Opsommingen in de Nederlandse taal

Opsommingen zijn veelgebruikte stijlfiguren in het Nederlands. Opsommingen die als stijlfiguren gebruikt worden, worden ook wel enumeraties genoemd. Er zijn vier verschillende stijlfiguren die gebaseerd zijn op de opsomming. De climax en de anticlimax hebben betrekking op termen die grotere of kleinere waarden aannemen. Het asyndeton en het polysyndeton hebben betrekking tot het al dan niet aanwezig zijn van een voegwoord.

Enumeratie of opsomming

Een enumeratie is een stijlfiguur waarbij een opsomming wordt gebruikt. Deze wordt meestal gebruikt om iets te benadrukken. Er zijn verschillende enumeraties mogelijk, waarvan de anticlimax en de climax het meest worden gebruikt. Ook het asyndeton en polysyndeton zijn vormen van enumeratie.

Anticlimax

Bij de anticlimax als stijlfiguur is er sprake van een opsomming van afnemende waarde. Dit houdt in dat woorden of uitdrukkingen een steeds geringere waarde aannemen. Dit stijlfiguur is vaak te zien in reclames. Voorbeelden van anticlimaxen zijn:

• “Nu niet voor €500,-, niet voor €100,-, niet eens voor €50,-, slechts voor 49,95!”
• “Ik schreeuwde het in je oor, oké, ik riep. Nee, ik zei het gewoon, of fluisterde ik het nou?”

Climax

Een climax, ook wel gradatie genoemd, is het tegengestelde van een anticlimax. Het woord climax is afgeleid uit het Griekse klimax, wat ladder of trap betekent. Bij een climax nemen de elementen in waarde, kracht of spanning toe. Een climax kan betrekking hebben op een zin, een aantal zinnen of zelfs een hele tekst. Voorbeelden van climaxen zijn:

• “Dat klinkt als een redelijk idee, eigenlijk best wel goed. Een geweldig idee!”
• “Voordat dit plan doorgevoerd wordt, zijn we weken, maanden, jaren verder.”

Asyndeton

Een asyndeton is een stijlfiguur waarbij de opgesomde delen zonder voegwoorden aan elkaar worden verbonden. Dit kunnen woorden, zinsdelen of zinnen zijn. Vaak worden de termen aan elkaar verbonden door komma’s. Een asyndeton wordt voornamelijk gebruikt om tegenstellingen scherper aan te geven. Voorbeelden zijn:

• “Stop eens met dat klagen, zaniken, mopperen.”
• “Er waren heuvels, stranden, velden.”

Polysyndeton

Een polysyndeton is nauw verwant aan het asyndeton. Het verschil is dat bij een polysyndeton de opgesomde delen juist wel gekoppeld zijn met verbindingswoorden, in tegenstelling tot het asyndeton. Verbindingswoorden kunnen bijvoorbeeld ‘of’ of ‘en’ zijn. Voorbeelden van polysyndetons zijn:

• “Ik kan wel dansen en zingen van vreugde” (dansen én zingen)
• “We gaan of naar de dierentuin, of naar het pretpark of naar het zwembad”