Northanger Abbey: gruwelen met Jane Austen?

Met een zorgeloze jeugd en een passie voor horrorverhalen brengt de 17-jarige naïeve Catherine Morland een bezoek aan Bath, voor haar de grote onbekende stad vol avontuur, spanning en liefde. Ze is klaar om een avontuur te beleven zoals alle heldinnen in haar romans. Als ze in Northanger Abbey mag verblijven maakt haar fantasie overuren. Is het fantasie? Of laat ze zich teveel meeslepen? Deze roman is geschreven door Jane Austen werd in 1818 gepubliceerd. Het is daarmee een van de zeven Engelse klassiekers van Jane Austen.

Northanger Abbey: roman van Jane Austen

Misschien wel één van de best bewaarde geheimen van Jane Austen: de roman ‘Northanger Abbey’. Deze parodie op de horrorromans(‘gothic novels’) van die tijd lijkt ondergesneeuwd in het succes van Jane Austen’s klassiekers als ‘Pride & Prejudice’ en ‘Sense and Sensibility’. Toch is ‘Northanger Abbey’ zeker de moeite waard zowel om te lezen als om te zien.

Verfilming Northanger Abbey

Het verhaal is slechts tweemaal verfilmd, in 1986 door de BBC en in 2007. De tv-adaptatie uit 2007 is een absolute aanrader. Het script is geschreven door Andrew Davies die eerder ook ‘Pride & Prejudice’ en ‘Sense & Sensibility’ bewerkte. Felicity Jones speelt de hoofdrol van de jonge heldin Catherine Morland. De rol van Henry Tilney wordt gespeeld door JJ Feild. Voor de vrouwelijke kijkers: wat Colin Firth voor ‘Pride & Prejudice’ deed, doet JJ Feild zonder twijfel voor ‘Northanger Abbey’. Met een geamuseerde blik die je algauw doet smelten.

Thema’s binnen Northanger Abbey

De weg naar volwassenheid: van roman naar het echte leven

De tv-bewerking van ‘Northanger Abbey’ wordt vlot verteld. De kostuums, locaties en acteurs brengen het verhaal boeiend tot leven. De roman zelf is uiteraard net iets anders en bevat veel referenties en ironische details van de schrijfster zelf. Een thema van het boek is niet alleen zogezegd een satire op de destijds populaire horrorverhalen van onder andere Anne Radcliffe, het ‘boek’ op zichzelf staat centraal. Met alle boeken die Catherine Morland verslindt, leert ze in het verhaal niet alleen de boeken correct te interpreteren, zonder fantasie te verwarren met werkelijkheid, maar ook om in diezelfde werkelijkheid mensen correct te lezen. Henry Tilney concludeert op enig moment: Perhaps after all it is possible to read too many novels.
In tegenstelling tot de andere boeken van Jane Austen is de heldin van ‘Northanger Abbey’ heel jong (17 jaar) en erg naïef. Catherine leert in korte tijd de waarheid van haar zo geliefde boeken te onderscheiden van de werkelijkheid op weg naar volwassenheid en een leven met Henry Tilney.

Het verhaal van Northanger Abbey samengevat

Op avontuur in Bath

No one who had seen Catherine Morland in her infancy, would have supposed her born to be a heroine.

Haar vader was een geestelijke in het Engelse Fullerton, had een gelukkig huwelijk met tien kinderen. Er speelden geen uitzonderlijkheden af in het grote gezin waarin Catherine opgroeide. Maar dat ze klaar was om een heldin te zijn, daarvan was ze overtuigd. Ze verslond het ene na het andere boek vol heldinnen die het ene na het andere avontuur beleefden. Spoedig kwam de eerste stap van haar avontuur dichterbij toen haar buren Mr en Mrs Allen haar uitnodigden mee te gaan naar Bath.
Mr Allen was een rijk man en had bijna heel Fullerton in eigendom. Catherine kon haar geluk niet op: ze ging voor het eerst in haar leven zes weken naar Bath and her mind about as ignorant and uninformed as the female mind at seventeen usually is.
Mrs Allen had maar een passie, en dat was mode. Het duurde dan ook niet lang of Catherine kreeg de mooiste jurken van de laatste mode waarmee ze uit konden gaan. De eerste avond uit bleek een lichte teleurstelling voor Catherine. Ze kenden helemaal niemand en zonder connecties hadden zij en Mrs Allen enkel met elkaar kunnen praten. In de dagen die volgden werd er gewinkeld, werden de Pump Rooms* bezocht en ook de Lower Rooms. Weer zonder ook maar iemand te kennen tot ze door de ceremoniemeester werden voorgesteld aan Henry Tilney. Catherine en hij dansten samen. Mrs Allen had geen idee van alle mogelijke romantische scènes die zich in Catherine’s hoofd afspeelde, zij was alleen onder de indruk van het feit dat hij verstand had van jurken en stoffen. Mr Allen had zich intussen laten informeren dat Mr Tilney uit een respectabele familie kwam en geestelijke was.

Mr Tilney en een nieuwe hartsvriendin

De dagen erna zocht Catherine naarstig naar Mr Tilney, maar kwam hem nergens tegen. In plaats daarvan ontmoette Mrs Allen een oude schoolvriendin, Mrs Thorpe en haar dochters. De oudste dochter, Isabella, nam Catherine direct bij de arm. Ze vertelde de broer van Catherine, James, te kennen. Een vriendschap was snel gevormd. Vier jaar ouder en met vier jaar meer ervaring luisterde Catherine gefascineerd naar de verhalen van haar nieuwe beste vriendin. Ze praatten over horrorverhalen als ‘Udolpho’ en over mannen. Dit laatste een onderwerp waar Catherine weinig over wist; Isabella des te meer. James zocht hen op in Bath en stelde zijn zus voor aan de broer van Isabella, John Thorpe. Algauw spraken ze vaak af met zijn vieren. John Thorpe liet meteen blijken dat hij wel gecharmeerd was van Catherine. Catherine daarentegen moest niet veel weten van de onstuimige en nogal botte jongen. Groter was haar blijdschap toen ze Mr Tilney weer terugzag. Hij stelde haar voor aan zijn zus Eleanor.

Op stap met John Thorpe

De volgende dag stond ze klaar om naar de Pump Room te gaan met Mrs Allen. Ze hoopte vurig daar nader kennis te kunnen maken met Miss Tilney. In plaats daarvan stonden haar broer, Isabella en John Thorpe op de stoep. Ze wilden met twee open koetsen een tochtje maken. Ze kon niet weigeren en zat nu naast Mr Thorpe in zijn open wagen. Hij vroeg kort naar de familie Allen, hoe rijk ze waren. De rest van het gesprek ging uitsluitend nog over zichzelf. De dag erna in Pump Room zag ze gelukkig wel Miss Tilney. Ze babbelde honderduit en vertelde Miss Tilney zelfs hoe goed Henry danste. Dit deed Miss Tilney glimlachen. De volgende dansavond besloot Catherine haar uiterste best te doen om John Thorpe te vermijden. Ze danste met Henry Tilney en werd zelfs voorgesteld aan zijn vader, General Tilney. Hun moeder bleek te zijn overleden. Miss Tilney nodigde Catherine uit voor een wandeling de volgende dag. Als het natuurlijk niet regende.

En regenen was precies wat het de volgende dag deed. Op de afgesproken tijd 12 uur regende het nog steeds. Een half uur later bracht een sprankje hoop toen de zon doorbrak. In plaats van de Tilneys stonden opnieuw John Thorpe, zijn zus en James aan de deur. Wederom met twee open wagens. Ditmaal wilden ze naar Bristol rijden. Catherine stribbelde tegen omdat ze de Tilneys verwachtte. John Thorpe riep hierop meteen uit dat hij hen net had zien voorbijrijden. Dit verbaasde Catherine, maar ze kon nu dan wel mee. Ze zat amper in de koets of ze zag Miss Tilney met haar broer aanlopen. Op weg naar haar toe! Ze smeekte boos dat John Thorpe moest stoppen. Hij spoorde zijn paard alleen maar aan nog harder te gaan.

De volgende avond in het theater kreeg ze een lichte buiging van de Tilneys, maar geen enkele glimlach. In de pauze haastte ze zich naar Henry Tilney toe om haar excuses aan te bieden. Ze floepte er uit dat ze duizendmaal liever met hem was meegegaan dan met John Thorpe. Mr Tilney’s strakke blik smolt in een hartelijk gevleide glimlach.

De langverwachte wandeling met de Tilneys en een onverwacht huwelijksaanzoek.. of twee?

Opnieuw brachten Isabella, John Thorpe en haar broer roet in het eten. Weer kwamen ze langs om haar op te halen voor een uitstapje terwijl ze juist met de Tilneys had afgesproken te gaan wandelen. Dit keer hield ze voet bij stuk. Ze ging niet mee.

Het uitstapje ging uiteindelijk door zonder haar. Ze hadden hun zus, Anne Thorpe meegevraagd. Dat het uitstapje een succes was bleek al snel: James had Isabella ten huwelijk gevraagd. James ging nu naar hun ouders om toestemming te vragen. Isabella was ongerust. Zouden haar ouders haar wel accepteren. Ze had zo weinig geld. “As for myself”, verzekerde ze Catherine, “I am sure I only wish our situations were reversed. Had I the command of millions, were I mistress of the whole world, your brother would be my choice”.
Ook John Thorpe vertrok voor een paar dagen uit Bath. Zijn afscheid van haar verwarde Catherine. Hij vroeg haar of de gezegde ‘van een bruiloft komt een bruiloft’ misschien wel uit zou komen. Catherine’s verbazing was genoeg aanmoediging voor John Thorpe.

Met James naar zijn ouders, zwoer Isabella alleen mee te gaan dansen voor Catherine. Zelf zou ze niet kunnen dansen. Haar gedachten waren immers alleen bij James. De familie Tilney was er, zelfs de oudste broer Captain Tilney. Halverwege haar dans met Henry zag Catherine met verbazing Captain Tilney Isabella naar de dansvloer begeleiden. Ze stak haar verbazing en verbolgenheid hierover niet onder stoelen of banken, tot groot amusement van Henry.

De volgende dag arriveerde de zo verwachte brief van James. Zijn ouders hadden toestemming gegeven en hem een toelage van 400 pond per jaar beschikbaar gesteld. Dit zou hij over twee jaar krijgen. Dit betekende dan ook dat ze nog twee jaar moesten wachten voordat ze konden trouwen. Isabella reageerde hierop meer teleurgesteld dan Catherine had voorzien. Ze voelde zich bijna genoodzaakt haar vader te verdedigen. Isabella draaide hierop snel bij en zei dat het haar niet om het geld ging natuurlijk, alleen het wachten was wat haar verdrietig had gemaakt.

Een gotisch avontuur in Northanger Abbey

De familie Tilney zou teruggaan naar huis, naar Northanger Abbey. Tot ieders verbazing nodigde de starre vader General Tilney Catherine uit om hen te vergezellen. Ze wist bijna niet wat haar gelukkiger maakte: een verblijf in een echt eeuwenoude abdij vol geesten en spannende verhalen of om in het gezelschap van Henry Tilney te zijn.

Onschuldige flirts en een afscheid van een hartsvriendin

Voor haar vertrek naar Northanger Abbey was ze met Isabella in de Pump Room. Isabella was wat afgeleid tot ze plots begon over een brief van haar broer John waarin hij haar bekende verliefd te zijn op Catherine en haar praktisch een aanzoek te hebben gedaan. Catherine was in shock. Ze verzekerde Isabella dat dit absoluut niet waar was. Juist Isabella moest toch zeker begrijpen naar welke man haar hart uitging? Isabella kapte het onderwerp af als een onschuldige flirt waar iedereen zich wel eens toe liet verleiden. Juist op het moment dat Catherine hiertegen wilde protesteren kwam Captain Tilney op hen afgelopen. Isabella richtte al haar aandacht op hem. Het werd algauw zo flirterig dat zelfs Catherine dit doorhad. Ze gaf aan dat ze zich bij Mrs Allen moesten voegen. Isabella gaf geen enkele aanstalten. Catherine liep toen alleen weg, hen beiden achterlatend. Ze begreep er niets van. Ze besloot Henry te raadplegen die het samenvatte met de woorden: “Ze is verliefd op James en flirt met Frederick”. Ze begreep het nog steeds niet, maar ze bleef niet lang genoeg in Bath om te zien wat er verder zou gebeuren. Ze vertrok met de familie Tilney naar Northanger Abbey. Captain Frederick Tilney bleef achter.

Mysterieuze kasten, kisten en kamers in Northanger Abbey

Voor Catherine doemde een eeuwenoud abdij op. Het griezelen kon beginnen. En begon ook meteen. In haar slaapkamer viel haar oog op een kast. Het zat op slot. Nieuwsgierig probeerde ze het slot te openen. Het gaf mee. Linnengoed. Er lag slechts linnengoed in. Ze schrok toen Eleanor ineens naast haar stond. Ze was laat. Eleanor vertelde gehaast dat General Tilney er strikte tijden en conventies op nahield. Hij hield niet van wachten.

In het bijzijn van General Tilney voelde Catherine zich altijd wat ongemakkelijk. Eleanor en Henry spraken nauwelijks. Hun vader refereerde voortdurend aan de familie Allen. Hoe groot hun eetzaal wel niet moest zijn. Catherine had echter juist nog nooit zo’n grote eetzaal als in Northanger Abbey gezien.

De eerste nacht was een stormachtige nacht. Ze wilde gaan slapen toen haar ineens een zwarte kist opviel. Deze had ze nog niet eerder gezien. Ook hier moest ze wrikken om het slot geopend te krijgen. Er lagen vellen papier in. Met knikkende knieën pakte ze het papier. Ze wilde net de vellen nader inspecteren toen haar kaars doofde. De kamer was nu pikkedonker. Een windvlaag kwam op, een deur sloeg dicht. Catherine rilde van angst en sprong het bed in, om diep onder de dekens in slaap te vallen. De volgende ochtend bleek een prachtige dag. Ze greep direct naar de vellen papier. Algauw geneerde ze zich voor haar gedrag: het bleek om een wasgoedlijst te gaan en wat rekeningen. Snel haastte zich naar het ontbijt.

Eleanor en haar vader gaven een rondleiding van het huis en het land eromheen. De vertrekken van zijn overleden vrouw sloeg hij over. Catherine vroeg Eleanor naar haar moeder. Ze was er al snel van overtuigd dat het geen gelukkig huwelijk was geweest. Haar dood was plotseling en snel. Miss Tilney was te laat geweest om nog afscheid te kunnen nemen. Catherine huiverde. Zou hun vader haar hebben vermoord? Of zou ze daar opgesloten zijn? Nog altijd in leven? Ze besloot dit nader te onderzoeken. Samen met Eleanor liepen ze naar de slaapkamer van Mrs Tilney. Net op het moment dat Eleanor de deurkruk in haar handen had werd ze geroepen. Het was General Tilney. Catherine liet zich niet zo makkelijk uit het veld slaan en besloot later nog eens stiekem op speurtocht te gaan. Ze opent de deur van wijlen Mrs Tilney en staat midden in de kamer. Een keurige kamer. Geen misdaden te bespeuren. Ze wil snel terug als ze voetstappen hoort. Betrapt door Henry! Ze bekent de kamer van zijn moeder binnengegaan te zijn. Haar ontboezemingen gaan zo ver dat ze tot zijn ontsteltenis haar verdenkingen onthult. Zijn daarop volgende woorden brachten tranen van schaamte in haar ogen. Hoe moest ze wel niet in zijn achting zijn gedaald? Hij stelde haar algauw gerust. Alle hoop was nog niet verloren tussen hen beide.

Verbroken verlovingen, verkeerde opvattingen en illusies armer

Catherine kreeg een brief van James: de verloving was verbroken. Isabella had gekozen voor Captain Tilney. Het verbaasde Eleanor en Henry, maar ze konden zich niet voorstellen dat dit betekende dat Captain Tilney nu met Isabella verloofd was. Isabella had geen geld. De hele affaire was voor Frederick niet meer dan een verovering geweest. De opvatting dat Frederick alleen een vermogend vrouw zou trouwen baarde Catherine zorgen. Zou zij wel genoeg hebben voor een huwelijk met Henry? Haar enige troost was dat zijn vader haar overduidelijk graag mocht. Dit werd bevestigd in het voorstel van General Tilney om een bezoek aan het huis van Henry in Woodston te brengen.

Vol als ze was van dit bezoek, een brief van Isabella zette haar direct met beide benen op de grond. Ze vroeg Catherine’s hulp om met James te verzoenen. Zo gekunsteld en oppervlakkig dat zelfs Catherine hier zonder aarzeling doorheen prikte.

General Tilney moest een paar dagen voor zaken weg. Ze verheugde zich op deze dagen alleen met zijn dochter en zoon. Van deze laatste was ze bijna overtuigd dat hij van haar hield. Een paar heerlijke dagen volgden. Nadat Henry naar Woodston was vertrokken, kwam General Tilney ineens terug. Eleanor klopte bij Catherine aan. Ze voelde zich ellendig en wist niet hoe ze het Catherine moest vertellen. Het gezin had een afspraak elders waardoor Catherine moest vertrekken. En wel direct de volgende ochtend om zeven uur. Een tocht van twee dagen zonder dat General Tilney een bediende beschikbaar stelde. Ze moest de reis alleen afleggen. De tranen sprongen in haar ogen. Had ze de generaal beledigd? Het viel ook Eleanor zwaar. Zij kon Catherine enkel helpen door haar geld te geven voor de reis, iets wat Catherine zich helemaal niet gerealiseerd had. Ze kon geen afscheid nemen van Henry. Zou ze hem ooit nog zien?

Een lange reis, een welkom weerzien en onverwacht bezoek

Catherine voelde zich te ellendig om zich over de reis zorgen te maken of bang te zijn. Haar familie ving haar liefdevol op. Het gedrag van General Tilney hadden ze schandelijk gevonden, maar ze stonden er niet al te lang bij stil. Ze waren hiervoor te blij haar weer te zien en haar ouders trots dat ze veilig thuisgekomen was. Haar lusteloze gedrag baarde haar moeder meer zorgen. Tot ineens Henry Tilney voor de deur stond. Hij vroeg of Catherine hem mocht begeleiden naar de familie Allen. Haar moeder begreep de hint en liet hen gaan. Samen liepen ze buiten waar Henry al gauw zijn liefde voor haar bekende. Henry legde uit wat er was gebeurd. Haar enige schuld was geweest dat zij minder rijk was als General Tilney had aangenomen. Het was John Thorpe geweest die hem in eerste instantie had misleid door tegen de generaal op te scheppen over haar vermogen. Hij had haar vermogen schromelijk overdreven. Deze zelfde John Thorpe, teleurgesteld na de afwijzing van Catherine en het mislukken van een verzoening tussen James en zijn zus, had tegenover General Tilney opnieuw schromelijk overdreven. Ditmaal over het feit dat zij helemaal geen vermogen had.

Van een huwelijk komt een huwelijk

Mr en Mrs Morland stemden zonder aarzeling in met een huwelijk tussen hun dochter en Henry Tilney. Op één voorwaarde, dat ook zijn vader toestemming zou verlenen. De kans dat hij alsnog in zou stemmen was zo klein dat ze amper durfden te hopen ooit elkaar te kunnen trouwen. Die kans werd uiteindelijk dankzij Eleanor geboden. Haar huwelijk met een oude liefde die onverwachte rijkdom en titel had verworven verzachtte de mening van haar vader over het huwelijk van zijn tweede zoon. Het besef dat de familie Morland meer fortuin had dan John Thorpe had aangegeven deed General Tilney uiteindelijk instemmen. Twaalf maanden na hun eerste kennismaking vond hun huwelijk plaats. Jane Austen eindigt met de overweging:

of whomsoever it may concern, whether the tendency of this work be altogether to recommend parental tyranny, or reward filial obedience.

* In de 19de eeuw dronken hier de gasten het bronwater. Tegenwoordig kan men hier nog steeds rondleidingen krijgen en het bronwater drinken. Tevens is de Pump Room een sfeervol restaurant.

Lees verder

• Jane Austen’s roman Mansfield Park samengevat
• Jane Austen’s Pride and Prejudice: kort samengevat
• Een samenvatting van Jane Austen's Persuasion / Overtuiging
• Jane Austen, negentiende eeuwse Engelse schrijfster