Tekst uit je hoofd leren, hoe doe je dat het best?

Een toneeltekst voor een auditie of toelating uit je hoofd leren, een lange monoloog van je personage, de tekst die je moet voordragen, een gedicht of kort verhaal? Tekst uit een script, of het onthouden van een spreekbeurt... Hoe kan je deze het best onthouden?

Op tijd beginnen met voorbereiden

Het is een open deur, maar zo werkt het nou eenmaal voor de meeste mensen: Begin op tijd!

Begin je te laat, dan zal de tekst niet of gedeeltelijk maar blijven hangen. Iedereen kent het wel: een lijstje onthouden, net voor je gaat boodschappen doen. Wanneer je thuis komt blijkt je toch nog 1 of meer dingen te zijn vergeten, terwijl je daar in de winkel toch echt dacht dat je alles had. Of je weet heel goed dat je iets van je lijstje vergeet, maar toch kan je totaal niet herinneren wat het was.

Zo werkt het ook met het onthouden van een tekst, of het nou gaat om een monoloog, toneeltekst, gedicht, bij een voordracht of spreekbeurt. Je kan onderstaande tips gebruiken, en die zullen je helpen om een groot deel te onthouden, maar doe je dit 1 dag van te voren: je hebt het niet vaak genoeg kunnen doen om het in je lange termijn geheugen op te slaan. En bij zoiets als een auditie of spreekbeurt waarbij de druk groot is, kun je zomaar een black out krijgen en is alles weg.

Sla de tekst op in verschillende rondes

Wanneer je de tekst steeds vanuit een andere manier of ingang benaderd, ga je steeds weer op een andere manier naar een tekst kijken. Elke keer denk je weer op een andere manier over de tekst na. En daardoor leg je steeds weer andere verbanden en connecties in de tekst. Die verbanden zijn nodig om de gehele tekst goed te kunnen onthouden als geheel.

Betekenis

Zonder dat je ingaat op de inhoud van de tekst: lees de tekst puur door op de betekenis van de woorden. Begrijp je elke woord die in de tekst staat? Woorden, uitdrukkingen, combinaties van woorden die je niet begrijpt: zoek deze op in het woordenboek.

Taalgebruik

Zonder nog teveel op de inhoud van de tekst in te gaan, lees je de tekst nog een paar keer door op taal- en woordgebruik: Zijn het korte of lange zinnen? Hoe is het taalgebruik, moeilijk, makkelijk, vaktaal, of taalgebruik die bij een bepaalde groep hoort? Is het spreektaal? Is de taal kunstzinnig, of in verhaalvorm? Probeer je hier van niet alleen bewust te zijn, maar probeer ook redenen te bedenken waarom die keuzes gemaakt zijn. Het kan bijvoorbeeld iets zeggen over het karakter van het personage, of misschien heeft de schrijver wel een bepaald ritme of kadans in de tekst proberen te verwerken.

Het verhaal

Waar komt de tekst vandaan? Is het een fragment uit een verhaal, een scène uit een toneelstuk? Of een losstaand gedicht? Een brief? Probeer het grotere geheel van de tekst te zien: Wanneer het een fragment uit een boek is, dan is het goed om te weten wat het verhaal is, wat er aan de hand is, wat er voor en na het fragment gebeurt. Wie is degene van wie deze tekst is, is dit een personage, de briefschrijver? Wat voor persoon is dit, en waarom zegt hij/zij deze tekst? Aan wie is deze tekst gericht?

Interpretatie

Nu je de tekst zowel technisch als inhoudelijk wat beter kent, ga je je nu puur op de tekst richten en bij elke zin ga je je afvragen wat er bedoelt wordt. Je gaat dus met het verhaal in je achterhoofd, de tekst interpreteren: Waarom zegt het personage deze zin, wat wordt er bedoelt met die zin, staat er wat de verteller ook wil zeggen of zit er iets achter (bijvoorbeeld sarcasme) en bedoelt hij/zij iets heel anders. Zorg dat je bij elke tekst weet wat je zegt, weet waar je het over hebt en waarom die tekst zo loopt zoals die loopt.

Het kan je hierbij helpen om je jezelf vragen te stellen naar wat er NIET staat. Wanneer iemand boos is, maar dat niet letterlijk zegt, of misschien dit probeert te verhullen: waarom zegt het personage niet gewoon dat hij boos is, waarom doet hij niets, waarom neemt hij geen wraak? Ook op die manier dwing je jezelf de tekst in te vullen en te interpreteren.

Tekst als geheel leren

Nu je de tekst begrijpt, waarom de tekst zo geschreven is, en wat de tekst betekent, zul je merken dat je al heel veel hebt onthouden van de tekst. Het grote geheel zal je nu in je hoofd hebben en als het goed is, heb je hier ook een beeld bij.

Om dit te controleren kun je dit ook checken: leg de tekst weg, en probeer de tekst volledig in eigen woorden te vertellen.

Nu zul je de tekst precies als één geheel uit je hoofd moeten leren. Probeer dit te doen door middel van verbanden te leggen. Ben je beeldend ingesteld probeer dan verbanden te leggen door er beelden bij te denken. Neem een woord of gedeelte uit de eerste zin, waarbij je een duidelijk beeld of gedachte bij hebt. Kijk bij de volgende zin naar een ander duidelijk beeld of woord. Probeer tussen deze twee beelden een verband of beeld te leggen. Wanneer je de eerste zin tegenkomt, moet het verband zo sterk zijn dat je daar meteen aan moet denken zodat je vanzelf op het tweede beeld uit de tweede zin komt.

Dialoog

Hoewel het misschien niet logisch lijkt, kun je bovenstaande tips ook gebruiken bij het leren van een dialoog. Het kan daarbij helemaal geen kwaad om de tekst van je tegenspeler uit je hoofd te kennen. Het antwoord van de tegenspeler is van essentieel belang bij de opbouw van de tekst, de volgorde en de logica achter jouw tekst.

Praktische tips

• Neem de tekst op, bijvoorbeeld als mp3 of op je telefoon en luister er regelmatig naar
• Lees de tekst aandacht door elke keer voor je gaat slapen.
• Laat anderen je helpen om je te helpen bij de tekst. Laat ze niet te snel voorzeggen en eerder hints geven dan voor te zeggen.
• Zorg dat je een andere handeling er bij kunt doen als je de tekst repeteert. Dan weet je dat je de tekst kun dromen, er niet meer over na hoeft te denken en ondertussen ook iets anders kunt doen - wat vaak het geval is als je toneel speelt