Teksten schrijven: de inleiding van een tekst

De inleiding van een tekst is van groot belang, want een goede inleiding maakt een lezer nieuwsgierig naar het vervolg. In een inleiding staat zo mogelijk vermeld wat het belang van het onderwerp is voor de lezer. Bovendien wordt vaak informatie verstrekt over de centrale vraag en over de structuur van de tekst. Uit welke onderdelen bestaat een inleiding? Kan ik wellicht extra lezers trekken met een wervende opening? Het zijn vragen die van belang zijn voor schrijvers van (allerlei) teksten. De antwoorden op deze vragen, toegelicht met tekstfragmenten, helpen u ongetwijfeld op weg.

De functie van inleidingen

Een tekst van enige omvang begint met een inleiding. Bij een langere tekst is het verstandig om ook de hoofdstukken van een inleiding te voorzien. Inleidingen hebben zowel een structurerende als een motiverende functie. De structurerende functie bereidt de lezer voor op wat komen gaat, en de motiverende functie wekt bij de lezer belangstelling voor wat komen gaat.

Vragen die in een inleiding beantwoord moeten worden

In de inleiding moet in ieder geval aandacht worden besteed aan een drietal vragen:

• Voor wie is de tekst bestemd?
• Wat zijn de uitgangspunten bij de behandeling van het onderwerp?
• Hoe zit de tekst in elkaar?

Een lezer wil kunnen beoordelen of hij iets heeft aan de tekst die hij onder ogen heeft gekregen. Daarom moet de schrijver het onderwerp introduceren. Bovendien zal hij het belang van het onderwerp duidelijk moeten maken. Dan heeft hij de eerste vraag beantwoord.

Het is niet alleen het onderwerp dat voor de lezer van belang is. Hij wil ook weten welke aanpak de schrijver kiest, dus welke vragen er gesteld worden over het onderwerp. Wil hij (bijvoorbeeld) een bijdrage leveren aan de oplossing van een probleem? Om vraag twee te beantwoorden zal de schrijver moeten vermelden waar de tekst naartoe gaat.

De lezer wil ook weten wat de structuur van de tekst is. Welke vragen worden er in de diverse paragrafen (of hoofdstukken) beantwoord? De schrijver beantwoordt de derde vraag door in zijn inleiding aan te geven wat de schrijver waar kan vinden.

De onderdelen van een inleiding

Een inleiding van een omvangrijke tekst, zoals een scriptie of een beleidsrapport, kan de volgende vijf elementen bevatten:

Voorinformatie

Bent u bang dat de lezers van uw tekst het onderwerp niet direct kunnen plaatsen? Dan is het noodzakelijk om voorinformatie te verstrekken. Het gaat dan om vragen als 'Wat verstaan we onder het centrale thema', of 'Waar, wanneer en in welke omvang doet het onderwerp zich voor?' Een voorbeeld van voorinformatie:

Een opening

In de opening introduceert de schrijver het onderwerp en maakt hij het belang van het onderwerp duidelijk. Zo mogelijk zegt hij iets over het belang van de lezers. Een mogelijke opening:

De probleemstelling

Kern van een scriptie of beleidsrapport is de probleemstelling. De probleemstelling helpt de schrijver om zijn probleem af te bakenen. Voor de lezer is de probleemstelling een vooruitblik. Hij weet wat het centrale thema is en welke vragen er waarschijnlijk aan de orde zullen komen. Een voorbeeld van een probleemstelling:

Een mini-samenvatting

De schrijver kondigt in de inleiding aan welke vragen er in de tekst aan de orde komen. Hij kan ook aangeven in welke paragrafen (of hoofdstukken) de verschillende vragen worden beantwoord. De lezer weet dan hoe de tekst is opgebouwd. De inleiding fungeert dan als een soort routebeschrijving. Met name bij kortere teksten, zonder inhoudsopgave, is een mini-samenvatting aanbevelenswaardig. Een voorbeeld van een mini-samenvatting:

Toelichting op de samenhang

De opbouw van van een tekst is niet altijd vanzelfsprekend. Dan is het nodig om de samenhang van de tekst toe te lichten. Ter illustratie een voorbeeld:

De wervende opening

Wie de inleiding van zijn tekst vooral wil gebruiken om belangstelling van de lezer te wekken voor zijn onderwerp heeft de keuze uit diverse mogelijkheden:

De actuele opening

De schrijver begint met een actuele gebeurtenis die betrekking heeft op zijn onderwerp:

De komische opening

De schrijver kan ook beginnen met een (grappig) verhaaltje om de aandacht van de lezer te trekken. Zo kan een artikel over de werkloosheid onder ouderen als volgt beginnen:

Beginnen met een citaat

De schrijver kan natuurlijk ook beginnen met een citaat van een bekend persoon. Zo zou een artikel over de relatie tussen taal en denken kunnen beginnen met het volgende citaat.:


Deze woorden zijn van de filosoof Schopenhauer (1788-1860), die zich al realiseerde dat er een verband bestaat tussen taal en denken.

Lees verder

• Teksten schrijven: stijlkenmerken van teksten
• Beleidsnota: het schrijven van een beleidsnota