Baantjer: 'De Cock en het lijk aan de kerkmuur' samenvatting

Baantjer. 'De Cock en het lijk aan de kerkmuur' is een detective van A. C. Baantjer. Tegen een muur van de Zuiderkerk wordt een dode zwerver gevonden. Hij heeft behalve een portretje, niets bij zich. Ze weten niet wie hij is. Zijn nichtje komt hem identificeren. Ze zegt dat het haar schatrijke, maar onsympathieke oom Archibald is. De Cock heeft redenen om aan de betrouwbaarheid van de identificatie te twijfelen. De onsympathieke oom Archibald leeft als zwerver. Hij blijkt onder de bijnaam de Baron, wel bijzonder sympathiek te zijn. De Cock vermoedt daarom dat het hier om twee verschillende mannen gaat. De ene is arm, de ander rijk. Waarom is de ene man vermoord en door wie? Waar is de andere man?

• Titel: Baantjer. De Cock en het lijk aan de kerkmuur
• Auteur: A.C. Baantjer
• ISBN:90 261 0154 6
• Publicatie: 1978
• Uitgever: Fontein

De auteur A.C. Baantjer

Albert Cornelis Baantjer (Urk, 1923 - Alkmaar, 2010) werkte bijna 30 jaar als rechercheur aan de Warmoesstraat in Amsterdam. De personages die in zijn Baantjerboeken voorkomen, zijn gebaseerd op zijn collega's aan de Warmoesstraat. Medio 2017 zijn er meer dan 7 miljoen Baantjerboeken verkocht. Vanaf deel 70 worden de Baantjerboeken door Peter Römer geschreven. De personages 'Baantjer' zijn verwerkt in een gelijknamige tv-serie.

Personages

Rechercheur Jur De Cock

Jur de Cock (met Ceeooceekaa) is een rechercheur aan de Amsterdamse Warmoesstraat. Hij is een grofgebouwde, maar gemoedelijk man, die vertrouwt op zijn intuïtie. De manier waarop hij werkt botst met de officiële regels. Hij kan altijd rekenen op discretie van zijn gewaardeerde collega Vledder.

Rechercheur Dick Vledder

Dick Vledder is een jonge temperamentvolle collega aan de Warmoesstraat. Door zijn onervarenheid, trekt hij vaak te snel conclusies.

Commissaris Buitendam

Commissaris Buitendam is de chef van het politiebureau aan de Warmoesstraat. Buitendam is een statige man die zich strak aan de regels houdt, dit botst vaak met de werkmethode van De Cock.

Lowietje

Lowietje is een voormalig crimineel, maar nu is hij kroegeigenaar. De Cock en hij zijn bijzonder op elkaar gesteld. Zijn favoriete 'cognackje' staat altijd klaar. Lowietje voorziet De Cock van handige informatie uit de criminele wereld.

Dokter Den Koninghe, de gemeentelijke lijkschouwer

Dokter den Koninghe is een doodschouwer. De excentrieke arts draagt altijd een oude Garibaldihoed. Hoewel De Cock hem meestal hartelijk begroet, reageert de lijkschouwer eerder wat ingetogen.

Overige personages

De overige personages worden kort beschreven. Door hun uiterlijk, of houding te omschrijven, schetst de auteur een duidelijk beeld van de persoon.

Baantjer. 'De Cock en het lijk aan de kerkmuur'

Het boek is van 1978. Het gebruik van technische hulpmiddelen is beperkt. Er komen bijvoorbeeld geen mobiele telefoons in voor.

Een dode man tegen de Zuiderkerk

Een aantal hippies vindt een lijk. Rechercheurs De Cock en Vledder worden erbij geroepen. Het lijk ligt tegen de muur van de Zuiderkerk. Gezien zijn verwaarloosde uiterlijk vermoeden ze dat het een zwerver is. Er worden geen identiteitspapieren gevonden, dus zijn naam is voorlopig onbekend. Hij heeft alleen een portretje van een vouw bij zich. Hij ligt er vredig bij, met zijn handen devoot gevouwen. Op zijn lichaam zijn geen verwondingen te zien. Door het vredige aanzien wordt even getwijfeld of het wel een onnatuurlijke dood betreft. Dokter Den Koninghe die naar de kerk is om officieel de dood vast te stellen, constateert tekenen van verstikking en adviseert sectie. Hij wijst de rechercheurs op de devoot gevouwen handen van de zwerver; dit kan alleen na zijn dood gedaan zijn. Iemand heeft hem na zijn dood zo'n vredig aanzien gegeven.

Nichtje Abigail identificeert haar rijke oom Archibald

Naar aanleiding van een krantenbericht over de naamloze zwerver, bezoekt de jonge Abigail van Maanenfeldt het politiebureau aan de Warmoesstraat. Ze wil het lichaam van de zwerver zien. Ze denkt dat het om haar oom gaat. Haar rijke, onsympathieke oom Archibald die voor zijn plezier als zwerver leefde. Hij is nooit als vermist opgegeven. Abigail meldt dat zijn vrouw, tante Heleen onlangs is overleden en dat haar oom dat niet eens weet. Zij had iets aan haar hart, dacht Abigail. Ze gaan naar het kille sectielokaal en daar identificeert ze de zwerver als haar oom Archibald van Maanenfeldt. De Cock twijfelt aan de betrouwbaarheid van deze enkele identificatie.

Een dealer heeft de portefeuille Archibald

Op het bureau wordt het dealertje Jopie Stuff, een oude bekende van De Cock, naar de rechercheurs gebracht, omdat hij in het bezit is van de portefeuille van Archibald van Maanenfeldt. Hij heeft de goed gevulde portefeuille gestolen toen Archibald al dood was. Met zijn dood heeft hij niets te maken gehad. Sterker nog, Archibald was zijn vriend, aldus het dealertje. Ze zouden samen veel geld gaan verdienen, want Jopie Stuff had een plan. De Cock pakt hem hard aan, maar Jopie zegt verder niets.

De bijnaam van Archibald is de Baron

Bij Lowietje krijgen de rechercheurs een ''cognackie''. Lowietje vertelt hen, als De Cock foto's van de zwerver laat zien, dat Archibald bij hem bekend stond als de Baron. Een vriendelijke man die stukken uit de Gijsbrecht declameerde. Een man van goede komaf, maar zonder geld. Lowietje gaf hem wel eens een gratis biertje. De Cock denkt aan de goed gevulde portefeuille die Jopie Stuff van hem gestolen had. Als ze later infomeren bij de bank, blijkt dat Archibald al maanden geen geld van zijn rekening gebruikt heeft.

Een onnatuurlijke dood

Tijdens de sectie wordt een dunne injectienaald links in het hart van Archibald gevonden. De doodsoorzaak is een sterke concentratie rookopium, die rechtstreeks in het hart gespoten is. Nu weet De Cock zeker dat het om moord gaat. De rechercheurs bezoeken Abigail in haar huis. Haar verloofde, de breedgeschouderde Raymond is er ook. Na te hebben geïnformeerd naar de erfgenamen van oom Archibald, zegt De Cock tamelijk lomp dat oom Archibald niet aan een natuurlijke dood is gestorven en dat hij twijfelt aan de doodsoorzaak van tante Heleen. Abigail valt flauw. De Cock vraagt zich af of het komedie is.

Een vriend van Archibald

De rechercheurs gaan naar de Zuiderkerk en verkennen de omgeving. Daar worden ze aangesproken door een hippie in een bontjas met de naam Eduard. Hij wordt Grote Pier genoemd. Hij was een vriend van Archibald en woonde met hem samen in een kraakpand. Eduard was nieuwsgierig naar het verleden van zijn vriend, maar die zweeg daarover. Eduard is daarom naar het huis van Archibald in Blaricum gegaan. Een mooie, maar verwaarloosde villa met een tuin vol onkruid, vertelt hij. Er was niemand aanwezig. Volgens Eduard zitten er dealers achter de moord op zijn vriend. Hij denkt dat Archibald de dealers verraden heeft bij de politie.

De moeder van Abigail bezoekt boos het politiebureau

De moeder van Abigail, de schoonzus van Archibald, doet haar beklag over het lompe gedrag van De Cock tegenover haar dochter. Volgens haar is het Archibald, die bij nader inzien schatrijk blijkt te zijn, z'n eigen schuld dat hij vermoord is. Het zou een logisch gevolg zijn van zijn zwerversbestaan. Daarna uit ze haar minachting naar kwezeltje Heleen, de overleden vrouw van Archibald. De Cock suggereert dat zijzelf de vrouw van de schatrijke Archibald had willen zijn. Dit levert hem een reprimande van Buitendam op.

De jonge neef Archibald vertelt over zijn oom Archibald

Jopie Stuff pleegt zelfmoord in zijn cel. De Cock vermoedt uit schuldgevoel naar zijn vriend de Baron. De moeder van Jopie Stuff bevestigt dat de Baron een goede vriend was. Haar zoon en de Baron zouden binnenkort veel geld gaan verdienen. Ze heeft verder geen informatie voor de rechercheurs. Voor Vledder is duidelijk dat Jopie Stuff achter de moord zit en nu hij zelfmoord heeft gepleegd, is de zaak wat hem betreft, gesloten. De Cock en Vledder besluiten de villa van Archibald in Blaricum eens te bekijken. misschien levert dat informatie op. Ze treffen een met onkruid overwoekerde villa aan. Met een handig instrumentje, ooit van een bevriende inbreker gekregen, opent De Cock de deur. Dan staan ze oog in oog met Archibald van de Wheerlingen, de jonge neef van Archibald van Maanenfeldt. Hij heeft zich in de villa verstopt, nadat er drie aanslagen op zijn leven zijn gepleegd. Ook op de hulp van tante Heleen, Martha, is volgens hem een aanslag gepleegd. Zij is doodgereden, door een groene Citroën. Hij licht hen in over het onaardige karakter van zijn schatrijke oom Archibald. De zwakke tante Heleen heeft een akelig leven met hem gehad.

Het portretje

Op het bureau worden ze opgewacht door Louise, een stevige vrouw. Als ze hoort dat de naamloze zwerver, waarover ze in de krant had gelezen al geïdentificeerd is, wil ze verdrietig weglopen. Ze had gehoopt dat het haar vermiste ex-man Ferdinand was. Hij heeft haar jaren terug verlaten voor een andere vrouw. Deze relatie verliep niet goed en Ferdinand raakte aan lager wal en is gaan zwerven. Hij raakte zijn baan als acteur kwijt. Louise bleef hopen dat hij bij haar terug zou keren. De Cock laat haar het portretje zien. Het portretje van Louise werd door de dode man bij zich gedragen, zegt De Cock troostend.

Oom Archibald en de Baron zijn twee verschillende mannen

De Cock en later ook Vledder trekken de identificatie van oom Archibald door Abigail in twijfel. Archibald en de Baron lijken twee verschillende mannen te zijn. De Cock baseert dat op de verschillende karakters. De Baron wordt door mensen als vriendelijke omschreven, terwijl Archibald onaardig wordt genoemd. Het portretje van Louise, dat de dode man bij zich had, draagt bij aan zijn vermoeden. Maar waarom zou de arme acteur Ferdinand vermoord zijn? En waar is de rijke echte Archibald gebleven?

De groene Citroën

Ze vragen het aan Abigail. Ook zij vertelt hoe onsympathiek oom Archibald was. Hij pestte zijn vrouw Heleen en als Abigail er logeerde, werd zij ook gepest. Hij was een tiran. Abigail moest er logeren van haar moeder om kans te maken op de erfenis. De Cock en Vledder bespreken dit op straat, als ze gepasseerd worden door een groene Citroën. Raymond stapt uit.

Een mogelijke aanslag

De Cock en Vledder doen nader onderzoek naar de aanslag op de huishoudelijke hulp Martha. Vledder spreekt de Blaricumse politieman die het ongeluk destijds behandelde. Martha woonde samen met Maria, haar invalide zus. Maria werd door Martha verzorgd. Na haar dood wordt Maria opgenomen in een verzorgingstehuis. Voor nog meer informatie bezoeken ze Maria in het verzorgingstehuis. Ze bevestigt dat haar zus vermoord is. Martha wist te veel, denkt Maria. Ze was de vertrouwenspersoon van de gekwelde Heleen. Martha sprak eens over 'recht op een christelijke begrafenis'. Maria begreep niet wat er bedoeld werd. Onmiddellijk na de dood van Martha, kwam neef Archibald Maria uithoren. Maria kon hem niets vertellen. Martha had haar nooit iets over Heleen verteld. Ook de moeder van Abigail en Raymond hebben haar bezocht en uitgehoord. Het verbaast De Cock dat niemand destijds informeerde naar Archibald. Hij vraagt zich af wat Martha voor haar dood, als vertrouwenspersoon van Heleen wist. Vledder wil Raymond arresteren op grond van zijn groene Citroën.

Archibald is de vader van Abigail

De Cock wordt bij Buitendam geroepen. Daar zit weer de hooghartige moeder van Abigail. Hij negeert haar klachten, maar informeert naar de betekenis van de naam 'Abigail' en verbindt dit aan de biologische vader van Abigail, namelijk Archibald. Haar moeder valt flauw en De Cock krijgt weer een reprimande van Buitendam. Voor De Cock staat vast dat Archibald de vader van Abigail is.

Een koffer met een schminkkist en een foto

Eduard, Grote Pier, informeert naar de vorderingen in het onderzoek. Hij wijst de rechercheurs nogmaals op de wraak van de dealers in verband met verraad. Evenals de moeder van Jopie Stuff zegt hij dat de Baron en Jopie Stuff samen met iets bezig waren. Ze zouden rijk worden. Eduard weet er verder niks vanaf, maar hij zag wel dat de Baron een snor kweekte om op iemand te lijken. Eduard laat een koffer achter bij De Cock. De koffer is van Archibald geweest. Nu is hij voor de jonge neef Archibald. In de kist vinden de rechercheurs vieze kleding en een schminkkist. Aan de binnenkant steekt een foto van een man met een snor. De Baron? Oom Archibald?

De Baron was betrokken bij het voorbereiden van een winstgevend plan

Bij Lowietje confronteert hij de barman met de theorie dat Jopie Stuff een rol voor de Baron had geschreven. De rol van een rijke man uit Blaricum. Als Lowietje niks zegt, speelt De Cock op verwijtende toon in op het schuldgevoel van de kroegeigenaar. De Cock hoopt dat Lowietje hierdoor zijn illegale bronnen aanboort om De Cock van informatie over de moordenaar te voorzien. Hierna spreken ze een scharreltje van Jopie Stuff. Zij vertelt ook dat Jopie en de Baron met iets groots bezig waren. Zij noemt in dit verband de naam van Raymond. Jopie Stuff had hem met tegenzin bij het plan betrokken. Hij had hem nodig voor de identiteitspapieren van Van Maanenfeldt, zegt de scharrel.

De rechercheurs dwarsbomen de opiumploeg

De Cock moet bij Buitendam komen. Daar zit de hoofdinspecteur van de opiumploeg. De Cock krijgt te horen dat hij zonder het te beseffen hun drugsonderzoek heeft gedwarsboomd. Buitendam sust dit keer de beschuldigingen. De opiumploeg doet onderzoek naar drugshandel in het huis van Abigail naar aanleiding van een anonieme tip. De Cock bekijkt het servetje met de anonieme tip en ziet daar schminkvlekken op. Hij laat de schmink uit de kist en het servetje door het laboratorium onderzoeken en hij zorgt ervoor dat hij van Louise brieven met het handschrift van haar ex-geliefde, Ferdinand erop, in handen krijgt. De uitslag van het laboratorium luidt dat de vlekken op het servetje van de schmink uit de kist komt.

Het onkruid is verdwenen

De Cock en Vledder gaan weer naar Blaricum en verschaffen zichzelf toegang tot de villa. De jonge neef Archibald is vertrokken. De Cock voelt dat er iets niet klopt. Hij wil 'iets' zoeken in de kelder of in het kolenhok. Ze lopen de tuin in naar het kolenhok en zien dat het onkruid weg is.

Archibald wordt opgegraven

Nadat de tegels zijn weggehaald wordt Van Maanenfeldt opgegraven. Hij ligt er nog maar een paar dagen, maar hij is al maanden dood, volgens De Cock. Terwijl De Cock en Vledder daarna op het bureau meerdere theorieën bespreken, krijgen ze te horen dat jonge neef Archibald zwaargewond bij het huis van Abigail is gevonden. Raymond, de focus van de observerende opiumploeg, lijkt van de aardbodem verdwenen.

De rechercheurs betreden het huis van Abigail

Smalle Lowietje sommeert De Cock naar zijn kroeg te komen. Hij vertelt dat Raymond in drugs handelt vanuit Marseille. Die nacht zal de Black Swan in IJmuiden aankomen. Een cruiseschip met heroïne aan boord. De Cock informeert de opiumploeg en laat dit aan hen over. Hij is niet geïnteresseerd, hij had informatie over de moord van Lowietje gewild. Geen informatie via Lowietje betekent dat er over deze moord niets bekend is in de onderwereld. Terug op het bureau vernemen ze dat de jonge Archibald uit het ziekenhuis is weggelopen. De Cock vermoedt dat hij weer naar het huis van Abigail is en gaat daar met Vledder ook naar toe. De Cock verschaft hen weer toegang tot het huis met zijn handige instrumentje. Binnen ontdekken ze achter een spiegelwand, een geheime gang naar een pand in een andere straat. Dat pand is een auto- en drugsopslag. Ze begrijpen dat Raymond via deze geheime gang, naar een ander huisadres, van de aardbodem verdwenen leek voor de opiumploeg. Als ze haastige voetstappen horen naderen, verstoppen ze zich. In de deuropening verschijnt Raymond. Vledder trekt zijn pistool, maar die wordt direct uit zijn hand geschoten door Raymond. Met het pistool in zijn hand loopt Raymond op Vledder af. Vledder is nu in groot gevaar. Op het moment dat De Cock in gespannen toestand zijn pistool richt om te schieten, klinkt er een schot en valt Raymond op de grond. Het schot is gelost door neef Archibald.

Neef Archibald slaat zijn oom Archibald dood

Thuis in de aanwezigheid van zijn vrouw en collega's, vertelt De Cock wat er gebeurd is. Raymond droomde van een drugssyndicaat. Hiervoor had hij geld nodig. De moeder van Abigail kon hem aan geld helpen door haar rijke zwager alias ex-minnaar Archibald, in te schakelen. Als ze hun plannen met Archibald bespreken, is hij direct enthousiast. Heleen en neef Archibald proberen hem tegen te houden. De oude Archibald uit een aantal beledigingen, waarop neef Archibald zijn oom doodslaat. Heleen en neef Archibald verstoppen het lijk in de villa. Heleen wil hem niet verbranden, want ook haar tirannieke echtgenoot heeft recht op een christelijke begrafenis is, vindt zij.

De Baron is vermoord uit jaloezie

Huishoudster Martha is ziek en heeft niet lang meer te leven. Ze zoekt een manier om haar invalide zus goed verzorgd achter te laten. Ze chanteert Heleen en neef Archibald met wat ze weet over de moord. Ze eist steeds meer geld. Neef Archibald heeft geen geld meer en vermoordt haar. Helaas heeft Martha de moeder van Abigail al op de hoogte gebracht. Nu chanteert zij hem met de moord op oom Archibald. Ze wil het lijk van oom Archibald hebben en anders geeft ze neef Archibald aan bij de politie. Het lijk is voor haar belangrijk, omdat ze met een gelegaliseerde dood de erfenis van haar dochter kan opeisen. Neef Archibald laat zich echter niet onder druk zetten. Jopie Stuff bezoekt het huis van Abigail regelmatig om zijn drugs te kopen. Op een dag neemt hij zijn vriend, de Baron mee. De moeder van Abigail ziet hoeveel hij op oom Archibald lijkt en ze krijgt een plan. Dit plan zou veel geld opleveren. Als Jopie Stuff dit plan verder met de Baron wil ontwikkelen, blijkt hij dood te zijn. Jopie Stuff haast zich naar de moeder van Abigail om te zeggen dat het plan niet door kan gaan. Dan gaat hij terug naar de Baron om de portefeuille met de papieren van Van Maanenfeldt uit het jasje te halen. Jopie Stuff wil zijn vriend niet na zijn dood belasten met het plan. Als de moeder van Abigail het krantenartikeltje over de dode zwerver leest, bedenkt ze een ander plan om aan geld te komen. Ze stuurt Abigail eropaf om de man die op haar oom lijkt te identificeren als haar oom. Haar moeder had echter niet voorzien dat de geïdentificeerde man aan een niet natuurlijk dood was gestorven, waardoor er een onderzoek volgde. Ze had ook niet voorzien dat de Baron nog altijd een portretje van zijn ex-vrouw Louise bij zich droeg. Hierdoor ontdekte De Cock dat het om twee verschillenden mannen ging. Er zijn nooit aanslagen met een auto op neef Archibald gepleegd. Hij verzon dit om De Cock te attenderen op een groene Citroën. Neef Archibald hield zich aan zijn belofte aan zijn tante Heleen. Hij zou oom Archibald begraven. Een christelijke begrafenis. Als De Cock later met zijn vrouw alleen is, vraagt zij wie uiteindelijk de Baron heeft vermoord. Het blijkt Eduard, Grote Pier te zijn geweest. Door de komst van Jopie Stuff was hij zijn vriend kwijt. Uit jaloezie stak hij de opiumspuit in het hart van de Baron en legde hem neer tegen de Zuiderkerk. Het servetje met de anonieme tip was van hem afkomstig. Hij wilde het plan laten mislukken door de politie op het drugspand af te sturen.