Opvoedingsdilemma: Gronings of Nederlands?

Gronings, het dialect dat gesproken wordt in de provincie Groningen en in de kop van Drenthe, kampt nog altijd met een negatief beeld. Groningers die Gronings als hun moedertaal gebruiken zitten met een dilemma: voed ik mijn kroost op in het Gronings of in het Nederlands? Opvoedkundigen en taalwetenschappers van de vorige eeuw waren eenduidig; de Nederlandse taal geniet de voorkeur. De eenentwintigste eeuw biedt echter andere perspectieven.

Het Gronings

Gronings is, net als het Drents, Overijssels en Platduits, een variant van de Nedersaksische streektaal en wordt al eeuwen lang gesproken in het gelijknamige gebied. Het aantal actieve sprekers ligt op meer dan 300.000 en concentreert zich met name buiten de steden. Gronings is in Nederland geen officiële taal, zoals Fries en Nederlands, maar een dialect of streektaal en geniet daarom ook niet van de economische, politieke en culturele voordelen die daarbij horen.

Negatief daglicht

Lange tijd liet men het Gronings voor wat het is maar sedert de eerste officiële Nederlandse spelling uit het jaar 1804 gemaakt door Matthijs Siegenbeek en de eerste officiële Nederlandse grammatica uit 1805, tevens gemaakt door Siegenbeek, kwam het Gronings dialect in een negatief daglicht te staan.

Een nationaal volksgemeenschap

Het gebruik van het Gronings werd in het begin van de negentiende eeuw gezien als een bedreiging van de eenheidsstaat en moest dus bestreden worden. Burgers vanuit alle streken moesten weten dat ze niet meer enkel inwoners waren van een dorp, stad, streek of provincie maar leden van een nationale volksgemeenschap waarin één gemeenschappelijke taal als het communicatiemiddel zou worden gebruikt. In het volksonderwijs werd vanaf toen alleen maar gedoceerd in het Algemeen Beschaafd Nederlands.

Gronings als boerentaal

Het Gronings dialect heeft in de negentiende en twintigste eeuw flink wat aan terrein moeten inleveren en kreeg naarmate de tijd verstreek de status van een ‘boerentaal’. Vooral de jaren zeventig van de twintigste eeuw, toen een succesvolle toekomst van het individuele kind steeds belangrijker werd, is desastreus geweest voor het Gronings. Men kreeg het devies om het kind in het Nederlands op te voeden. Het Gronings zou slecht zijn voor de Nederlandse taalontwikkeling en daarmee het latere succes van het kind. Het dialect moest zo vroeg mogelijk worden verbannen uit het Gronings gezinsleven.

Bewuste keuze

Hoewel het beeld van het Gronings dialect als achtergesteld boerentaal tegenwoordig nog altijd een hardnekkig verschijnsel is, kiezen sommige mensen er bewust voor om het Gronings door te geven aan hun kroost. Hiermee geven deze verzorgers niet alleen een stukje van henzelf, maar ook een stukje eeuwenoude geschiedenis . Ook professionals stellen zich coulanter op als het gaat om het dialect in relatie met de opvoeding. Een tweetalige opvoeding zou juist meer voordelen op kunnen leveren voor het kind.

Om over na te denken (proGronings)

De relatie of emotionele binding tussen ouder en kind kan wellicht verstoord raken doordat verzorgers geforceerd Nederlands gaan gebruiken. Emoties als vreugde, boosheid en afkeuring worden wellicht onbedoeld versterkt c.q. verzwakt door het geforceerd gebruik van het Nederlands. In welke mate dit effect heeft op de binding tussen ouder en kind alsmede de opvoeding is nog niet duidelijk.

Om over na te denken (antiGronings)

De wereld om ons heen verandert in een rap tempo. Het Gronings, zoals dat jaren geleden werd gesproken, heeft geen toekomst meer. Talen en dialecten veranderen met de wereld mee en dankzij onze maatschappij, die steeds meer uniformer wordt, zal het Gronings, vroeg of laat, toch wel plaats maken voor het Nederlands.

Een eigen keuze

Voor u als opvoeder is dit een dilemma om eens goed onder de loep nemen. Dialect of geen dialect; feit blijft dat u de opvoeding, en daarmee de keuze, zelf kunt bepalen.