Boekverslag Karakter

Boekverslag over Karakter een boek van Ferdinand Bordewijk. De eerste druk komt uit 1938 en de gelezen druk komt uit 2004 en is uitgebracht door Nijgh en van Ditmar. Titel: Karakter
Auteur: Ferdinand Bordewijk
Uitgave: Veertigste druk 2004, eerste druk 1938
Uitgever: Nijgh en van Ditmar

Samenvatting:

Jacob Willem Katadreuffe wordt geboren in een arme wijk in Rotterdam, als zoon van de alleenstaande moeder Jacoba Katadreuffe. Zij heeft als dienstbode voor de deurwaarder A.B. Dreverhaven gediend. maar na een korte relatie waaruit Jacob geboren wordt, neemt zij ontslag en weigert bovendien met Dreverhaven te trouwen of financiële middelen van hem aan te nemen. Na de geboorte van haar zoon verdient Jacoba de kost door handwerk te verkopen. Als Jacob wat ouder is, raakt hij betrokken in een gevecht met jongens uit de buurt. Zijn moeder heeft dit gezien en beseft dat zij nu moeten verhuizen, iets wat haar eigenlijk niet zo slecht uitkomt aangezien het haar financieel ietsje beter gaat. Moeder en zoon komen nu in een wat betere wijk terecht. Jacob maakt zijn lagere school af en heeft allerhande baantjes. Op een gegeven moment heeft hij de behoefte zich los te maken van zijn moeder en hij ziet een sigarenwinkeltje in Den Haag te koop staan. Om het te kopen leent hij geld bij de kredietbank, terwijl hij niet weet dat zijn eigen vader hiervan de eigenaar is. Hij is er trouwens nog steeds niet van op de hoogte wie zijn biologische vader is, zijn moeder zwijgt hier altijd over.

Ondertussen werkt hij aan zijn geestelijke ontwikkeling en intelligentie. Hij schaft boeken aan om kennis te verwerven. De sigarenwinkel loopt niet goed. Op een kwade dag verklaart zijn vader Jacob failliet. Hij heeft de sigarenwinkel bezocht, samen met de curator Mr. de Gankelaar. Moeder Katadreuffe ontvangt de heren, Jacob is op het moment niet thuis. Later verzwijgt Jacoba voor haar zoon dat het meneer Dreverhaven (zij heeft hem wel de naam van Jacobs vader verteld) was die hem failliet heeft verklaard. Jacob moet alles verkopen en weer bij zijn moeder in Rotterdam gaan wonen. Als blijkt dat Jacob slechts een stapel boeken ter waarde van vijftien guldens bezit, wordt het faillissement opgeheven. Maar voor Jacob blijft het moeilijk te verkroppen dat zijn eerste stap naar onafhankelijkheid mislukt is. Vooral tegenover zijn moeder voelt hij zich tekortgeschoten.

Jacob heeft echter indruk gemaakt op de curator, Mr. de Gankelaar, die hem (Jacob is inmiddels 21 jaar) een baantje als bediende bij advocatenkantoor Stroomkoning aanbiedt. Aan dit kantoor is zijn vader Dreverhaven als deurwaarder verbonden. Als Jacob voor de gevel van het kantoor staat, besluit hij zelf ook advocaat te worden. Eenmaal binnengekomen, ziet hij een groot, imponerend gestalte zitten. Een vrouw vertelt hem dat dat de beruchte meneer Dreverhaven is. Jacob heeft wel altijd de naam van zijn vader geweten, maar nu zag hij zijn vader voor het eerst. Op dat moment beseft Jacob ook dat het zijn vader is geweest die hem failliet heeft verklaard. Nu hij zelf weer geld verdient, gaat Jacob wederom op kamers wonen. In zijn vrije tijd wijdt hij zich geheel aan zijn zelfstudie. En opnieuw duikt zijn vader op in zijn leven: Jacob wordt weer failliet verklaard, omdat hij nu kapitaalkrachtiger is. Hij gaat langs bij zijn vader (hij weet immers nu dat zijn vader hierachter zit) en die behandelt hem niet als zoon, slechts al debiteur. Dreverhaven geeft Jacob een mes en biedt hem aan hem dood te steken. Jacob beheerst zichzelf en verlaat het kantoor van zijn vader.
Gelukkig biedt Mr. Stroomkoning hem een regeling aan, zodat Jacob niet in financiële nood komt te zitten en zich verder aan het halen van zijn staatsexamen kan wijden. In deze tijd komt er ook contact tot stand tussen hem en Lorna te George. Als hij zijn schulden heeft afbetaald, wil Jacob gaan studeren en hiervoor leent hij geld bij zijn vader. Tijdens de vakantie komt Jacob Lorna op het strand tegen, samen met haar vriend. Jacob schrikt hier erg van, jaloers en ziek gaat hij weg. Hij beseft dat hij achter het net aan het vissen is.

Vlak na de vakantie bereikt het kantoor het bericht dat de personeelschef, meneer Rentenstein, fraude heeft gepleegd, Dreverhaven spoorde hem hier op aan en hij wordt ontslagen. Jacob neemt zijn plaats in. Inmiddels is hij al behoorlijk gevorderd in zijn studie. Dan daagt zijn vader hem uit zijn schuld binnen 3 dagen af te betalen, anders zou hij Jacobs faillissement aanvragen. Met behulp van Mr. Carlion wordt dit echter afgewezen en Jacob gaat opnieuw bij zijn vader langs. Deze biedt hem weer een mes aan maar Jacob laat het in de put vallen. Hij vertrekt, een woedende Dreverhaven achter zich latend. Het staatsexamen gaat van start en Jacob slaagt. Op het kantoor is het feest. Kort daarna arriveert er een ontslagbrief bij Stroomkoning van Lorna te George. Stroomkoning en zijn vrouw gaan bij haar langs en mevrouw Stroomkoning vermoedt dat Lorna verliefd is op Jacob Katadreuffe en daarom het kantoor heeft verlaten. Lorna te Geroge geeft als reden aan dat zij zich gaat verloven. Jacob droomt over haar, realiseert zich dat hij nu echt te laat is en dat hij zijn grote liefde is misgelopen.

Dreverhaven verschijnt bij Jacoba en vraagt haar –voor de zoveelste keer- met hem te trouwen. Ze wijst hem nogmaals af en Dreverhaven maakt haar duidelijk dat het voor Jacobs eigen bestwil is dat hij zijn zoon zo behandelt. Het gebeurde dat vader en zoon tegenover elkaar kwamen te staan voor het gerecht. De zaak eindigt in een schikking. Vlak voordat hij zijn doctoraal moet gaan halen, komt hij Lorna te George tegen, nu enkele jaren getrouwd en moeder. Jacob legt een liefdesverklaring af, zijn moeder zegt hem dat hij een grote ezel is geweest. Hij slaagt voor het doctoraal en vraagt Stroomkoning Rentenstein wederom in dienst te nemen. Zijn vader maakt via zijn advocaat, Mr. Shuwagt, bezwaar tegen Jacobs toelating als advocaat. Dit bezwaar wordt afgewezen en Jacob Katadreuffe wordt beëdigd als advocaat. Nadien bezoekt hij voor de laatste keer zijn vader om hem te vertellen dat het hem niet gelukt is hem klein te krijgen en dat Jacob hem niet meer erkent als zijn vader of als wat dan ook, hij bestaat niet meer voor hem. Zijn vader zegt hem echter dat hij hem niet heeft tegengewerkt, maar heeft meegewerkt. Thuis bij zijn moeder vindt hij haar testament en ziet daarin dat zijn vader hem elke maand geld heeft geschonken, dat hij ontvangt bij het overlijden van zijn moeder. Hij ziet in dat zijn vader hem toch niet alleen heeft tegengewerkt.

Analyse:

Personages:

Het belangrijkste personage is Jacob Willem Katadreuffe, het hele verhaal draait om hem. Het begint met hoe hij geboren wordt, woont in een arme buurt en langzaam ouder wordt en steeds verder omhoog klimt in de carrièreladder totdat hij op een dag advocaat is. Zijn hele jeugd woont hij in arme buurten en leert hij zichzelf door woordenboeken te lezen. Later koopt hij voor wat geld een sigarenwinkeltje maar die gaat al snel failliet. Tijdens het gesprek over het faillissement komt hij op een deurwaarderskantoor en meteen als hij er naartoe loopt ziet hij al in zijn gedachte zijn naam op de gevel staan en weet dat hij hier wil gaan werken. Hij wordt aangenomen als een van de laagste krachten maar hij klimt al sneller de carrièreladder op tot hij geld heeft voor een echte opleiding tot advocaat. Zijn vader A.B. Dreverhaven. Hij is een meedogenloze deurwaarder die zonder greintje medelijden de spullen van arme mensen opeist. Hij wordt afschrikwekkend afgeschilderd maar als hij sterft laat hij een testament na waarin hij elke maand het geld dat hij stuurde naar Jacobs moeder aan hem schenkt. Jacobs moeder, Jacoba of ‘Joba’. Zij is een sterke vrouw die een korte relatie had met Dreverhaven had. Daarna is ze op zichzelf gaan wonen in de armste buurten omdat ze bijna geen geld had. Ze weigert de brieven van Dreverhaven waarin geld wordt geschonken. Jacobs beste vriend, Jan Maan. Een vriend van Jacob die hem overal door steunt, hij is alleen maar geïnteresseerd in meisjes en voor de communistische partij.

Vertelsituatie:

Er is hier sprake van een auctoriale vertelsituatie. Je ziet alle dingen vanuit het oogpunt van Katadreuffe je ziet ook zijn gedachtes en als hij op zichzelf woont zie je bijna niets meer van zijn moeder. Er is ook sprake van een ‘vision dedans’ Katadreuffe wordt van binnenuit belicht. In enkele passasges komt het ook voor dat het perspectief even verschuift naar Dreverhaven.

Tijd:

Het verhaal is chronologisch verteld, behalve in de passage waarin hij verteld over hoe hij de baan bij het advocatenkantoor heeft gekregen. De totale vertelde tijd is ongeveer het hele leven van Katadreuffe tot zijn vader sterft, dat is 28 jaar. De tijdsaanduidingen daarvoor zijn niet erg duidelijk maar er zijn er wel een paar. ‘In de lente van het jaar achttien’ zit hij in de laatste klas van de lagere school, als hij begint met werken is hij 21 en aan het eind, ‘is hij nog geen dertig’.

Thematiek:

Het thema dat in het boek centraal staat is de machtstrijd tussen vader en zoon. Gedurende het hele boek loopt zijn vader hem een beetje te pesten door rechtzaak aan te spannen om te laten zien wie de baas is, een gevecht uitlokken op straat. Maar op het eind wordt Katadreuffe boos en slaat hem in elkaar, daardoor beseft zijn vader dat hij de machtstrijd heeft verloren en pleegt zelfmoord. In zijn testament laat hij al het geld na aan Katadreuffe om te laten zien dat hij gewonnen heeft.

Motieven:

Een van de meest uitgebeelde motieven is de ambitie van Katadreuffe om een advocaat te worden. Maar bijna alle karaktertrekken van Jacob zijn verhaal motieven, drift, ijver, minachtig en trots. Ook een verhaalmotief is geld, hij sluit steeds leningen af bij zijn vader en zijn moeder ondersteunt hem ook in moeilijke tijden ondanks dat ze elkaar weinig zien.

Persoonlijke reactie

Onderwerp:

Het onderwerp van dit boek is: ambitie. Katadreuffe wil al vanaf zijn jeugd al leren en krijgt ook een aantal boeken, later als hij groter is krijgt gaat hij werken bij een advocatenkantoor om daar langzaam aan om hoog te klimmen op de carrièreladder. Als hij eindelijk succes heeft en advocaat is duurt hij zijn vader onder ogen te komen en gaat de confrontatie aan. Toen Katadreuffe ongeveer 19 was en net van school af was kocht hij ook voor 300 gulden een sigaren zaakje, dit gaf ook al aan hoe graag hij voor zich zelf wilde werken want hij wist van te voren al dat in dezelfde straat nog drie andere sigarenzaken zaten. Het onderwerp spreekt me wel aan omdat het hele leven van Katadreuffe wordt gevolgd, van zijn armoedige jeugd tot advocaat, dat vind ik ook heel knap gedaan om een personage zo levensecht uit te beelden in een boek. Van dit boek is ook een film verschenen deze film was iets anders dan het verhaal in het boek maar in het grootste gedeelte herken je Katadreuffe wel uit het boek.

Gebeurtenissen:

De belangrijkste gebeurtenis in het boek vind ik dat Katadreuffe voor een gesprek naar het advocaten kantoor moet komen en dan meteen inziet dat hij hier wil gaan werken en carrière maken. Dit vind ik een heel goed uitgewerkte passage omdat Katadreuffe meteen zijn eigen naam ziet op de gevel van het kantoor en dan weet je gewoon dat hij het wel gaat halen. Over de meeste gebeurtenissen is Katadreuffe nogal onverschillig, het kan hem niet zoveel schelen. De meeste gebeurtenissen zijn niet echt spannend behalve op het einde waarin Katadreuffe de confrontatie aangaat met zijn vader. Verder zijn alle gebeurtenissen meer ontroerend of zielig. Maar omdat het boek zo levensecht is geschreven zijn alle gebeurtenissen waarschijnlijk en herkenbaar. Dat Katadreuffe naar zijn vader toe gaat om hem te laten zien dat hij geslaagd is als advocaat en daarmee laat zien dat hij gewonnen heeft, maakte de meeste indruk op mij, zijn vader leek eerst niet te verslaan omdat hij een van de hoogste functies uit de stad had.
Soms als het gewoon over het leven gaat van Jacob Willem en er niets speciaals gebeurt is het soms saai om door het boek te komen maar vaak werd het goed afgewisseld met boeiende stukken. Alle gebeurtenissen gebeuren bijna allemaal na elkaar en de verbanden die er tussen liggen zijn allemaal gegeven je hoeft dus niet veel na te denken. In de film over dit boek ging het hier ook over maar daarnaast ken ik geen andere films met dit verhaal.

Personages:

Ik vind de hoofdpersoon geen held, aan het begin loopt hij steeds weg voor zijn vader en is bang voor hem. De karakter eigenschappen zijn heel duidelijk te herkennen dat is juist het belangrijkste aan het boek en daar is ook de titel van afgeleid. In de meeste boeken leer je de hoofdpersoon niet zo persoonlijk kennen. Dat maakt het ook heel levensecht. De gedachtes van de hoofdpersoon hebben me niet echt beïnvloed omdat het 70jaar geleden is afgespeeld kan ik mij er niet erg inleven. De enige die echt sympathiek is en van het leven geniet is Jan Maan alle anderen personages zijn ingetogen en werken of leren alleen maar. Ik vind dat de hoofdpersoon zich normaal gedraagt maar hij heeft te veel trots hij wil geen geschenken aannemen. De meeste andere personages gedragen zich normaal, maar ik snap niet waarom Dreverhaven zijn eigen zoon zoveel haat. De beslissingen die Katadreuffe neemt vind ik wel begrijpelijk, hij wil carrière maken dus hij werkt hard en is sober. Ik zou niet weten hoe ik in zijn situatie zou reageren omdat het verhaal zich zo lang geleden afspeelt. De hoofdpersoon reageert meestal wel voorspelbaar je weet na een tijdje hoe hij is, behalve op het einde waar hij zijn vader in elkaar slaat. Dat is dan wel prettig om een beetje afwisseling te krijgen.

Opbouw:

Het is niet ingewikkeld van opbouw omdat het verhaal chronologisch verloopt en alle gebeurtenissen duidelijk worden verteld. Het verhaal is niet spannend, het is meer ontroerend. De enige passage die spanning bevatte vond ik dat Katadreuffe Dreverhaven confronteerde en dat uitliep in een gevecht. Er zit maar één flashback in en dat is dat Katadreuffe verteld hoe hij aan de baan komt in het advocatenkantoor. Het past wel bij het boek om weinig flashbacks te gebruiken, zo lijkt het nog meer een soort biografie. Je ziet alle gebeurtenissen door de ogen van Jacob Willem Katadreuffe, hij beleeft alles en je weet ook alleen van hem zijn gedachten. Dat vind ik ook wel passen bij dit boek dat accentueert dat Katadreuffe de hoofdpersoon is en dat alles om hem draait. Het slot is vrij gesloten, de ‘vader-zoon’ relatie is over omdat de vader niet meer leeft en daar eindigt het verhaal mee. Het begon te boeien toen Katadreuffe zich uit de arme buurten probeerde te ontworstelen door steeds betere banen te zoeken.

Taalgebruik:

Het is niet moeilijk geschreven ondank dat het boek oorspronkelijk uit 1930 komt is het niet moeilijk te begrijpen. Er is vrij veel dialoog en gedachtes maar dat is niet hinderlijk en ik vind het goed bij dit genre passen. Er was helemaal geen sprake van ‘duister’ taalgebruik, niets was dubbelzinnig. Ik had wel meer verwacht dat op het advocaten kantoor waar Katadreuffe ging werken meer met moeilijke taal zou worden gesproken alleen dat bleek niet het geval. Tijdens het lezen is me qua taalgebruik niets geks opgevallen.

Recensies

Compositorisch heeft F. Bordewijk met Karakter een roman geschapen om van te droomen! Hier is literatuur, en van het hoogste gehalte, doch het leven zelf heeft er niets aan ingeboet! Niet iedereen is enthousiast over de compositie: De konstuktie is misschien niet de sterkste kracht van het boek, maar de vaak suggestieve stijl en vooral de scherpe karakter analyse maken de grote bekentenis van deze uitgave. ( H. V. Wa. in De Stuwing )

Zijn boek is niet zeer aantrekkelijk, maar het is niettemin verre van onbelangrijk. Het is een werk dat men meer met het verstand dan met gevoel en intuïtie benaderen moet, doch dat een aandachtige lezing ten volle verdient. (Algemeen Handelsblad)

Deze twee recensies zijn allebei positief over het boek en ik begrijp ook waarom ze dat vinden. De het boek niet zeer aantrekkelijk is door lange dialogen heb ik zelf ook genoemd. Het is ook waar dat de scherpe karakter analyse heel duidelijk naar voren wordt gebracht, dus vond ik dit hele nuttige recensies.