Franse grammatica: adjectif numéral (telwoord) en het uur
Een speciaal soort adjectif (bijvoeglijk naamwoord) in het Frans is het adjectif numéral, het telwoord met andere woorden. Voor dit adjectief gelden speciale regels naargelang hoe het gebruikt wordt. Zo zijn er speciale regels voor de data, voor de breuken en voor het uur. Verder maken we ook nog een onderscheid tussen hoofdtelwoorden (het adjectif numéral cardinal) en rangtelwoorden (het adjectif numéral ordinal).
De telwoorden worden onderverdeeld in de hoofdtelwoorden (adjectif numéral cardinal) en in de rangtelwoorden (adjectif numéral ordinal)
De hoofdtelwoorden: l'adjectif numéral cardinal
0 | zéro | 11 | Onze | 22 | Vingt-deux |
1 | Un / une | 12 | Douze | 30 | Trente |
2 | Deux | 13 | Treize | 40 | Quarante |
3 | Trois | 14 | Quatorze | 50 | Cinquante |
4 | Quatre | 15 | Quinze | 60 | Soixante |
5 | Cinq | 16 | Seize | 80 | Quatre-vingts(4x20) |
6 | Six | 17 | dix-sept | 81 | Quatre-vingt-un |
7 | Sept [set] | 18 | dix-huit | 100 | cent |
8 | huit | 19 | dix-neuf | | |
9 | neuf | 20 | Vingt | | |
10 | Dix | 21 | Vingt et un | | |
Wat we hier moeten onthouden:
1. het gebruik van het koppelteken:
- nooit wanneer er "et" is gebruikt, dus bijvoorbeeld vingt et un, quarante et un, etc
- voor cijfers onder de honderd, dus bijvoorbeeld quarante-cinq, deux cent soixante-dix-sept maar trois cent deux
2. voor een vrouwelijk substantif wordt un "une"
Voorbeelden: il y a vingt et une photos dans le livre - il a trente et une questions à poser
3. vingt et cent
+ s wanneer 20 of 100 vermenigvuldigd worden én wanneer ze op het einde van het woord staan (beide condities moeten samen aanwezig zijn!)
Voorbeelden:
- 24 vingt-quatre
- 80 quatre-vingts (4 x 20)
- 83 quatre-vingt-trois
- 120 cent vingt
- 200 deux cents
- 539 cinq cent trente-neuf
4. In bovenstaand schema ontbreken 70 en 90. Met reden, omdat ze verschillend zijn naargelang men zich in België, Canada en Zwitserland of in Frankrijk bevindt.
In Frankrijk wordt het van 70 tot 79:
- 70 = 60 + 10 = soixante-dix
- 71 = 60 + 11 = soixante et onze
- 72 = 60 + 12 = soixante- douze
- 73 = 60 + 13 = soixante -treize
- 74 = 60 + 14 = soixante-quatorze
- 75 = 60 + 15 = soixante-quinze, etc.
In België, Canada, Zwitserland is het septante en voor de volgende cijfers wordt er gewoon opgeteld, dus septante et un, septante-deux, etc. Denk hier ook aan de schrijfregels van het koppelteken!
Van 90 tot 99 wordt het in Frankrijk
- 90 = 80 + 10 = quatre-vingt-dix
- 91 = 80 + 11 = quatre-vingt-onze
- 92 = 80 + 12 = quatre-vingt-douze
- 93 = 80 + 13 = quatre-vingt-treize
- 94 = 80 + 14 = quatre-vingt-quatorze
- 95 = 80 + 15 = quatre-vingt-quinze, etc.
In België, Canada en Zwitserland wordt het nonante, nonante et un, nonante-deux, etc. Ook hier gelden de regels met het koppelteken.
Cijfers boven 100
- 101 Cent un (opgepast: zonder "et"!)
- 200 Deux cents (denk aan de bovenstaande regels met 100 en 20)
- 182 Cent quatre-vingt-deux
- 202 Deux cent deux (geen koppelteken boven 100)
- 615 Six cent quinze
- 1000 mille
- 1001 mille un (zonder "et")
- 1100 Mille cent (zonder "et")
- 2000 Deux mille
- 14.000 Quatorze mille
- 1.000.000 Un million
- 1.000.000.000 Un milliard
Even opletten: million en milliard zijn substantieven, dus in het meervoud krijgen ze een "s".
un million, trois millions
un milliard, deux milliards
Data
De datum
In tegenstelling tot het Nederlands gebruikt men het rangtelwoord alleen voor de "eerste". Al de andere data zijn met het hoofdtelwoord. Men krijgt dus: le premier janvier maar: le deux septembre, etc.
Bij het hoofdtelwoord 'onze' blijft "le" ook, het wordt nooit 'l: le onze novembre
Jaartallen
Jaartallen worden gevormd zoals in het Nederlands. Men kan dus zowel negentien honderd als duizend negen honderd zeggen.
- 1900 Mille neuf cents of dix-neuf cents
- 1980 Mille neuf cent quatre-vingt of dix-neuf cent quatre-vingts
- 2000 Deux mille
Extra oppassen!
Wist je dat er een verschil is wanneer je over één of twee weken spreekt tussen het Frans en het Nederlands? In het Nederlands ga je op reis voor zeven of veertien dagen. In het Frans wordt dat 'pour huit jours' of 'pour quinze jours'. Je krijgt er geen dag meer voor hoor! Het verschil zit in het feit dat men in het Nederlands begint te tellen op de dag na aankomst en dat men in het Frans de dag van aankomst meetelt.
De rangtelwoorden: l' adjectif numéral ordinal
De algemene regel is: hoofdtelwoord + ième
- 2ème = deuxième
- 6ème = sixième
- 10ème = dixième
- 20ème = vingtième
- 100ème = centième, etc.
Even opletten voor sommige veranderingen in de schrijfwijze:
- bij alle cijfers op -e valt de -e weg: 4ème = quatrième, 11ème = onzième, etc
- 5ème wordt cinquième (+u)
- 9ème wordt neuvième , de f wordt dus een v
- 21ème vingt et unième (spreek uit als « une »)
les collectifs
Woorden als "een tiental", een honderdtal, etc.
Vorming: altijd une (ook als het substantif mannelijk is) + adjectif cardinal + aine + de
Uitzonderingen : un millier de – un million de – un milliard de
Voorbeelden:
- une dizaine de cartes
- une douzaine de photos
- une dizaine de chiens
- des centaines d’arbres (honderden bomen) – une dizaine d’arbres (een hondertal)
- des milliers de voitures
- des millions d’enfants
De breuken: les fractions
Algemene regel: adjectif cardinal + ième
1/5 un cinquième
4/5 quatre cinquièmes (vergeet de "s" niet!)
Uitzonderingen:
- ½ un(e) demi (een halve) ½ kg de sucre maar: la moitié (de helft) la moitié du pain
- 1/3 un tiers de litre, 2/3 deux tiers
- ¼ un quart, ¼ h un quart d’heure, ¾ trois quarts
Let op:
les ¾ de la population (in het Nederlands: 3/4 van de bevolking)
Het uur: l’heure
Altijd met: il est ...
Tot half... worden de minuten er gewoon bijgeteld
- 1 h 00 une heure
- 2 h 05 deux heures cinq
- 3 h 10 trois heures dix
- 4 h 15 quatre heures quinze ou quatre heures et quart
- 5 h 20 cinq heures vingt
- 6 h 25 six heures vingt-cinq
- 7 h 30 sept heures trente ou sept heures et demie
Van half... tot het volle uur heeft men de keus. Of men telt de minuten bij het vorige uur, of men telt de minuten af van het volgende uur.
- 8 h 35 huit heures trente-cinq ou neuf heures moins vingt-cinq
- 10 h 40 dix heures quarante ou onze heures moins vingt
- 11 h 45 onze heures quarante-cinq ou midi moins le quart
- 12 h 00 douze heures ou midi
- 12 h 50 douze heures cinquante ou midi cinquante ou une heure moins dix
- 13 h 55 treize heures cinquante-cinq ou deux heures moins cinq
- 19 h 00 dix-neuf heures ou sept heures du soir
- 24 h 00 vingt-quatre heures ou zéro heure ou minuit
Oppassen:
- het is quatre heures quart (zonder "et") maar quatre heures moins le quart (met "et")
- vanaf twee uur komt er in het Frans een "s" bij heure, dus deux heures, cinq heures, etc
- wanneer men spreekt zegt men 's middags en 's avonds ook gewoon trois heures, huit heures. In officiële documenten, voor TV-programma's of wanneer men een afspraak vastlegt zal men treize heures, vingt heures, etc gebruiken.
- wanneer demi voor het substantif staat verandert het niet en komt er een koppelteken bij, na het substantif wordt het aangepast aan het substantif. Voorbeeld: une heure et demie, midi et demi maar une demi-heure
Veel succes!