Nederlandse les geven aan laaggeschoolde anderstaligen

Nederlands aanleren aan anderstaligen is niet altijd eenvoudig. Maar wanneer die anderstaligen bovendien nog laaggeschoold zijn ook, wordt het soms wel heel moeilijk. Ze hebben vaak geen inzicht in taalsystemen en in grammatica, hebben vaak geen studiemethode en zijn het niet gewoon om veel te studeren en huiswerk te maken. Soms zijn het zelfs cursisten die amper kunnen lezen en schrijven. Een extra uitdaging voor de leraar dus die de cursisten moet motiveren en hen zo veel mogelijk moet aanleren tijdens de les zelf!

Nederlands aanleren aan laaggeschoolden

Laaggeschoolden zijn mensen die niet lang naar school zijn gegaan of die al snel een beroep hebben aangeleerd. Theoretische vakken kwamen in hun opleiding weinig of niet aan bod. Deze mensen zijn het dus niet gewoon om lang op te letten, om lang naar een saaie en ingewikkelde uitleg te luisteren. Ze zijn het meestal ook niet gewoon om thuis te studeren of om huiswerk te maken. Ze hebben ook weinig taalonderwijs genoten en zijn dus niet vertrouwd met taalsystemen en grammaticatermen. Vaak zijn het ook mensen die schoolmoe zijn, die slechte ervaringen hebben gehad met leraren of die slechte herinneringen hebben aan hun schooltijd. Je kan als leraar dus geen taal aanleren aan laaggeschoolden op de klassieke, schoolse manier.

Geen andere talen om op terug te vallen

Laaggeschoolden zijn mensen die, zoals de naam het zelf zegt, niet lang naar school zijn gegaan. Ze hebben dus meestal geen andere talen geleerd en slechts heel weinig over het mechanisme van hun eigen taal. Ze zullen bijgevolg niet op grammatica uit de eigen taal kunnen terugvallen en zullen minder snel linken of verbanden leggen met andere vreemde talen. Grammatica zal dus heel basic moeten uitgelegd worden, zonder al te veel technische termen en met veel voorbeelden.

Legoblokjes

Een taal aanleren is net als met Legoblokjes spelen. Hoe meer blokjes je hebt, hoe meer je kan bouwen. Het is dus belangrijk om zo veel mogelijk Legoblokjes te hebben. Eerst kan je alleen muren bouwen, daarna krijg je er ramen en deuren bij en uiteindelijk kan je een dak op je huis zetten. Bij een taal gaat het net zo. Eerst leer je heel eenvoudige zinnetjes, daarna krijg je steeds meer kleine woordjes waarmee je je zinnen kan stofferen en veranderen. En dan wordt het leuk, want dan kan je gaan spelen! En kan je met je zinnen gaan communiceren.

Werken met foto's of tekeningen

Om duidelijker te zijn, kan je gaan werken met foto's of tekeningen. Je kan situaties laten zien en zo leggen de cursisten een verband tussen beeld en klank. Heel handig wanneer je moet werken met cursisten waar je de moedertaal niet machtig van bent of wanneer je met een groep zit waarbij de cursisten allemaal een andere achtergrond hebben. Dingen uitbeelden is ook een mogelijkheid, maar bij uitbeelden heb je altijd de mogelijkheid dat iets verkeerd geïnterpreteerd kan worden. Een heel handig hulpmiddel hierbij is het beeldwoordenboek van Van Dale. Dit beeldwoordenboek bestaat in verschillende talencombinaties. Het is ingedeeld in thema's zoals huis, eten en drinken, sport, natuur en ga zo maar door.

Werken vanuit de concrete leefsituaties

Wanneer je werkt vanuit de concrete leefsituaties, zullen de cursisten alles beter onthouden. Je kan dus best met eenvoudige dingen beginnen zoals wie ze zijn, hoe hun gezin er uit ziet, waar ze wonen, welk werk ze doen, wat hun hobby's zijn, etc. Cijfers en het uur zijn ook erg belangrijk, omdat je met cijfers een heel eind komt. Zo kan je je telefoonnummer geven, zeggen hoe oud je bent, wanneer je geboren bent, welke dag het vandaag is, afspraken maken, zeggen hoeveel kinderen je hebt, etc. Het weer is ook een leuk thema. Waarover praten mensen het vaakst met mensen die ze niet kennen? Juist, over het weer. Eten is ook een erg dankbaar onderwerp, want voor veel mensen is eten erg belangrijk. Bovendien zijn de cursisten meestal fier op de specialiteiten uit hun eigen land. Als cursisten kunnen verstaan wat mensen tegen hen zeggen, kunnen ze al een beetje reageren. En zo gaan ze sneller communiceren met elkaar en met anderen. Als het mag, kan je ook eens koekjes of hapjes meenemen om aan je cursisten te laten proeven. Zo kan er gesproken worden over smaken, over ingrediënten, over maten en gewichten op een leuke en ontspannen manier.

Veel herhaling en weinig huiswerk

Huiswerk is aan laaggeschoolde cursisten meestal niet besteed. Meestal zijn het mensen die zwaar werk doen, lange uren kloppen of in ploegen staan. Het merendeel van hen heeft dan ook geen zin om thuis nog eens uren achter de boeken te kruipen. Het is dus een kwestie van veel te herhalen tijdens de les. Een mogelijkheid is om ze in de les alles zelf te laten opschrijven. De volgende les deel je dan een getypte versie uit van de vorige les. Zo wordt alles nog eens herhaald, hebben ze nette notities en kunnen ze er zelf nog eens van alles bijschrijven. Daarna worden nieuwe dingen aangeleerd, die dan weer gecombineerd worden met de reeds aangeleerde zaken. Zo wordt geleidelijk opgebouwd en regelmatig herhaald. Diegenen die willen kunnen thuis alles nog eens netjes overschrijven of inoefenen.

Speelse situaties

Probeer zo veel mogelijk speelse situaties in te bouwen. Grappige dialoogjes, komieke situaties. De cursisten komen dan met plezier naar de les want er mag daar gelachen worden. Ze zijn gemotiveerd en zullen alles beter onthouden. In een les over het restaurant kan je bijvoorbeeld Fawlty Towers naspelen. Een restaurant waarin alles misloopt, waar de lepel ontbreekt, waar vlekken op het tafellaken zijn, waar het vlees rauw is, etc. Zo leren de cursisten zich uit de slag te trekken, ook in moeilijke situaties. Voor de lichaamsdelen kan je een lesje inbouwen bij de dokter. Zo kunnen ze de lichaamsdelen benoemen en tegelijkertijd uitleggen waar het pijn doet. Handig voor wanneer ze iets voorhebben op het werk, thuis of onderweg. Maar hou er wel rekening mee dat vele culturen veel preutser zijn dan de onze. Wees dus niet te expliciet. Laat ze ook een dialoogje doen waarbij ze naar hun baas bellen om te zeggen dat ze niet komen werken omdat ze ziek zijn.

Ingewikkelde materie

Een groot probleem dat anderstaligen vaak hebben, is dat ze de thuis aangekregen post niet begrijpen. Brieven van officiële instanties, brieven met instructies in en ga zo maar door. Nodig hen uit om deze brieven mee naar de les te brengen. Zo kunnen ze samen overlopen worden. Alle cursisten hebben hier iets aan. Ze leren nieuwe woordenschat en zijn niet meer hulpeloos wanneer ze zelf ooit zo'n brief in de bus krijgen. Leer hen ook wat meer over administratie en over hoe onze maatschappij in elkaar zit.

Extra uitdaging: analfabeten

Extra moeilijk wordt het wanneer je cursisten analfabeet zijn. Dit zijn mensen die niet of amper kunnen lezen of schrijven. In zulke lessen zal je alles mondeling en met tekeningen moeten doen en uitleggen. Een extra uitdaging voor de lesgever maar daarom niet minder boeiend. Analfabeten hebben vaak een sterk getraind geheugen omdat ze niets kunnen opschrijven maar alles zelf moeten onthouden.