Boekverslag "De Val" van Marga Minco

Marga Minco, De Val. Amsterdam 1994 (17e druk). Boekverslag,s amenvatting, analyse en Persoonlijke reactie. Het boek gaat over oude vrouw die vroeger een vreselijke gebeurtenis heeft meegemaakt. Ze slijt haar laatste jaren in een bejaardentehuis en overlijdt door een tragisch ongeluk.

Marga Minco, De Val. Amsterdam 1994 (17e druk)

Mijn derde boekverslag gaat over het boek De Val van Marga Minco. Dit boek werd in 1994 door Uitgeverij Bert Bakker in Amsterdam uitgegeven. Het boek gaat over oude vrouw die vroeger een vreselijke gebeurtenis heeft meegemaakt. Ze slijt haar laatste jaren in een bejaardentehuis en overlijdt door een tragisch ongeluk.

Beknopte samenvatting

Frieda Borgstein woont in een bejaardentehuis. Ze is erg teruggetrokken en praat niet veel met de andere bewoners. Haar man en twee kinderen zijn in de oorlog omgekomen. De enige met wie ze wel goed omgaat, is Ben Abels. Hij werkte vroeger op het makelaarskantoor van haar man. De volgende dag is Frieda jarig en dit wil ze voor het eerst sinds veertig weer eens vieren. De reden hiervoor is een verschrikkelijke herinnering. Op 21 april 1942, midden in de oorlog, zou haar gezin door een vriend van haar man, Hein Kessels, opgehaald worden om te ontsnappen naar Zwitserland. Op het moment dat ze klaarstaan te vertrekken, loopt Frieda nog even naar boven om een vergeten vestje te halen voor haar dochter. Op de terugweg struikelt ze op de trap en ziet ze nog net een grijze auto wegrijden. Haar man en kinderen zijn weggehaald door de SD, een Duitse geheime politie die achter hun ontsnappingsplan was gekomen. Frieda verdenkt Hein Kessels van verraad. Ze was ondergedoken en na de oorlog boekhoudster geworden.

Vandaag staat ze vroeg op om allerlei voorbereidingen te treffen. Tegelijkertijd zijn er die ochtend voor het tehuis twee gemeentemonteurs, Baltus en Verstrijen, aan het werk bij de stadsverwarmingsput. Rustig pompen ze de put leeg en, omdat het zo koud is, gaan ze een aantal keer in de auto koffie drinken. Om de put hebben ze voor het gemak geen hekken gezet, omdat ze verwachten dat er door de weersomstandigheden toch niet veel mensen op de been zijn. Na de koffie gaat Frieda, ondanks alle waarschuwingen van personeel en medebewoners, op weg naar de bakker. De wind blaast haar de straat over. Ze kan zich niet verzetten en wordt zo in de richting van de dampende put geduwd. Baltus was even daarvoor naar de wc gegaan en, omdat het zolang duurt, gaat Verstrijen hem halen. Op dat moment hoort hij een gil. Hij rent terug en probeert Frieda uit de put te trekken. Met tweedegraads brandwonden klimt hij weer omhoog. De brandweer is ondertussen ook gearriveerd, maar Frieda overlijdt even daarna.
Ben Abels heeft na Frieda’s dood een gesprek met Hein Kessels en komt erachter wat er precies gebeurd is. Hein Kessels moet gevolgd zijn door de SD toen hij het gezin ging ophalen en heeft hen zeker niet verraden. Kennelijk wist de geheime dienst niet hoeveel mensen hij over de grens ging brengen, want Frieda vergaten ze. Kessels heeft in drie kampen gezeten en heeft na de oorlog nooit meer de moed op kunnen brengen het Frieda eerlijk te vertellen.

Complete analyse

RUIMTE

De ruimte speelt een belangrijke rol in het verhaal. Het speelt zich af in een stad aan een rivier. Vroeger woonde Frieda met haar gezin ook aan de rivier. Dit wekt veel herinneringen bij haar op. Ze woont nu in een particulier bejaardentehuis, dat bekend staat om zijn ‘geavanceerde architectuur’ en de goede manier waarop het wordt geleid. Het ongeluk vindt plaats voor het bejaardentehuis bij een verwarmingsput. Door de beschrijving van de omgeving krijgt het verhaal een trieste en spannende sfeer. De straat is verlaten en de weersomstandigheden zijn slecht. De kleur grijs speelt in het boek een grote rol. De auto die ze in 1942 ziet wegrijden en de auto van de gemeentewerkers zijn grijs, de foto’s die ze bij zich draagt zijn grijs en de omgeving is grijs door de grauwe wolken en de regen.

TIJD

Het verhaal is niet-chronologisch verteld. Er komen veel flashbacks in voor, waarin het verleden van Frieda Borgstein naar voren komt. Ze denkt vaak terug aan het leven met haar gezin in het oude huis en aan de rampzalige gebeurtenis die haar hele leven bepaalt. Ook vinden er gebeurtenissen tegelijkertijd plaats. Frieda is zich namelijk aan het begin van het boek aan het voorbereiden op het feest van morgen en op hetzelfde moment gaan de gemeentemonteurs aan het werk bij de put. Dit wordt pas later in het boek beschreven. Het boek begint in medias res. Het begint namelijk midden in het verhaal en er hebben al gebeurtenissen plaats gevonden. Frieda heeft namelijk het voorval met haar gezin al meegemaakt en via herinneringen kom je daar meer over te weten. De vertelde tijd is enkele dagen: van de dag van het ongeluk tot en met de begrafenis. Het begint op een donderdagochtend rond half acht tot een uur of half twaalf. En de laatste twee hoofdstukken gaan over de begrafenis en horen dus niet bij die donderdagochtend. Daar is de vertelde tijd ongeveer een half uur.

Er zijn veel terug- en vooruitwijzingen en tijdsverdichtingen in het boek. Dit zorgt ervoor dat de lezer langzaam te weten komt hoe het precies zit met het verleden van Frieda en de gebeurtenis die nu haar leven zo in beslag neemt. Een voorbeeld van een vooruitwijzing: ‘Het is niet precies vast te stellen wie van de bewoners het eerst ontdekte dat er in de straat iets was gebeurd. Later schijnt er nog onenigheid te zijn ontstaan.’ De tijdsverdichtingen en de sprongen in de tijd worden aangegeven met een witregel. Het verhaal speelt zich af in 1982: het is namelijk veertig jaar na het voorval (in 1942) wanneer ze haar verjaardag weer wil vieren. Het boek is geschreven in twee tijden. De gedeeltes die je leest door de ogen van personages in de verleden tijd en de gedeeltes geschreven door de auctoriale verteller in de tegenwoordige tijd. Ook al weten de personages niet dat er een ongeluk gaat gebeuren en vertelt de auctoriale verteller niet wat er is gebeurd, toch voel je vanaf de eerste bladzijde dat er iets rampzaligs gaat gebeuren.

SPANNING

Het verhaal is niet erg spannend, maar bevat wel een aantal open plekken. Allereerst wordt er door de auctoriale verteller informatie achtergehouden. Je leest aan het begin van het boek over twee mannen in een café die druk zitten te praten, maar pas naderhand blijkt dat het twee gemeentewerkers zijn die, voordat ze met het werk beginnen, even een kop koffie drinken. Ook lees je over Frieda die haar verjaardag pas na veertig jaar weer wil vieren. Later blijkt dat ze iets heeft meegemaakt, waardoor ze bij een feest een ongemakkelijk gevoel krijgt en liever niet teveel mensen om zich heen heeft. Dit zijn kleine open plekken die halverwege het verhaal worden ingevuld. Er zijn echter ook nog twee grote open plekken in het boek. Allereerst lees je dat Frieda Hein Kessels verdenkt van verraad aan de Duitsers. Pas in de laatste twee hoofdstukken wordt duidelijk dat het niet de bedoeling van Kessels was het gezin zo uit elkaar te rukken. Op het moment dat hij dit vertelt, is Frieda al overleden. Dit zal ze dus nooit te weten komen, terwijl ze veertig jaar naar een verklaring heeft gezocht. Het maakt je nieuwsgierig, omdat je wilt weten wat er gebeurd is en of Kessels iets te maken heeft met het verraad. Als je leest dat het niet zijn bedoeling was, wil je toch nog weten hoe de SD dan achter hun plan is gekomen. Dit blijft onbeantwoord.

De tweede open plek is het toeval rondom Frieda. Waarom hebben ze haar niet meegenomen? Was het toeval dat ze achterbleef of heeft de gebeurtenis een dubbele betekenis? Op het moment dat de SD haar gezin meeneemt, is zij boven een vestje aan het halen voor haar dochter. Kessels zou hen op komen halen, maar was net iets te vroeg, waardoor ze alleen haar man en haar kinderen meenamen. Ook deze vragen worden eigenlijk niet beantwoord, maar aan de lezer overgelaten. Ook zorgt de afwisseling van verhaallijnen voor spanning. Er zijn eigenlijk twee verhaallijnen. De eerste is het verhaal rondom Frieda, haar verjaardag en haar verleden. Het tweede is het verhaal dat zich in en rondom het bejaardentehuis afspeelt. De gemeentemonteurs die aan het werk zijn bij een verwarmingsput en de leiding en de bewoners van het tehuis.

STRUCTUUR

Het boek heeft 93 bladzijden en is opgedeeld in zestien ongenummerde hoofdstukken, die elk halverwege een nieuwe bladzijde beginnen. De eerste veertien hoofdstukken gaan over de gebeurtenissen rondom Frieda. Haar verleden, de rampzalige gebeurtenis, het leven in het bejaardentehuis, de werkzaamheden rondom de put en haar val in deze put. De laatste twee hoofdstukken gaan over de begrafenis en het gesprek met Hein Kessels. De hoofdstukken zijn op hun beurt weer verdeeld in alinea’s, soms gescheiden door witregels. Deze vertellen elk een andere gebeurtenis en er wordt veel gewisseld tussen verleden en heden.

Het boek heeft een motto:
‘I imagine, sometimes, that if a film could be made of one’s life, every other frame would be death. It goes so fast we’re not aware of it. Destruction and resurrection in alternate beats of being, but speed makes it seem continuous. But you see, kid, with ordinary consciousness you can’t even begin to know what’s happening.’ Dit heeft te maken met het thema van het boek: je kan het leven niet begrijpen en het kan zo voorbij zijn. Je hebt er geen grip op en voor je het weet, is het over.

PERSONAGES

Het boek bevat veel personages, maar er is maar één hoofdpersoon. Eigenlijk is er maar één die echt een ontwikkeling doormaakt en dat is Frieda Borgstein. Er wordt veel aandacht besteed aan haar denkwijze en wat er precies met haar gebeurt. Ook lees je de meeste stukken tekst door haar ogen. Ook Hein Kessels en Ben Abels hebben een belangrijke rol in het boek. Kessels heeft een groot deel van haar leven bepaalt en Abels is een goede vriend.

Korte karakterbeschrijving:

Frieda Borgstein: is een oude dame van bijna 85 jaar. Ben Abels vindt haar eigengereid, hartelijk en attent. Ze is klein en teer en bemoeit zich vrij weinig met haar andere medebewoners. Ze leeft voornamelijk in het verleden door de val waarin haar gezin is gelopen. Ze is op zoek naar een verklaring. Bij alles wat ze doet, denkt ze terug aan de tijd dat haar man en kinderen nog leefden. Ze draagt nog altijd foto’s van hen bij haar in haar handtas. Ben Abels: kan ook niet loskomen van zijn oorlogsverleden. Hij zoekt niet meer naar verklaringen en heeft zich erbij neergelegd. Hij is de enige die goed met Frieda om gaat en haar een beetje begrijpt en respecteert.

Hein Kessels: is een dikke man met dun, grijs haar in zijn nek. Hij heeft nooit kunnen vergeten wat er in de oorlog met de familie Borgstein is gebeurd en heeft een groot schuldgevoel hierover. Het was niet zijn bedoeling het gezin in een val te laten lopen.

Baltus: is een monteur van gemeentewerken en is die dag samen met Verstrijen aan het werk bij een verwarmingsput. Het is een onverschillige man met weinig verantwoordelijkheidsgevoel. Hij is diegene die geen hekjes plaatste om de put, waardoor Frieda erin viel.

Verstrijen: werkt ook bij de gemeente. Het is een man van rond de dertig en hij heeft vaak ruzie met zijn vrouw.

Rena van Straaten: is de directrice van het tehuis. Ze heeft hart voor de bejaarden en houdt goed orde.

Bien Hijmans: is het hoofd van de huishouding. Ze is een beetje nonchalant. Ze had een aantal dingen kunnen doen om het ongeluk te voorkomen. Ze had namelijk een naar voorgevoel bij Frieda’s uitstapje; ze stuurt gewoonlijk iemand van het personeel mee; ze kijkt vaak bewoners na als ze weggaan. Al deze dingen had ze nu door haast niet gedaan.

VERTELSITUATIE EN PERSPECTIEF

De vertelsituatie is auctoriaal. De persoon die het vertelt, weet meer dan de personages en kent de gedachten/gevoelens van de personages in het verleden. Dit is te zien aan zinnen als: ‘Het staat vast dat de twee monteurs van gemeentewerken zich die donderdagochtend niet zoals anders regelrecht van het centraal ketelhuis naar hun werk begaven, maar onderweg eerst aanlegden bij de Salamander’. De auctoriale verteller geeft veel feitelijke informatie; de andere informatie komt van de personages. Ook zie je sommige gebeurtenissen door de ogen van twee personen. Je leest iets eerst vanuit Frieda’s en daarna vanuit Biens standpunt bijvoorbeeld. Hiermee wordt duidelijk dat de personages niet altijd een goed beeld van de werkelijkheid hebben. Frieda wil naar buiten om haar voorbereidingen te treffen, maar Bien denkt dat het niet handig is met dit weer de straat op te gaan. De auctoriale verteller houdt feiten achter: het is bijvoorbeeld in het begin van het boek niet duidelijk wat de twee pratende mannen gaan doen. Ook laat de verteller veel open plekken onbeantwoord. Aan het einde van het boek weet je namelijk nog steeds niet waarom Frieda niet is meegenomen door de SD.

MOTIEVEN EN THEMA

Er is één groot hoofdthema (in de verhaallaag) dat als leidraad door het boek loopt, namelijk het machteloosheid tegenover het noodlot (toeval), waarbij het maar de vraag is of je blij moet zijn met de gebeurtenissen van het toeval. Aan de ene kant is Frieda blij dat de SD haar niet meegenomen heeft en dat ze dus nu nog leeft. Aan de andere kant had ze liever samen met haar familie tegelijk gestorven. Het leven dat ze na hun dood nog leeft, is voor haar niet erg leuk. Ze wordt telkens herinnerd aan dat ene moment en is steeds op zoek naar een verklaring ervoor. Aan het eind van het boek blijkt dat het zinloos is verklaringen te zoeken voor het toeval (niemand heeft schuld).

Een belangrijk verhaalmotief is de Tweede Wereldoorlog. Door de auctoriale verteller krijg je herinneringen van Frieda te lezen en kom je erachter dat ze met haar gedachten nog steeds in de de 2e WO leeft. Het beheerst voor een groot deel haar leven. Bij alles wat ze doet, wordt ze herinnert aan haar gezin. Twee minder belangrijke verhaalmotieven zijn de dood en het verwerking van gevoelens. Over de dood wordt nauwelijks gesproken, maar dit motief is in het hele boek duidelijk aanwezig. Dat komt doordat Frieda haar gezin is verloren in de oorlog en zij de enige is die het overleefd heeft. Ook met het verwerken van haar gevoelens heeft Frieda veel moeite. Ze wordt nog steeds geconfronteerd met de val waarin haar gezin is gelopen en de dood van haar man en kinderen.

Twee literaire motieven uit de tekst zijn eenzaamheid en schuld. ‘Eenzaamheid’ staat in de tekst centraal. Frieda is de enige van haar gezin die de oorlog overleeft en voelt zich in het tehuis niet begrepen. Ze zondert zich af van de andere bewoners en heeft niet veel vrienden. Toen ze haar man en kinderen zag wegrijden in de auto van de SD, voelde ze zich ontzettend verlaten en eenzaam. Ook schuld speelt een grote rol. Bijvoorbeeld bij het verraad van hun ontsnapping (wie heeft het de SD vertelt?) en bij de val in de put (door wie viel Frieda in de put?).

Een paar belangrijke leidmotieven zijn: de kleur grijs en een vest. Het hele boek heeft een trieste sfeer door het grauwe weer (ruimtebeschrijvingen), de grijze auto’s en de gebeurtenissen. Ook komt een kledingstuk, een vestje, twee keer terug. Allereerst ging Frieda een vestje halen op het moment dat haar gezin door de SD werd meegenomen. Ook raadde Rena Frieda aan een warm vest aan te doen, voordat ze naar buiten ging voor haar voorbereidingen.

Uitgewerkte persoonlijke reactie

ONDERWERP

Het boek gaat over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Dit vind ik erg interessant, omdat het iets is waar je in het dagelijkse leven ook mee te maken kunt hebben. De vraag is in het boek hoe mensen met hun oorlogservaringen omgaan en hoe ze de gebeurtenissen verwerken. Het zet je aan het denken, want hoe was de oorlog? Je leest in het boek veel over de gedachten en gevoelens van Frieda. Het is mooi als je vanuit de ogen van vrouw die de oorlog heeft meegemaakt haar gevoelens leest. Ze vertelt vanuit een speciaal perspectief. Veel dingen hebben voor haar een andere betekenis. Ik denk zeker dat ik anders tegen het onderwerp aan ben gaan kijken door de confrontatie met de verwerking van Frieda’s gevoelens. Je voelt met haar mee, omdat je jezelf goed kunt voorstellen hoe het is familie te verliezen in een oorlog. Ze is een gewone vrouw, van wie het leven opeens een onverwachte wending krijgt. Opeens wordt je geconfronteerd met eenzaamheid. Je wordt geacht dit te accepteren en dat is erg moeilijk.
Ik had vooraf geen verwachtingen en dus verraste het verhaal me wel. De achterflap bevatte geen informatie en gaf geen uitleg over de inhoud van het boek. Ik denk dat de schrijfster door het kiezen van dit onderwerp veel mensen aan het nadenken zet. Ze wil waarschijnlijk laten zien dat het leven plots kan veranderen en dat één gebeurtenis je hele leven kan bepalen.

GEBEURTENISSEN

Ik denk dat het misgaan van de ontsnapping in het verleden in dit boek centraal staat. Hierbij spelen twee ‘vallen’ een grote rol. Door de eerste val wordt Frieda niet opgehaald en blijft ze alleen achter. Hierdoor overleeft ze door toeval het noodlot en raakt ze haar familie (en eigenlijk ook een gedeelte van haar leven) kwijt. Door de tweede val overlijdt Frieda en overleeft ze het noodlot dus niet. De gebeurtenissen spelen in dit boek een belangrijke rol, maar minder dan de gevoelens van de personages. Het is moeilijk om precies te beschrijven waarom. Ik denk dat het verhaal meer bedoelt is om de verwerking achteraf van een gebeurtenis in het verleden te laten zien dan om de gebeurtenissen te tonen. Door de gebeurtenissen lees je uiteindelijk meer over de gedachten/gevoelens van de personages. De gebeurtenissen vloeien niet echt logisch uit elkaar voort. Je verwacht niet dat Frieda aan het einde van het boek in de verwarmingsput valt. Dat zou wel een erg tragische afloop zijn, denk je nog. Maar het onverwachte gebeurt. In het hele boek is echter wel een spanning opgebouwd, waardoor je voelt dat er iets gaat gebeuren. Je weet alleen niet wat.
De gebeurtenissen blijven je boeien, omdat je niet weet waar het verhaal naar toe gaat. Je kan met geen mogelijkheid voorspellen hoe het af gaat lopen en elke alinea krijg je nieuwe informatie te verwerken of krijgt het verhaal opeens een andere wending.

De gebeurtenis die het meeste indruk op me heeft gemaakt, is het mislukken van die ontsnapping in 1942. Je leest wat het plan is en hoe ze denken te ontsnappen. Opeens gebeurt er iets (Frieda gaat een vestje halen) en dit bepaalt voor een heel groot deel de rest van haar leven. Dat is erg indrukwekkend. Je staat er niet bij stil hoe erg het moet zijn alleen over te blijven na een oorlog. Het hoe erg het moet zijn je familie weg te zien rijden, terwijl je machteloos overblijft. Ook de reden waarom ze overblijft, vind ik schokkend. Door een kleine handeling, namelijk even iets boven halen, overleef je de oorlog. Na deze gebeurtenis heeft de vrouw eigenlijk geen echt leven meer en wordt ze hier voortdurend aan herinnerd.

PERSONAGES

In dit boek wordt al snel duidelijk wie de hoofdpersoon is, omdat je alleen de gevoelens/gedachten van Frieda te lezen krijgt en alles om haar draait. Ik vind het in boeken prettig als je je goed kunt inleven in de (hoofd)personages en dat is hier zeker het geval. Er is sprake van een duidelijke hoofdpersoon, dus je kunt je goed in de situatie en in de personages verplaatsen. Alle personages zijn levensecht en herkenbaar beschreven: je zou ze ook in het dagelijks leven tegen kunnen komen. Vooral Frieda’s handelingen zijn volkomen realistisch. Ik zou in haar situatie precies hetzelfde doen. Ze wordt constant herinnerd aan het feit dat haar gezin er niet meer is en dat ze als enige is overgebleven. Door het zien wegrijden van de auto heeft ze een soort trauma eraan overgehouden en kan ze geen normaal leven meer leiden. Er komen elke keer vragen in haar op: ‘Wat als ik dit had gedaan?’ en ‘Had ik niet dit moeten doen?’

OPBOUW

Ik vind het verhaal vrij ingewikkeld van opbouw, omdat er veel sprongen worden gemaakt tussen het heden/verleden. Het ene moment zit je nog midden in een gebeurtenis in het verleden (de ontsnapping) en het andere moment zit je weer in het heden (in het tehuis). En ook tussen de personages wordt veel gewisseld. Aan het begin van het boek lees je over de twee gemeentewerkers die ergens een kopje koffie drinken. Daarna schakel je over naar Frieda en dan lees je weer over Ben Abels. Dit is erg verwarrend, maar het maakt het wel afwisselend. Je blijft daarom lezen, omdat je wilt weten hoe het verhaal af gaat lopen. De vraag in het begin is ook: wat hebben deze mensen met elkaar te maken? Dit wordt pas duidelijk nadat je halverwege het boek de twee verhaallijnen met elkaar kunt combineren. En je wat meer over het verleden van de hoofdpersoon te weten gekomen bent. Het verhaal is spannend, omdat er veel open plekken in voor komen. Totdat die opgelost zijn, heb je geen idee waarom ze bepaalde handelingen uitvoeren en moet je veel dingen zelf verzinnen. Dit vind ik leuk.

Er zitten dus veel flashbacks in het verhaal om het wat duidelijker te maken. Ik vind dat het bij het verhaal hoort. Je kunt niet iemands leven volgen en dan niets vertellen over haar verleden en wat er precies aan vooraf is gegaan. Op zo’n moment heb je uitleg nodig en moet het verleden naar voren komen door flashbacks. Aan het einde blijf je met weinig vragen zitten. Het boek heeft een gesloten einde en maar een paar open plekken blijven oningevuld. De enige twee vragen zijn eigenlijk: ‘wat is er precies in het verleden gebeurd waardoor de ontsnappingsactie mislukt is?’ en ‘wat heeft het lot met de val in de verwarmingsput te maken?’ Hierdoor ga je nadenken en leg je het boek niet in één keer weg om nooit meer naar om te kijken. Je wilt eigenlijk nog meer achtergrondinformatie weten en dat vind ik leuk aan een boek. Je blijft er, zelfs na het lezen, nog over nadenken.

TAALGEBRUIK

Het taalgebruik in het boek is niet bijzonder moeilijk. Er worden soms wel lastige woorden en literaire zinnen gebruikt, maar die zijn niet storend in het geheel. Het taalgebruik is duidelijk, vlot en goed leesbaar. De verhaallijn is goed te volgen.

EINDOORDEEL

Ik vind het een leuk en mooi boek. Het onderwerp spreekt me erg aan: het is tragisch, interessant en het blijft boeien. Ook de opbouw van het boek is goed gekozen. Als je de eerste alinea hebt gelezen, wil je gelijk weten wat er gaat gebeuren en wat er al is gebeurd. Door de afwisseling van het heden en het verleden (de flashbacks) wordt het verhaal duidelijker en afwisselender. En door de open plekken en het einde ben ik, zelfs na het lezen, nog steeds nieuwsgierig naar sommige gebeurtenissen. Ik zou wel meer willen weten over het verraden van de ontsnapping van Frieda en haar familie.
Ik heb nog nooit een boek gelezen over de gevoelens van iemand die de oorlog heeft overleefd. Het is erg mooi te lezen hoe de hoofdpersoon dit ondergaat en hoe ze dit verwerkt...