Boekverslag Esmoreit en Lippijn

Boekverslag van Esmoreit en Lippijn. Auteur is onbekend, het verhaal stamt uit de Middeleeuwen. De gelezen druk is uit 2000 en uitgegeven door Taal en Teken Leeuwarden.

• Titel: Esmoreit , met de klucht Lippijn
• Schrijver: Niet Bekend, door de vergelijkingen van Lanseloet van Denemarken en Esmoreit wordt verwacht dat het door dezelfde Brabantse of Vlaamse schrijver is geschreven.
• Uitgave: Eerste druk 2000, uitgave verzorgd door ‘Taal & Teken’ Leeuwarden.

Motivatie

Ik heb dit boek gekozen omdat het verhaal mij wel aansprak, het is kort maar heeft toch veel inhoud. Esmoreit heeft maar 1018 versregels, dat was destijds normaal. Veel abele spelen hadden er rond de duizend. Ook heeft het stuk een goed verhaal en heel beknopt verteld, eigenlijk lijkt het hele stuk wel een samenvatting. Omdat het zo kort is valt de spanning niet wel en leest het boek ook een stuk makkelijker. Verder is het ook wel grappig om te zien hoe ze schreven in die tijd. Het is wel een vertaling maar sommige zinnen zijn wel in opbouw hetzelfde gelaten. Ook een klucht erbij spreekt wel aan, het is een kort verhaaltje waarbij eigenlijk het tegenovergestelde gebeurt als bij een abel spel. Het is niet serieus, het gaat vaak over gewone burgers en niet over edelen. En het is bovendien bedoeld om te vermaken en dat is ook wel logisch om na een serieus toneelstuk het publiek te vermaken.

Samenvatting

‘Esmoreit’ en ‘Lippijn’

Rolverdeling

• Robberecht (neef van de koning van Sicilië)
• Meester (meester Platus, raadheer van de koning van Damascus)
• De koning (de koning van Damascus)
• Damiët (dochter van de koning van Damascus)
• De Christen koning(, zijn vader) (de (Christen) koning van Sicilië/vader van Esmoreit)
• De vrouw/zijn moeder (koningin van Sicilië/moeder van Esmoreit)
• De jongeling (Esmoreit, kroonprins van Sicilië, opgevoed aan 't hof van Damascus)

Esmoreit

De Esmoreit is een abel spel. Het is een toneelstuk waarin een verhaal wordt verteld over een baby, de zoon van de koning van Sicilië, die te vondeling wordt gelegd door de neef van de koning om zo de troon over te kunnen nemen. Het verhaal speelt zich af rond 1400. De neef schuift de schuld af op de koningin en zij wordt in de gevangenis gezet. De vondeling is gekocht door een koopman die het kind aan de koning van Damascus geeft. De jonge prins wordt Esmoreit genoemd en groeit op in Damascus. De koning van Damascus (Platus) vertelt zijn dochter Damiët dat Esmoreit een vondeling is. Esmoreit ontdekt dat Damiët niet zijn zus is, maar dat hij een vondeling is. Dan wil Esmoreit zijn ouders gaan zoeken. De enige aanwijzing die hij heeft is de doek waarin hij te vondeling is gelegd. Uiteindelijk komt hij in contact met de koningin van Sicilië die nog in de gevangenis zit. Door zichzelf aan zijn echte vader te laten zien, is de onschuld van de koningin van Sicilië bewezen. Robberecht (de neef) had echter verteld dat de koningin de baby had vermoord. Robberecht werd onthoofd en Esmoreit trouwt met Damiët, de prinses van Damascus.

Lippijn

Lippijn is een klucht. Een klucht komt vaak na een abel spel. De klucht gaat over een gezin, bestaande uit man en vrouw. De vrouw heeft de man onder de duim. Op een dag draagt zij haar man op om vuur te maken en het huis schoon te maken. Zijn vrouw zou het vlees gaan halen. Wanneer de man klaar is, gaat hij naar buiten en ziet daar zijn vrouw, vrijend met een andere man. Boos loopt hij terug naar huis, maar op de weg terug komt hij een vriendin van zijn vrouw tegen. Hij vertelt haar dat hij zijn vrouw heeft gezien, en de vriendin overtuigt hem ervan dat de duivel een spelletje met hem speelt en dat zijn vrouw gewoon thuis zit. Als ze bij het huis aankomen, blijkt zijn echtgenote gewoon thuis te zijn. Als ze hoort dat haar man haar van vreemdgaan verdenkt, slaan zijn vrouw en de vriendin hem in elkaar.

Korte persoonlijke reactie

Ik vond het een goed verhaal, dat de neef Robberecht de zoon van de koning verkocht om zelf later de troon te kunnen bestijgen. Er zitten veel toevalligheden in het verhaal: bijvoorbeeld Platus die de prins van Sicilië vindt net voordat Robberecht hem wil vermoorden. Esmoreit vindt zijn ouders weer terug door de lap met het wapen van Sicilië waarin hij te vondeling was gelegd. Ondanks het feit dat het boek uit de Middeleeuwen stamt, was het toch makkelijk om te lezen. Er zat niet zo veel spanning in, dat viel wel tegen.

Verdiepingsopdracht

Literatuur in de stad

Er zijn niet veel verbanden met de politiek, eigenlijk heb ik er in dit verhaal geen één kunnen vinden. De politiek speelt alleen een rol bij de beslissing van de koning; toen hij zijn eigen vrouw in de gevangenis liet gooien baseerde hij dat op wat hij hoorde. Hij besliste alleen en was dus waarschijnlijk een alleenheerser.

Het verband met de sociaal-economische achtergrond. Het verhaal speelt zich af in de bovenste bevolkingslaag: de adel. Het gaat over twee koningen, een kroonprins en een raadsheer.

Een belangrijke relatie met de culturele achtergrond is de liefde tussen twee koningskinderen. Één van Christelijke afkomst en één van heidense afkomst. Dit was vroeger een veel gebruikt thema.

Theocentrische cultuur komt vooral naar voren als de koningin van Sicilië in de gevangenis wordt gezet. Ze vertrouwt op God en ondergaat haar lijden. Door het aanbidden van God vindt Esmoreit zijn moeder terug, met de informatie dat hij niet dood is mag de koningin weer uit de gevangenis.
Ook moet Esmoreit van godsdienst wisselen, van de godsdienst waarmee hij is opgegroeid naar het Christelijk geloof. Eerst zei hij vaak:”Bij Apolijn..”, en toen hij weer thuis was moest hij tot God bidden.

Cultuur

Het verhaal heeft een groot verband met de standentheorie. Dit verhaalt speelt zich voornamelijk af in de bovenste bevolkingslaag de adel, dat is ook een kenmerk van een abel spel. De baby wordt bijvoorbeeld verkocht zodat de slechte neef van de koning de troon over kan nemen.
Het verhaal was oorspronkelijk in een handschrift, het Hulthems. In de vertaling die ik heb gelezen vind ik dat er niet veel symboliek meer zit.
Een abel spel is heel makkelijk in verband te brengen met de standentheorie. Het is een serieus toneelstuk dat voor elke bevolkingslaag bedoeld was, met als afsluiting een klucht om de ‘gewone’ burger te vermaken.

Het stuk behoort tot het genre abel spel. Het stuk is opgebouwd uit een proloog, een middenstuk en een epiloog. Het middenstuk speelt afwisselend in Sicilië en Damascus. Er zit ook een tijdsverdichting in van 18 jaar. Er zijn veel specifieke kenmerken van een abel spel:

• Veel dialogen
• Verheven taalgebruik, bijvoorbeeld ‘Hoogheid’
• Hoofs
• De gebeurtenissen werden verteld en niet beleefd
• Serieus
• Edelen (koningsfamilies) in de hoofdrol
• Gevolgd door een klucht

Er is niet veel verband te leggen met de rederijkers, ik denk ook dat Esmoreit een verhaal is van vóór de tijd dat er rederijkers organisaties waren opgezet. Bij de rederijkers ging het veel om de manier van schrijven en niet echt om de inhoud. Dat is het grootste punt waar dit spel niet aan voldoet, het is een goed verhaal en dat is iets wat niet voorkomt bij de rederijkers.

Er zitten veel gelovige onderdelen in Esmoreit. Eerst aanbidt Esmoreit Apolijn en later moet hij van zijn oorspronkelijke familie weer God gaan aanbidden. In de epiloog kun je een moraal ontdekken. Er staat: “Quade werken comen te quaden loene maer reine herten spannen croene”. Wat zoiets wil zeggen als:’Eerlijkheid duurt het langst’.
De klucht daarentegen bevat wel een duidelijke functie en les. De functie is simpelweg vermaken van het publiek. De les is geloof houden in je familie en dat je moet oppassen dat de duivel geen spelletjes met je speelt.

Evaluatie

• Mijn eerste mening is niet veranderd na de verdiepingsopdracht. Ik heb het boek gekozen omdat het verhaal me aanstond en niet om de relaties met politieke en culturele achtergronden. Mijn mening gaat meer om het verhaal zelf en niet om de achterliggende gedachten.
• Ik snap niet waarom de koning meteen zijn vrouw in de kerker laat gooien als zijn neef vertelt dat zij de baby heeft vermoord. Waarom gelooft de koning het woord van zijn neef boven het woord van zijn eigen vrouw?
• Ik vind het een spannend, meeslepend en boeiend boek. Het heeft een goed verhaal en is niet te lang, dus je blijft geboeid lezen. Het geeft een aardig beeld van het leven in die tijd.
• Ik vind dat ik wel een beknopte beschrijving heb gemaakt waarin ik toch alles wat er in het verhaal gebeurt duidelijk genoeg vertel. Ook is het duidelijk verdeeld door de klucht en het eigenlijke verhaal in de samenvatting van elkaar te scheiden. Zo heb ik een overzichtelijk, beknopt en toch duidelijke beschrijving.
• Bij de verdiepingsopdracht had ik wat moeite met het eerste blokje opgaven. Daarin werd gevraagd naar de culturele en de sociaal-economische achtergrond van het verhaal. Die wist ik niet precies te benoemen.
• Ik vond het verhaal dat ik gekozen heb makkelijk om te lezen. Het was al de vertaling, dat scheelt sowieso een groot deel. En verder had het geen lange stukken tekst. Het enige minpunt om het te lezen is dat er alleen maar dialogen zijn. Dat kan ook niet anders in een toneelstuk, maar om het te lezen is het minder fijn.
• Ik vind sommige beslissingen heel raar. Waarom stuurt de koning zijn eigen vrouw de gevangenis in? Waarom gaat Esmoreit op zoek met alleen een doek? Dat soort dingen vind ik best raar en verwarrend. Ik denk dat het niet aan die tijd ligt maar gewoon aan het verhaal, anders is er geen plot als de koning zijn vrouw niet de gevangenis in stuurt.
• De verdiepingsopdracht vond ik zelf best lastig. Ik wist bijvoorbeeld niet eens wat de politieke achtergronden zouden moeten zijn. En ook met de andere punten was ik niet helemaal zeker van mijn antwoorden.
• Het was niet zo dat ik dingen niet wist. Ik vond het allen moeilijk om die aspecten dan ook uit het verhaal te halen. Als ik iets niet wist over het boek, kon ik in de inleiding veel terugvinden over thematiek en motieven.
• Ik zou een boek kiezen dat een uitgebreider verhaal heeft, met meer details. Mijn voorkeur gaat uit naar een verhaal zonder veel dialogen. Dus eigenlijk zou ik vooral mijn boekkeuze veranderen.

Bronnenlijst

Internet:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Esmoreit
• http://zoeken.bibliotheek.rotterdam.nl/?q=Esmoreit&search_button=Zoek

Boek:

• ‘Nederlandse Literatuur’ door J.A. Dautzenberg, Malmberg Den Bosch

Internet opdrachten

Hoofsheid

De hoofse cultuur ontwikkelt zich vanaf de twaalfde eeuw als systeem van gecultiveerde omgangsvormen. De literatuur speelt een belangrijke rol bij het propageren en verspreiden hiervan.

• Welke invloed hadden de kruistochten op de hoofse cultuur?
• Wat was het belangrijkste principe van de hoofse omgangsvormen?
• Tijdens de kruistochten raakten velen onder de indruk van de Arabische cultuur, waar de kunst van het levensgenieten veel verder ontwikkeld was dan in Europa. Vanaf die tijd begint zich, het eerst aan de Franse hoven, een 'hoofse' [= van het hof] cultuur te ontwikkelen.

• 'je hoort je medemens met respectvolle gemanierdheid tegemoet te treden, je laat de ander in zijn waarde en plaatst deze niet voor onaangename verrassingen. Je bent wellevend, galant en je beheerst je driften en impulsen, kortom: je bent hoofs.'
• Je moest dus manieren hebben, respect voor de medemens en jezelf beheersen, dan was je hoofs.
• Lees de tekstpagina over Floris ende Blancefloer. Leg uit in hoeverre de kruistochten van belang zijn geweest voor het schrijven van deze roman.
• De twee hoofdpersonen waren allebei uit een andere cultuur die elkaar tegenkwamen tijdens de kruistochten, de christenen en de moslims.
• Tijdens het verhaal toont de hoofdpersoon veel moed en wijsheid.

Ridderliteratuur

Ridders zijn de belangrijkste militairen van de Middeleeuwen. Ridderromans, geschreven voor en over ridders, zijn spannende verhalen over moed, trouw en liefde.

• Wat zijn de voornaamste verschillen tussen Karel- en Arturromans?
• Welke voorbeeldfunctie hadden ridderromans voor het oorspronkelijke publiek?
• Veel Karelromans zijn hoofdzakelijk gewijd aan oorlog en massa-gevechten, vaak tussen christenen en moslims, terwijl in de Arturromans de nadruk ligt op individuele avonturen, toernooien en tweegevechten, en de hoofse liefde.

Ridderliteratuur was een bron van verstrooiing: aan de middeleeuwse hoven genoot men van lange en spannende verhalen over moed, trouw en liefde. Maar ze had ook een voorbeeldfunctie: de lotgevallen van de romanfiguren dienden tot voorbeeld van de edelen die naar zulke verhalen luisterden. Leg op grond van de tekstpagina Karel ende Elegast uit welke typische eigenschappen van ridderschap daarin naar voren komen.
Ridders geven niet op, ze strijden tot de dood indien nodig. Dat zie je omdat Eggeric liever de strijd met Elegast aangaat dan dat hij zomaar op de brandstapel eindigt. Ze willen de eer hooghouden.

Boekdrukkunst

De boekdrukkunst is rond 1455 uitgevonden door Gutenberg te Mainz. Drukkers ontpopten zich als ondernemers en opvoeders van het volk.

• Waarin verschilt een blokboek van de boekdrukkunst?
• Wat was het eerste gedrukte Nederlandstalige boek?
• Bij de boekdrukkunst werden de pagina's gemaakt van papyrus en konder snel worden gedrukt, bij de blokboeken daarentegen werden de pagina's op een stuk hout gesneden en het schrijven (of overschrijven) van een boek kostte toen maanden.

De bijbel

• Het duurde nog bijna twintig jaar voordat in 1473 het eerste boek in de Nederlanden werd gedrukt; Gutenberg was toen al jaren dood. De eerste teksten waren in het Latijn, maar al gauw werd er ook een Nederlandse tekst gedrukt, ook nu weer de bijbel. Twee Delftse drukkers, Jacob Jacobszoon van der Meer en Mauricius Yemantszoon, waagden zich eraan en op 10 januari 1477 verscheen de Delftse Bijbel (die trouwens alleen het Oude Testament bevatte).
• Gedrukte boeken hebben vaak een titelpagina die er mooi uitziet (zie bijvoorbeeld de voorpagina van het Antwerps Liedboek op de literatuurgeschiedenispagina ‘Zingen in de Middeleeuwen’) terwijl bij handschriften de tekst meestal plompverloren begint. Wat is de functie van zo’n titelpagina en waarom hebben drukkers deze ‘uitgevonden’?
• Om een aantrekkelijkheid aan hun boek te geven, dat edelen sneller hun boek kozen om te later herschrijven (later herdrukken). En het geeft een idee bij de inhoud van het boek.