
Sta je voor een lastige keuze? En heb je geen goed beeld wat je kan helpen je keuze te maken, dan kan een mindmap inzichtelijk maken welke zaken van invloed zijn op je keuze. Denk bijvoorbeeld aan voor- en tegen argumenten waarbij je onderscheid maakt in kosten, tijd, middelen etc.

Associaties en hersenverbindingen

Mindmapping is in het bijzonder een uitstekend hulpmiddel om juist niet alleen tekstuele informatie, maar vooral ook je eigen (nieuwe) ideeën gestructureerd in kaart te brengen. Probeer de informatie tot jouw verbeelding te laten spreken. Dit doe je door het maken van associaties waarbij beide hersenhelften actief samenwerken.

Hierdoor ontstaan nieuwe verbindingen in de hersenen. Nieuwe hersenverbindingen stellen je beter in staat om informatie op te slaan, te achterhalen en te herinneren en bovendien maakt het je hierdoor ook een stukje slimmer. Dit vormt de uitzonderlijk kracht van de mindmap.

De structuur van een mindmap

Hoewel het maken van een effectieve mindmap niet vraagt om bijzondere vaardigheden, doe je er goed aan een zekere structuur aan te houden om informatie zo goed mogelijk op te slaan, te achterhalen en te herinneren. Binnen de perken van deze structuur is het maken van een mindmap een uiterst creatief en individueel proces, waardoor iedere mindmap uniek is en vraagt om een persoonlijke twist.

Jouw associaties zijn beslissend voor het resultaat. Een mindmap moet tot je verbeelding kunnen spreken, waardoor informatie wordt herinnerd door het zien van je eigen creatieve proces, waardoor je geen moeite hoeft te doen het te onthouden. Een mindmap is vertaald een gedachtenkaart en dus in wezen niets anders dan een weergave van jouw denkbeelden. Hierdoor is niets te gek.

Vaak wordt een mindmap gemaakt aan de hand van een centrale term, het onderwerp van de mindmap, die vervolgens in verbinding staat met woorden of teksten - door middel van verbindingstakken - die met het onderwerp samenhangen. Er wordt niet altijd bij stilgestaan of het anders kan en waarom. Als het maken van een mindmap een routineklusje wordt, door iedere keer dat je er één maakt deze op dezelfde manier vorm te geven, worden je hersenen minder geprikkeld en heeft de mindmap minder effect op je geheugen.

Basisstructuur

Elke mindmap zou in ieder geval dezelfde basisstructuur moeten hebben. Het belangrijkste onderdeel hierbij is het centrale punt. Dat is het onderwerp waarop je mindmap betrekking heeft. Denk na over de essentie waarmee je je mindmap maakt, dit wordt je centrale punt.

Kaderen
Teken vervolgens om het centrale punt een rondje of andere vorm en teken dan vanaf de buitenrand van deze vorm aangrenzende 'takken', verspreid over het papier. Het tekenen van lijnen en vormen activeert je rechter hersenhelft. Vervolgens wordt je linkerhersenhelft geactiveerd door de woorden en teksten die je schrijft bij de uiteinden van die takken.

Clusteren van informatie
Daarna kun je de tekst aan het uiteinde van de takken eventueel opnieuw voorzien van een 'kader' en verbindingstakken, zodat je subonderdelen aan de mindmap toevoegt die betrekking hebben op het centrale punt aan het einde van een vertakking. Dit proces kun je herhalen en zo kun je een eindeloos grote mindmap maken met geclusterde groepjes informatie. Tevens bouw je zo ook verschillende lagen op in je mindmap.

Wees ongeremd creatief
Een mindmap maken is uiteindelijk meer dan een centraal punt tekenen midden op een vel papier met daarin tekst, van waaruit lijnen lopen verspreid over het vel papier die op hun beurt weer in verbinding staan met een een tekst, getal of plaatje. De effectiviteit zit hem juist in het gebruik van kleuren, afbeeldingen, vormen en getallen. De totale aankleding op basis van jouw associaties bepaalt het succes van het gebruik ervan. Dus gebruik niet alleen maar woorden en rechte lijnen, maar geef de mindmap kleur en vorm en durf daarbij buiten de gebruikelijke kaders te gaan.

De kracht van een mindmap wordt bepaald door de mate waarin zowel je linker- als rechterhersenhelft samenwerken. Gebruik je te veel worden, geen kleur en alleen maar tekst, dan wordt je rechterhersenhelft te weinig aangesproken.

Stappenplan bij het maken van een mindmap

1. Begin je mindmap altijd in het midden van een vel papier

Op deze manier kunnen je hersenen zich vrij uiten in welke kant je op gaat en hoe je dat doet. Hiermee trigger je automatisch je fantasie en visualisatie. Je houdt de kaders als het ware open. Begin je daarentegen in een hoek van je vel papier, dan kun je automatisch al een kant minder op. Dit remt je visualisatie en mogelijkheden.

2. Gebruik bij voorkeur een afbeelding als centraal punt in plaats van woorden

Afbeeldingen stimuleren je verbeelding en houden je bovendien gefocust. Wanneer je de essentie van je mindmap weet, probeer dan eens dit niet in een woord of tekst op te schrijven, maar te vatten in een afbeelding. Dit kan een tekeningetje zijn, maar net zo goed een plaatje dat je gevonden hebt in een tijdschrift of op internet. Knippen en plakken is dus net zo welkom.

3. Verwerk verschillende vormen en grootten in je mindmap

Maak niet alleen gebruik van rechtlijnige vertakkingen of kaders, maar vooral van golvende en ronde vormen. Simpelweg omdat de hersenen rechtlijnig saai vinden. Het spreekt minder tot de verbeelding. Wanneer je een uitgebreide mindmap maakt zul je waarschijnlijk ook meer verbindingstakken nodig hebben. Maak deze het liefst golvend of krullerig in plaats van rechtlijnig.

Ook is het nuttig om bepaalde takken dikker te maken qua vorm en om te spelen met de grootte van bijvoorbeeld letters en cijfers, maar ook de grootte van de kaders. Hiermee geef je ook visueel prioriteiten, relaties of hiërarchie aan in je mindmap, zonder dit in woorden te hoeven uitschrijven.

4. Bouw de mindmap laag voor laag op

Begin je mindmap altijd bij het centrale punt en maak van daar uit verbindingen met de volgende laag. Vanuit de volgende laag kun je sublagen gaan opbouwen. Het belang van het opbouwen van laag voor laag is dat je hersenen door de vertakkingen nieuwe verbindingen leggen. Zo zal het dus ook opgeslagen worden in de hersenen. Clusters maken (binnen een laag) in je mindmap is hierbij een goede manier om je hersenen te helpen de juiste verbindingen te leggen.

Werk je van de hak op de tak, dus van de centrale laag door naar de bovenste laag en weer terug, dan zal het meer moeite kosten voor je hersenen om de juiste verbindingen te leggen en zul je dieper moeten graven om de informatie die je mindmap vertelt, in het juiste perspectief te zetten. Dit is nu juist waar een mindmap je bij wil helpen, namelijk dat je niet informatie hoeft te onthouden of uit te puzzelen, maar dat je juist informatie herinnert doordat de mindmap tot jouw verbeelding spreekt.

5. Kies voor steutelwoorden
De beste mindmaps zijn over het algemeen die met zo min mogelijk woorden. Gebruik bij voorkeur één sleutelwoord per vertakking of vervang de woorden door getallen of afbeeldingen. Dit geeft je mindmap veel meer power.

6. Voorzie je mindmap van kleuren, cijfers en afbeeldingen

Markeer belangrijke woorden en getallen en geef je hoofdverbindingstakken bijvoorbeeld een kleurtje. Ook tekeningetjes, cijfers en afbeeldingen in kleur zijn belangrijk voor de effectiviteit van je mindmap. Je hersenen associëren beter met kleur dan met grijstinten en het gebruiken van kleuren stimuleert bovendien je creativiteit.