Stimuleer het lezen: houd een leeslogboek bij!

Waar het ene kind het ene boek na het andere verslindt, heeft een ander wat meer moeite om tot lezen te komen. Kinderen die vlot kunnen lezen zijn in staat moeilijker teksten aan te pakken en te begrijpen. Aangezien er veel in tekstvorm op ons afkomt geeft het vlotte lezen in onze maatschappij een voorsprong. Ook voor latere studies en andere wijzen van informatieverwerking is goed kunnen lezen een belangrijke voorwaarde. Lezen moeten we stimuleren!

Lezen op de basisschool

In de meeste gevallen leren kinderen in groep 3 van de basisschool lezen, alhoewel sommige kinderen vaak al in de kleutergroepen met letters bezig zijn en tot lezen komen. Het leren lezen is een ingewikkeld proces. Lettertekens moeten visueel herkend worden, in ons brein vertaald, en omgezet naar klanken. Dan moeten die klanken vervolgens aaneenregen worden tot een samenklank, een woord. Maar met verklanken alleen ben je er nog niet, de klank moet worden gekoppeld aan een betekenis en in een samenhang worden geplaatst. Om het voor kinderen ingewikkeld te maken, de klank die bij een letterteken hoort kan veranderen, afhankelijk van de plaats in een woord waar de letter staat. Denk maar aan de letter e in woorden als: de, het, vergeten. Gelukkig lukt het de meeste kinderen om in groep 3 en 4 tot lezen te komen.

Het niveau opvoeren

De teksten in groep 3 en 4 zijn nog redelijk eenvoudig. Dat betekent: niet al te lange zinnen met korte woorden. Via leestesten als AVI en DMT wordt het leesniveau van kinderen vastgesteld. Binnen een bepaalde tijd moet een bepaalde hoeveelheid tekst of woorden gelezen worden, waarbij er een maximum wordt gesteld aan het aantal fouten dat gelezen mag worden. Het leesonderwijs gaat verder en er worden langere teksten aangeboden met langere zinnen en kleiner gedrukte teksten. Het aantal lettergrepen dat in woorden kan voorkomen gaat omhoog.

Veel lezen

In onze samenleving komt veel informatie in tekst op ons af. Boeken, brochures, folders, catalogi en websites geven hun informatie via tekst prijs. Om deze uitdaging goed het hoofd te kunnen bieden is het snel kunnen lezen van langere teksten met moeilijke woorden een voorwaarde. Hoe sneller een kind op dat niveau komt, hoe beter het is. En bovendien, het ontsluit een prachtige wereld van kinder- en jeugdliteratuur. En zoals met alle vaardigheden: om iets echt goed te kunnen leren zal er geoefend moeten worden.

Kritisch lezen

Het gaat bij het lezen niet alleen om op snelheid te kunnen verklanken, het gaat ook om de inhoud, de boodschap die de schrijven van de tekst heeft willen delen. Het is ook goed om te beseffen dat geschreven teksten kritisch beoordeeld mogen worden. Teksten kunnen meningen verkondigen waar je het wel of juist niet mee eens kunt zijn. Lezen vraagt ook om verdieping, op reflectie. Een logisch gevolg van lezen is het formuleren van een eigen idee, een eigen mening. Of een beoordelen van de eigen kennis en het beoordelen hoe de gelezen informatie hierin past, hoe het aanvult of juist contrasteert. Kritisch kunnen lezen maakt het hele proces rijker.

Stimuleren

Een van de manieren om kinderen te stimuleren om boeken te lezen is het bijhouden van een leeslogboek. In zo’n leeslogboek wordt steeds na het lezen van een boek een reflectie gegeven op het boek en de inhoud. Dat hoeft zeker niet lang te duren en mag ook zeker geen saaie klus zijn, het moet leuk en motiverend blijven. In zo’n leeslogboek kunnen boeken op allerlei manieren worden geëvalueerd met steeds wisselende werkvormen.

Kernpunten van het leeslogboek

Voor de kinderen heeft een leeslogboek met leuke en afwisselende werkvormen o.a. de volgende kernpunten.

• Het is een document om de belangrijkste punten van een boek te onthouden.
• Het verwerken van bijzondere verhalen.
• Het zoeken van meer verhalen van de schrijver(s).
• Het zoeken van informatie over een bepaalde schrijver.
• Het zoeken van informatie over de illustrator van het boek.
• Een collectie van leuke, spannende of stimulerende uitspraken of fragmenten.
• Een advies kunnen geven aan andere lezers, omdat het boek heel leuk was of juist helemaal niet.
• Het bijhouden van leeservaringen.
• Nadenken over de inhoud van het boek.
• Verwoorden van kritiek: wat is wel of juist niet leuk of spannend aan dit boek?
• Ontdekken welk genre boek het leukste is, en wat helemaal niet.
• Het geven van leestips aan andere kinderen.

Kernpunten voor de leerkracht

Het werken met een leeslogboek vraagt natuurlijk ook iets van de leerkracht. Belangrijke kernpunten zijn hier o.a.:

• Enthousiasme voor lezen en het leeslogboek.
• Stimuleren van het gebruik van het leeslogboek.
• Regelmatig toevoegen van nieuwe werkvormen in en rond het leeslogboek, zodat het werken ermee leuk en stimulerend blijft.
• Aandacht geven aan het werken van het leeslogboek, maar ook aan de inhoud. Een mooie verwerking laat je aan de andere kinderen zien. Laat kinderen verwerkte bladen delen met anderen, eruit vertellen.
• De verschillende werkbladen waar kinderen uit kunnen kiezen zijn verzameld in een kaartenbak of ringband. Geef dit regelmatig een andere plaats in het lokaal.
• Kinderen verzamelen de werkbladen van het leeslogboek in een map of ringband. Kijk regelmatig door deze mappen, eventueel samen met de groep. Hierdoor weten de kinderen dat hun werk aandacht krijgt.

Het leeslogboek

Een werkblad uit het leeslogboek kan allerlei werkvormen bevatten. Het is ook niet nodig dat na elk boek alle mogelijke aspecten van verwerking aan bod komen, dat zou veel te lang duren en dus nogal demotiverend kunnen werken. Beperk het dus liever tot één of twee aspecten van het boek. Het leeslogboek mag nooit een doel op zich zijn, het gaat uiteraard altijd om het bevorderen van leesplezier, waarbij kinderen kun ervaringen en inzichten kunnen delen.

Ideeën

Hier zie je een aantal ideeën voor werkbladen uit het leeslogboek bij elkaar. Als kinderen na een gelezen boek zelf een keuze kunnen maken welk werkblad ze willen gebruiken, dan blijven ze autonoom in hun eigen keuze en dat scheelt een stuk in de motivatie. Kinderen die steeds hetzelfde werkblad pakken (bijvoorbeeld ‘maak een tekening’) kunnen gestimuleerd worden om ook eens een ander werkblad te kiezen.

• De schrijver. Wat weet je van de schrijver van dit boek? Zoek een aantal andere boeken die deze schrijver geschreven heeft.
• De tekeningen. Wat vind je van de tekeningen in dit boek? Waren het gekleurde plaatjes of juist zwartwit? Wie is de tekenaar? Ontwerp nu zelf een nieuwe voorkant voor dit boek.
• Stripverhaal. Maak een stripverhaal over dit boek.
• Voorlezen. Zoek een leuk stukje uit je boek. Lees het op verschillende manieren, boos, verdrietig, mooi of gek. Oefen het, en lees het voor aan andere kinderen.
• Tekening. Maak een tekening over het boek.
• Tekening. Maak een tekening van alles wat heel leuk, spannend, mooi, gek of verdrietig was.
• Schrijven. Vertel iets over het boek.
• Schrijven. Vertel welke stukjes je heel mooi, leuk, spannend, mooi, gek of verdrietig vond.
• Collage. Maak een collage over het boek.
• Titel. Kun je een andere titel voor het boek bedenken? De titel moet er natuurlijk wel goed bij passen.
• Moeilijke woorden. Zoek moeilijke woorden uit het boek en schrijf ze op. Woorden die je niet kent zoek je natuurlijk even op in het woordenboek.
• De hoofdpersoon. Wie is de hoofdpersoon van dit boek? Schrijf zijn naam op en maak er een tekening van. Zijn er nog meer hoofdpersonen?
• Het thema. Nu je dit boek gelezen hebt kun je gaan nadenken over het volgende boek. Waar moet dat over gaan?
• Een boekverslag. Schrijf de titel, schrijver en tekenaar op. Wie zijn de hoofdpersonen van dit boek, waar gaat het over en wat vind je van dit boek?
• Een nieuw einde. Zou het boek ook anders kunnen aflopen? Maak zelf een eind voor dit boek en maak het spannend!
• Niet doen! Een boek dat niet leuk was en je niet wilde uitlezen? Schrijf op om welk boek het gaat, waarover het boek gaat en waarom je het niet wilde uitlezen.
• Topboeken. Vond je het een mooi boek, dat je nog wel eens vaker zou willen lezen? Zet de titel op je persoonlijke favorietenlijstje.
• Een woordspin. Maak een woordspin van dit boek. In het middel van de spin schrijf je de titel van het boek. Kies de andere woorden goed uit, zodat een ander snapt waar je boek over gaat.

Natuurlijk zijn er nog tal van andere ideeën te bedenken. Het is voor kinderen erg leuk als het aanbod van werkbladen voor hun leeslogboek regelmatig wordt aangevuld of ververst, het geeft weer een nieuwe impuls aan het leeslogboek en aan het lezen.

Lees verder

• Begrijpend lezen, samenspel van factoren
• Van kerndoelen naar groepswerkplan taal-lezen
• Als het technisch lezen te langzaam gaat, wat dan?