Waarom kinderen nog van tekenen houden
In tegenstelling tot dieren hebben mensen twee verschillende hersenhelften. Zo bevindt het spraakcentrum zich in de linkerhersenhelft. In de eerste kinderjaren zijn de hersendelen nog niet in afzonderlijke functies gespecialiseerd. Pas als het kind tien jaar is, is dat proces voltooid. Zijn symbolensysteem (van waarnemingen) lijkt dan de overhand te krijgen. Door de concentratie op taal en spreken, krijgt de L-modus de overhand. Dan heeft het kind geen geduld meer om te tekenen en kan het er ook niet meer van genieten door zijn kritisch denkvermogen.Peil van 10-jarigen
De meeste volwassenen stijgen met tekenen niet uit boven het peil van 10-jarige kinderen. Op die leeftijd zijn ze gestopt met tekenen omdat ze ‘het toch niet konden’. 10-Jarigen zijn geïnteresseerd in het zo nauwkeurig mogelijk natekenen van de (gecompliceerde) werkelijkheid met veel details en hebben daarop veel zelfkritiek. Daarom blijven ze steeds hetzelfde favoriete onderwerp tekenen of stoppen er helemaal mee.Vijf fasen
[OLIST]Symbolenfase; kopvoeters (peuters)Verhalende en onthullende tekeningen. Er worden meer details bewust waargenomen (4-5 jarigen)
Het landschap; symbolen: hemel, aarde, zon, wolk, huis, boom, mensjes, een weg (5-6 jarigen) Voor het kind lijkt elk deel van het tekenvlak symbolische betekenis te hebben: lege ruimte = lucht, onderkant van het vel = grond, bovenkant = lucht/hemel. Het papier is voor hen een gesloten universum. De compositie past daar binnen. Er is vanzelf balans.
Complexiteit (9-10 jarigen): meer details, zo getrouw mogelijk, naturalistisch. Het uiterlijk van de dingen wordt belangrijker dan de situering op papier. Jongens gaan auto’s en agressieve fantasieën tekenen terwijl meisjes typische meisjesonderwerpen kiezen.
Realistische fase (10-11 jarigen): hier hebben ze vaak moeite mee. Het advies “Goed kijken” helpt niet, omdat ze denken dat ze dat doen. Ze tekenen echter wat ze weten: ze tekenen ‘Egyptische’ ogen en een kubus zoals ze denken dat die eruit ziet. Dat brengt hen tot wanhoop. In deze fase willen kinderen niet creatief of fantasierijk zijn, maar de werkelijkheid natekenen. Het moet lijken en ze willen weten hoe je dat doet.[/OLIST]
Eerst het tekenen dan de taal
Meisje, 3 jaar. Koppoter met indicatie van kleding en daarmee van een lichaam; benen ontbreken, of de getekende lijnen moeten zowel armen als benen verbeelden. De stijlkenmerken en bijfiguren geven aan dat dit kind zich vroeg ontwikkeld heeft. / Bron: Dorothea (3 years), Wikimedia Commons (GFDL)Kenmerken van de R-modus
- Verlies van gevoel voor tijd.
- ‘Hoort’ geen woorden, heeft geen besef van de betekenis ervan.
- Meer aandacht en concentratie: je bent één met de dingen waar op je je concentreert.
- Je bent vol energie en tegelijkertijd rustig, actief en vrij van angsten.
- Je hebt een groot zelfvertrouwen, de wetenschap dat het zal lukken.
- Je denkt in beelden in plaats van in woorden.
- Prettige geestesgesteldheid.
- Na afloop ben je verfrist, ontspannen.
Eenmaal geoefend en de R-modus (je rechter hersenhelft) ervaren, leer je bewuster overschakelen naar de R-modus.
Hoe kun je het tekenplezier voor kinderen veilig stellen?
Als je wilt dat je kinderen het plezier in tekenen behouden en verder benutten, zou je je intensief moeten bezighouden met de effecten die specifieke opdrachten ter activering van de ene of andere hersenhelft sorteren. Probeer vast te stellen welke hersenhelft de kinderen onder bepaalde, door jouw gecreëerde, voorwaarden gebruiken, en welke hen aanzetten / dwingen tot cognitief heen en weer gaan tussen beide modi (L en R).Specifieke opdrachten
Bijvoorbeeld: analyseer een tekst eerst op inhoud en feiten en zoek dan naar de diepere betekenis, de verbeelding, metaforen. Dat kun je doen met een tekst, een gedicht, een raadsel, woordenspel, fabel, lied, een schilderij.
Ander voorbeeld: Hoe benader je een rekenkundig raadsel? Lineair of imaginair? Gebruik ook beeldmateriaal; appelleer aan hun R-modus. Probeer leerlingen niet louter verbaal te benaderen, houd geen lange vertogen.
Woord en beeld
Kindertekeningen in de doorkijk tussen de sporen op metrostation Hallonbergen in Stockholm / Bron: Vargklo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.5)Kinderen
Pas op dat kinderen niet eenzijdig voor zo veelzijdig mogelijk leren benoemen: een boom is een boom. Een boom kun je ruiken, betasten, eromheen lopen, er in klimmen, bladeren en zaden determineren, zaden planten, bekijken in diverse jaargetijden, vergelijken met andere bomen, qua vorm, kleur, grootte, dikte, groei- en bloeiwijze. En de bewoners leren kennen: vogels, insecten en andere kleine dieren. Ditzelfde kun je (laten) doen met alle andere dingen.
