Woordvolgorde in het Nederlands: werkwoorden in de bijzin

De meest gemaakte fouten door mensen die Nederlands niet als moedertaal hebben zijn misschien wel fouten in de woordvolgorde in bijzinnen. In een bijzin staan in het Nederlands alle werkwoorden achteraan, terwijl dat in een hoofdzin niet zo is. In dit artikel wordt uitgelegd hoe je een bijzin kan herkennen, en wat het verschil is in woordvolgorde met een hoofdzin.
  • Persoonsvorm: Het werkwoord dat vervoegd wordt. De persoonsvorm verandert als het onderwerp verandert.
  • Onderwerp (subject): Het onderwerp vind je door te vragen: wie of wat + persoonsvorm?

In het Nederlands bestaan er hoofdzinnen en bijzinnen. Een bijzin hoeft niet minder belangrijk te zijn dan een hoofdzin, maar kan bijna nooit zonder hoofdzin voorkomen.

Hoe herken je een bijzin

Een bijzin is een deel van een zin dat je vaak kunt vervangen door één woord.

Voorbeelden:
Hij zei dat hij naar huis ging Hij zei dat
Ik leg het je uit zodat je het snapt Ik leg het je daarom uit
Zij zijn boos omdat ze niets gekregen hebben zij zijn daarom boos
Ik weet niet wie dat tegen hem heeft gezegd Ik weet niet wie
Hij wil niet zeggen hoe hij heet Hij wil dat niet zeggen
Waarom ze boos is begrijpt niemandDat begrijpt niemand
Dit is de man die mij dat verteld heeft Dit is die man
Ik woon in het huis dat al jaren leeg stond Ik woon in dat huis
Ik zie een jongen die ik ken Ik zie die jongen

Bijzinnen kan je vaak herkennen aan het woord waarmee ze beginnen.

De volgende woorden worden gevolgd door een bijzin:
als/wanneervoor(dat)datnaarmate
toenalvorensofvoorzover
als/nadateeromdatzoals
telkens alsterwijlaangezieneven…als
steeds alszodradoordatevenals
tenzijzolanghoewel(als)of
eertot(dat)nuhoe…hoe
sindsalhoewelzodathoe…des te

Voorbeelden:
  • Hij heeft een slecht humeur sinds hij terug is gekomen.
  • Hij werd boos toen ik dat zei.
  • Steeds als ik daar aan denk moet ik lachen.
  • Ik ging naar huis zodra het twaalf uur was.

Ook kan een bijzin beginnen met een vraagwoord.

Vraagwoord: wanneer, wat, waar, hoe, hoeveel, hoelang, waarom, welk, enzovoort.

Voorbeelden:
  • Ik vroeg haar hoe het met haar ging.
  • Hij wil weten wat jullie hier doen.
  • Mag ik vragen waar jullie vandaan komen?

Verder kan een bijzin beginnen met woorden als ‘die’, ‘dat’ of met ‘aan wie’, ‘van wie’, ‘door wie’ enzovoort. Dit is zo als de bijzin iets zegt over een substantief dat ervoor staat.

Substantief (zelfstandig naamwoord): een ding, mens of dier. Je kunt er ‘de’, ‘ het’ of ‘een’ voor zetten.

Voorbeelden:
Dat is een jongen die nooit op tijd komt‘Die nooit op tijd komt’ zegt iets over de jongen
Ik zag een huisje dat afgebroken werd'Dat afgebroken werd' zegt iets over het huisje
Jullie zijn de cursisten aan wie ik les geef‘Aan wie ik les geef’ zegt iets over de cursisten

Bijzinnen herkennen

De reden waarom het belangrijk is om bijzinnen te herkennen is dat de woordvolgorde in een bijzin anders is dan in een hoofdzin.

  • Het verschil in woordvolgorde tussen een hoofdzin en een bijzin is dat alle werkwoorden achter in de zin staan.
  • De volgorde van alle andere woorden in een bijzin is hetzelfde als in een hoofdzin.

Voorbeelden:
Ik ga naar huis(hoofdzin)
Ik zeg datik naar huis ga (bijzin)
Hij wil gelijk hebben (hoofdzin)
Ik denk dat hij gelijk wil hebben (bijzin)
Je hebt hem gezien (hoofdzin)
Ik hoordat je hem gezien hebt (bijzin)
© 2008 - 2024 Doeldertje, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Hoofd- en bijzinnen: drie testjes om ze uit elkaar te houdenVoor sommige mensen is het makkelijk om hoofd- en bijzinnen uit elkaar te houden, voor anderen wat minder. Speciaal voor…
Hoofdzinnen en bijzinnenIn dit artikel wordt uitgelegd wat hoofd- en bijzinnen zijn. Om te kunnen begrijpen wat een hoofdzin en wat een bijzin i…
Woordvolgorde in het Nederlands: inversieDe woordvolgorde in het Nederlands is één van de moeilijkste dingen om te leren voor mensen die Nederlands als tweede ta…
Engelse grammatica: Waarom heb je "do" nodig?Engelse grammatica: Waarom heb je "do" nodig?De grammatica van het Engels lijkt redelijk veel op het Nederlands, dus dat vereenvoudigt het leren. Helaas zetten alle…

Duitse grammatica: trappen van vergelijking & vergelijkingenDuitse grammatica: trappen van vergelijking & vergelijkingenDe trappen van vergelijking in de Duitse taal zijn voor de één een redelijk eenvoudige oefening, voor de ander juist een…
Rijmwoordenlijst - Rijmwoorden O - eindigend op oor t/m ozenRijmwoordenlijst - Rijmwoorden O - eindigend op oor t/m ozenMet duizenden rijmwoorden op een rijtje, wordt ‘t schrijven van een mooie Sinterklaasrijm of poëtisch gedicht echt een e…
Bronnen en referenties
  • Fontein, A.M., & Pescher-ter Meer, A., (2004). Nederlandse grammatica voor anderstaligen
Doeldertje (40 artikelen)
Laatste update: 27-11-2008
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.