Werken als invalleerkracht basisonderwijs: handige tips

Het werken als Invalleerkracht is een uitdagend begin van vrijwel iedere beginnende leerkracht in het basisonderwijs. Iedere school en groep is weer anders en van te voren is niet bekend hoeveel voorbereid werk al voor je klaar ligt. Het is aftasten welke werkwijze bij een groep past. Een verkeerde aanpak kan ervoor zorgen dat je een hele zware (en lange) lesdag zal hebben. Er zijn verschillende tips waarmee je veel invloed kunt uitoefenen op een positieve sfeer gedurende de dag. Welke handige tips zijn er en waarmee moet je allemaal rekening houden tijdens het werken als invalleerkracht in het basisonderwijs?

Goede eerste indruk als invalleerkracht basisonderwijs

Wanneer de kinderen jou de eerste keer zien is het belangrijk om direct een goede indruk achter te laten. Wanneer je nog druk aan het voorbereiden bent en de kinderen langzaam binnen komen bestaat de kans dat de kinderen je niet direct als juf/meester zullen zien. Daarom een aantal belangrijke grondregels:

• Ga als de kinderen binnen komen bij de deur staan.
• Begroet ieder kind individueel en maak ook direct persoonlijk contact met kind. "Goedemorgen, Goedemorgen, wat heb jij voor moois aangetrokken vandaag, Goedemorgen mooie voetbal, leg die maar op de plek waar hij hoort. '
• Open vervolgens de dag. Introduceer jezelf op eigen wijze.
• Leg de regels uit. Belangrijk is om uit te leggen dat het vandaag niet altijd zal gaan zoals ze gewend zijn, maar dat de kinderen je daar altijd bij mogen helpen.
• Straal vertrouwen richting de kinderen uit. Ondanks dat je als invalleerkracht onbekend bent kunnen kinderen je vrij snel accepteren. Wanneer je kinderen laat voelen dat je er voor ze bent en interesse in ze hebt, nemen kinderen je sneller serieus. Dit zal in de onderbouwgroepen sneller gaan, dan in de bovenbouwgroepen.

De introductie

Wanneer je jezelf introduceert is het handig om te weten hoelang je in deze groep blijft. Als je langer in de groep bent is een langere kennismaking leuk. Dan is het handig gebruik te maken van enkele drama-spelvormen om elkaar beter te leren kennen. Hiervoor staan op internet veel simpele spelletjes. Wanneer je langer dan twee dagen in een groep blijft is het ook leuk om de kinderen kort wat over zichzelf te laten vertellen. Vaak leren de kinderen dan ook weer wat van elkaar.

Wanneer je maar een dagje als invalleerkracht aanwezig bent, is het voldoende om alleen jezelf te introduceren. In vrijwel iedere groep is een groepsmap aanwezig met een klassenplattegrond. Ook zijn er scholen waar kinderen naamplaatjes in hun la hebben liggen. Vraag de kinderen hiernaar. Is er geen enkele plattegrond aanwezig? Maak er dan één tijdens bijvoorbeeld de pauze. In de hogere groepen kun je kinderen zelf snel een naamkaartje laten maken. Hier beleven ze zelf ook nog veel plezier aan. Vertel erbij dat ze de naamkaartjes goed moeten bewaren in hun la. Zo ben je je volgende vervanger ook nog van dienst!

Het is belangrijk om kinderen bij hun naam aan te kunnen spreken, zodat je ze kunt blijven motiveren of corrigeren. Het komt heel onpersoonlijk over als je een kind aanspreekt met 'jij' of 'die met het rode shirt'. Toch ontkom je er als nieuwe invaller vaak niet aan. Door bovenstaande tips kun je het toch zoveel mogelijk proberen te voorkomen.

Omgaan met regels en afspraken

Vraag allereerst aan de kinderen welke regels normaal en als meest belangrijk worden gezien. Kinderen benoemen vaak zelf al de belangrijkste regels, want ze weten precies wat het gewenst gedrag is. Geef daarna duidelijk aan wat je zelf wel en niet wilt. Het is van belang om kinderen niet te overladen met een regels. Hou het kort en bondig.

Wanneer je langer invalt is het handig om aan het begin van de dag de regels nog even kort aan te stippen, met name als bepaalde regels aandacht vereisen. De grootste valkuil van een invaller is dat je populair wil overkomen. Het is natuurlijk altijd fijner lesgeven wanneer de kinderen je een leuke leerkracht vinden, dan dat ze over je klagen. Echter is het tegenovergestelde waar. Wanneer je in het begin 'streng' bent, heb je daar later meer profijt van. Wanneer je consequent de regels toepast zullen de kinderen je sneller respecteren en je aanpak accepteren. Dat is het moment dat je de teugels ietsjes mag loslaten. Maar zover kom je in die paar dagen als invalleerkracht helaas niet.

Handige tips voor het omgaan met regel en afspraken

• Bedenk van te voren welke afspraken en regels jij belangrijk vindt. Dit voorbeeld zul je te allen tijde moet nastreven en ook van de kinderen moeten verwachten. Dit zal misschien streng ogen, maar zal de sfeer in de groep ten goede komen.
• Benoem altijd een regel vanuit het positieve. Dus in plaats van 'je schreeuwt niet door de klas' kun je zeggen 'als je iets willen zeggen, steek je je vinger op'.
• Schrijf voor aanvang de dagplanning op het bord. Kinderen weten dan dat het gewoon een normale dag wordt. Bespreek de dag ook samen met de kinderen en wijs hierbij het bord aan. Hou zoveel mogelijk het normale ritme vast, vraag kinderen welke liedjes er bijvoorbeeld gezongen worden.
• In de onderbouw houden kinderen erg vast aan routine en hoor je ook vaak dat jij het anders doet dan de leerkracht. Kinderen zullen taken weigeren omdat ze het anders gewend zijn. Leg uit dat jij het anders doet dan de eigen leerkracht maar dat ze je wel mogen helpen als je het even niet weet. Kinderen moeten zich betrokken bij je voelen en zullen je dan sneller accepteren.
• Besteed ruime aandacht aan de vraag wat de juf/meester doet om het stil te krijgen. Gebruikt hij/zij een handgebaar, een bel, klapt of iets dergelijks? Oefen dit even een paar keer met de kinderen. Vraag gedurende de dag alleen maar op die manier om stilte. Door dit consequent toe te passen zul je veel rust creëren.
• Vraag wie de hulpjes zijn (vaak alleen in de lagere groepen). Mocht er iets onduidelijk zijn dan kunnen de hulpjes jou hier altijd bij helpen. De meeste kinderen vinden het ontzettend leuk om te mogen helpen. Mochten er geen hulpjes zijn en jij vindt dat wel handig, wijs er dan twee aan. Kies daarbij wel zorgvuldig, sommige kinderen zorgen sneller voor storend gedrag in de groep dan anderen. Wees hier ook duidelijk in en wijs eventueel een ander kind aan wanneer het niet werkt.
• Complimenteer positief gedrag. Probeer goed onderbouwde complimenten te geven zodat de kinderen ook echt weten wat ze goed hebben gedaan. 'Je hebt netjes op je beurt gewacht, dan mag jij nu' 'Wat knap dat jullie zo hebben samengewerkt om dit af te krijgen' 'Je hebt vier rijtjes meer gedaan dan we hadden afgesproken, wat ontzettend knap'. Kinderen groeien enorm via zulke complimenten.
• Wat doe je als regels consequent niet nagestreefd worden? Hier moet je van te voren goed over nagedacht hebben. Welke consequenties passen bij jou en wat werkt voor welke groep?

Lesgeven zonder programma

Het kan soms voorkomen dat je een groep binnenkomt en er ligt geen programma klaar. Dan wordt er veel van je improvisatietechnieken gevraagd. Wanneer je nog niet volledig voorbereid bent, kun je na de introductie de kinderen zelfstandig laten werken. Denk hierbij aan activiteiten zoals stillezen, naamplaatje maken, tekening afmaken enzovoort. Zorg er wel voor dat eerst iedereen stil met een activiteit bezig is voor jij een reken- of taalles gaat voorbereiden. Om deze situatie voor te zijn, kun je als invalkracht van te voren al een aantal dingen meenemen:

• Muziekboek en cd. Voor alle groepen, zodat je in ieder groep kinderen een nieuw liedje kunt leren.
• Dans cd. Liedjes zoals bijvoorbeeld Hocky Pocky, Tsjoe, tsjoe wa, Ik zing een vrolijk liedje doe mij maar na. Ook via YouTube is het leuk om justdance filmpjes na te dansen. Dit kan zowel in de middenbouw als bovenbouw en is een goede ontspanning tussen lessen door. Tip: Maak meerdere YouTube playlists (bijvoorbeeld per bouw of per vak) zodat je eenvoudig je favoriete video's kunt afspelen.
• Voorleesboeken. In de onderbouw is bijvoorbeeld Pluk van de Petteflat geliefd. In de bovenbouw zijn de avonturen van Meester Jaap altijd gegarandeerd een favoriet. Als je even niet weet wat je met de tijd moet doen of je wilt rust creëren in de groep, lees je voor!
• Je kunt een map aanleggen met voor iedere groep activiteitenbladen zoals raadsel, woordzoekers,kleurplaten, lastige sommen, testvragen, kruiswoordraadsels, enzovoort. Zorg dat je van elke activiteit voldoende hebt. Altijd handig als er geen klaaropdracht aanwezig is. Tip: Kopieer op de invalschool alvast de gebruikte bladen een aantal keer extra. Handig voor je volgende invalwerk.
• Ideeën voor gymnastiek, beeldende vorming, tekenen, dans. Als je in ieder geval vijf lesideeën hebt, heb je voldoende achter de hand. Dit kun je bundelen in een map met inschuifhoesjes. Kijk ook op je nieuwe invalschool naar nieuwe inspiraties en vul je map gedurende de invalperiode.

Gedurende de dag

Wanneer je voor korte periode invalt is het lastig om makkelijke activiteiten te bedenken. Vaak weet je niet waar alles ligt en heb je ook niet veel tijd om alles weer op te ruimen. Hieronder een aantal lesideeën voor simpele activiteiten.

Handvaardigheid

Laat kinderen op een groot vel papier iets tekenen en vullen met stukjes gescheurd papier. Je kunt hierin vele varianten toepassen. Scheuren is leuk in alle groepen. Gebruik een gericht thema zodat iedereen kan beginnen. Leuke thema's zijn: Seizoenen, feestdagen, dieren, boek en filmtitels, gebeurtenissen of een sprookje/fantasie

Tekenen

Teken een fantasievoertuig/dier/beroep. Zorg ervoor dat er in de hogere groep ook echt voorwaarden aan de tekening verbonden zitten. Ook hierbij werkt een gericht thema het best. Motiveer kinderen om zo creatief mogelijk het thema te verbeelden. Van te voren zou je op het digibord ook een woordweb kunnen maken met alles wat kinderen weten over het onderwerp. Dit stimuleert de fantasie.

Gymnastiek

Chinese muur, vos kom uit je hol, schipper mag ik overvaren?, annemaria koekoek, sliertikkertje enzovoort. Zorg dat je altijd een aantal werkbladen met spellen bij je hebt. In de bovenbouw groepen zijn balspelen, tikspelen en afgooispelen leuke leerlijnen om te gebruiken voor een uur gymnastiek. Wanneer je twee keer invalt en gym geeft is het aan te raden balsporten of te wisselen met gymnastiek (balanceren, springen, klimmen en klauteren etc). Let op: Vanaf groep 3 mag alleen gymnastiek (bewegingsonderwijs) worden gegeven indien je een bevoegdheid docent bewegingsonderwijs hebt. Vroeger was dit onderdeel van de PABO, tegenwoordig is het een anderhalf jaar durende studie die extern gevolgd kan worden. Het is een aanvulling op het lesgeven en voor veel invallers een extra pluspunt op het cv.

Tussendoortjes

Leuke korte vijf minuten spelletjes. Concentratie-oefeningen. Kort liedje zingen. Op internet staan veel tussendoor spelletjes.
Ook kun je gedurende de dag kinderen vragen wat zij leuke tussendoortjes vinden. Gebruik deze tussendoortjes als beloningssysteem en je zult merken dat de motivatie en positiviteit omhoog zal gaan.

Het afsluiten van de dag

Aan het einde van de dag vertel je wat je ervaring van de dag is. Welke dingen vond je goed gaan en heb je het naar je zin gehad? Misschien hebben de kinderen ook nog handige tips voor je. Het is goed om dit ook voor de kleine pauze en lunch te vragen, maar de ervaring leert dat alleen aan het einde van de dag daar uitgebreid de tijd voor is.

Je sluit altijd gezamenlijk af en loopt wanneer dat gebruikelijk is, met de kinderen mee naar buiten. Ga pas met je opruimend werk bezig, zodra je zeker weet dat alle kinderen weg zijn en niemand je meer nodig heeft. Kijk zoveel mogelijk na, laat het lokaal netjes achter en schrijf een uitgebreid verslag van je dag. Schrijf niet alleen de negatieve punten op, maar ook de positieve. Zijn er ook zaken die je zijn opgevallen? Zet die er ook bij. Het is als leerkracht altijd leuk om te lezen hoe een collega je groep ervaart.

Kijk gedurende de dag goed om je heen en neem alles in je op. Als je een goede methode, een handige lijst, weekoverzicht, groepsplan of iets dergelijks ziet, is het verstandig deze te kopiëren en/of te noteren. Je leert veel van het invallen op veel verschillende scholen en zult er snel achter komen wat jij het fijnst vindt werken. En wellicht zul je spoedig een eigen groep mogen lesgeven.

Lees verder

• Onderwijs en basisactiviteit spel: de theorie en praktijk