Kinderen leren programmeren met Scratch

ICT wordt steeds belangrijker in onze maatschappij en ook kinderen komen hier steeds meer mee in aanraking. Het is geen nieuw idee dat kinderen veel kunnen leren van programmeren, toch komen nog lang niet alle kinderen hiermee in aanraking. Met Scratch kunnen kinderen zelf hun eigen interactieve verhalen, spellen en animaties maken. Lastig is het niet, stapje voor stapje leren ze hoe ze hun eigen games kunnen creëeren. Met Scratch zetten ze de eerste stappen in de wereld van het programmeren, maar dan op een speelse manier. Want waarom zou je niet kunnen leren van het maken en spelen van je eigen games?

Scratch

In 2003 is Scratch ontwikkeld door de Lifelong Kindergarten groep van het MIT Media Lab. Het doel van dit programma is om kinderen op spelenderwijs kennis te laten maken met programmeren. Zonder enige ervaring kunnen zij met Scratch de basisprincipes van het programmeren leren.

Scratch is bedoeld om op een gemakkelijke manier zelf games in elkaar te kunnen zetten. Je maakt je eigen spirte (het poppetje waarmee je gaat spelen) en je leert hoe je opdrachten kunt geven aan je computer om je spirte en de omgeving te laten bewegen bij bepaalde handelingen.

Kinderen

Officieel is Scratch een programma voor kinderen tussen de acht en zestien jaar oud. In de praktijk blijken gebruikers echter tussen de vier en tachtig jaar oud te zijn. Er is ook een speciale versie voor kinderen tussen de vijf en zeven jaar oud.

Hoe begin je?

Scratch is een programma dat zowel online als offline gespeeld kan worden. Je kunt inloggen op de site en op deze manier gebruik maken van het programma, maar het is ook mogelijk om Scratch te downloaden op je computer. Zelfs zonder account kun je gebruik maken van Scratch, alleen dan heb je niet de mogelijkheid om je gemaakte games op te slaan. Om goed te kunnen beginnen, maak je dus een account aan op de website. Dit is zo gebeurd en het is bovendien gratis. Vervolgens kun je aan de slag met het programma.

Het maken van een game is in het begin misschien nog een beetje lastig. Om je op weg te helpen, zijn er meerdere opdrachtkaarten voor Scratch beschikbaar. Hierbij krijg je kleine, overzichtelijke opdrachten om te oefenen met de verschillende functies van het programma. Zo kom je er bijvoorbeeld achter hoe je de kleur van je sprite kunt veranderen, muziek toe kunt voegen, bewegingen kunt maken en de score bij kunt houden. Kinderen kunnen zelfstandig aan de slag met het uitvoeren van de opdrachten. Op deze manier leren ze stapje voor stapje hoe ze straks hun eigen games kunnen maken.

Games

Een nieuwe game begint met een witte achtergrond en een sprite die kinderen zelf aan kunnen sturen. Zowel de achtergrond als de sprite zijn naar keuze aan te passen. Het is vervolgens de taak van de kinderen om een eigen game te bedenken. Ze moeten zelf bepalen wat er gebeurt wanneer bijvoorbeeld de rechter pijltjestoets wordt ingedrukt. Welke richting loopt de sprite dan op? En hoeveel stapjes neemt hij in één keer? Maar ook andere regels van het spel kunnen door de kinderen zelf worden bepaald. Wat gebeurt er bijvoorbeeld wanneer de sprite een van de randen van het speelveld aanraakt? Hoe kun je punten scoren? En wanneer ben je af?

Programmeren

Echte programmeertaal wordt niet gebruikt bij Scratch, maar de basisbeginselen van het programmeren zitten er wel in verwerkt. Zo moeten de kinderen, net als bij echt programmeren, stapje voor stapje nadenken over wat er gaat gebeuren. Ze geven de computer opdrachten en wanneer er iets niet klopt aan de opdracht, zal de uitvoering ook niet naar tevredenheid zijn. Daarnaast maken de kinderen kennis met het if en else principe. Bij het programmeren spelen deze woorden een grote rol. De computer weet op deze manier dat als er een bepaalde handeling wordt uitgevoerd, er gereageerd moet worden met een andere handeling. Binnen Scratch wordt dan wel geen gebruik gemaakt van de woorden if en else, maar het principe is hetzelfde.

Het programmeren met Scratch gebeurt aan de hand van een programmeervenster waar verschillende commando´s in zijn opgenomen. Zo kun je onder andere bewegingen, geluiden en uiterlijke veranderingen reguleren. Bij het vak met gebeurtenissen kun je aangeven bij welke handeling er iets moet gebeuren. Je kunt bijvoorbeeld aangeven dat je wilt dat je sprite 90 graden draait wanneer je de spatiebalk indrukt.

21st century skills

Het programma Scratch past perfect binnen de vaardigheden die kinderen in de 21e eeuw zouden moeten leren. In het onderwijs wordt de term 21st century skills vaak genoemd om aan te geven wat kinderen die in deze tijd opgroeien allemaal zouden moeten kunnen. Scratch sluit hierbij aan doordat kinderen leren om creatief te denken, systematisch te redeneren en samen te werken. Dit zijn drie essentiële vaardigheden binnen de 21st century skills.

Scratch in het onderwijs

In het onderwijs kan Scratch dan ook goed gebruikt worden. Het is handig om de kinderen eerst kennis te laten maken met het programma via de opdrachtenkaarten. Daarna kunnen ze zelfstandig aan de slag met het maken van games. Laat ze hierbij in tweetallen werken, samenwerken is een belangrijke vaardigheid bij het leren programmeren. Het is niet nodig om hele lessen te bedenken met Scratch. Bij programmeren is het zelfontdekkend leren juist zo belangrijk. Kinderen zullen de mogelijkheden snel genoeg door hebben en de meest creatieve games kunnen maken.

Lees verder

• Kinderen leren programmeren: Kinderen leren programmeren in het basisonderwijs (special)