Arthur Japin: samenvatting Vaslav

In het Zwitserse stadje Sankt-Moritz woont de familie Nijinski, bestaande uit de fameuze balletdanser Vaslav Nijinski, zijn vrouw Romola en hun kind Kyra. Peter is, net als Marie en zijn verloofde Lise, in dienst in hun villa. Peter draagt zorg voor de techniek in het huis, elke dag zorgt hij voor het warme water, brandend vuur in de haarden en de centrale verwarming. Daarnaast gaat hij innig om met zijn meester, Vaslav. Voor meer informatie over de achtergrond van dit boek is de biografie/bibliografie van Arthur Japin raad te plegen.

• Auteur: Arthur Japin
• Titel: Vaslav
• ISBN: 978-90-295-8911-6
• Druk: 8e druk (2011)
• Beschikbaar in de meeste bibliotheken

Samenvatting van Vaslav, Arthur Japin

Peter

Vroeg in de morgen, tijdens zijn dagelijkse routine, vertelt Peter over zijn eigen jeugd, waarin hij met zijn grote broer Noldo toeristen rondleidde in de bergen rondom Sankt-Moritz. Eén van die toeristen was de Duitse filosoof Nietzsche. Zonder enige kennis over filosofie of de “grotemensenwereld” had Peter diep ontzag voor hem, ook al stond deze filosoof achteraf gezien aan het begin van zijn krankzinnigheid.
Bakker Hanselmann komt in de loop van die morgen ook langs de villa. Hij overhandigt Peter een brief die voor Vaslav bestemd is. In deze brief staat een (geheime) uitnodiging van Vaslav zijn voormalige minnaar, Sergej Pavlovitsj Diaghilev. Vaslav sommeert Peter om hem op te zoeken in de blokhut van Hanselmann, in plaats van Vaslav zelf. Gezien het feit dat Vaslav op deze dag sinds tijden weer een balletvoorstelling zal geven, schudt het hele huis op, behalve Vaslav zelf.

Sergej

Sergej heeft zich ondertussen verschanst in de blokhut van Hanselmann en wacht totdat Vaslav langskomt. Als hij echter merkt dat Peter is gekomen in plaats van zijn voormalige geliefde, is hij erg teleurgesteld. Hij vertelt het verhaal hoe Vaslav stopte met dansen.
Tijdens een diner ontmoette Sergej Vaslav. Dit was het begin van een passionele relatie tussen de twee. Deze relatie werd echter ruw verstoord door de minder begaafde danseres en Vaslav zijn toekomstige vrouw, Romola.
Zij stond bekend om haar vastberadenheid en toen zij ooit Vaslav in een theater zag dansen, was ze op slag verliefd. Dit bleek het begin te zijn van een lange, moeizame periode om überhaupt met Vaslav in contact te komen laat staan om hem uiteindelijk proberen te schaken.
Tijdens een reis naar Buenos Aires (waar Sergej niet bij aanwezig was) trouwen Vaslav en Romola in alle haast. Wanneer Sergej dit hoort, ontslaat Sergej Vaslav bij het Ballet Russes in Rusland. Echter, altijd koesterde hij de hoop om Vaslav weer terug te krijgen. Zodra hij aan het begin van de Eerste Wereldoorlog het geboortekaartje van Kyra kreeg, wist hij dat de situatie uitzichtloos zou zijn.
Peter vertelt Sergej over het ziektebeeld van Vaslav. Hij merkt al lange tijd dat er een verandering is in Vaslav zijn gedrag en dat doet hem sterk denken aan de krankzinnig geworden filosoof Nietzsche. Hij denkt dat een bezoekje van Sergej misschien wel genezing kan bieden.
Tijdens dit gesprek ontwaart Sergej in de verte plotsklaps een auto die de berg opkomt. Beiden schrikken, maar besluiten te wachten totdat de auto arriveert bij het huisje.

Romola

Romola licht voor de lezer het tipje van de sluier op over wat er die middag staat te gebeuren. Ze schijnt echter positief te zijn over de voorstelling. Nadat ze dit verteld heeft, krijgen we een flashforward. Romola vertelt over het leven ná de bewuste 19e januari 1919. In deze tijd werd ze pas echt verliefd op Vaslav. Haar moeder verwerpt hem echter, al helemaal wanneer er bij Vaslav schizofrenie wordt vastgesteld. Romola weigert echter te geloven dat haar man aan deze ziekte lijdt. Als Vaslav op een dag opgepakt wordt en in een gesticht wordt gezet, haalt ze hem dan ook terug naar huis. Vanaf dat moment moet ze hem alleen verzorgen. Met haar enorme doorzettingsvermogen probeert ze op allerlei manieren om Vaslav te genezen, tevergeefs. In die tijd krijgen ze er ook een dochtertje bij, Tamara.
Ondertussen krijgt Hitler steeds meer macht in Duitsland en zoals bekend mag worden verondersteld, is er géén plek voor krankzinnigen in het pure Arische geslacht. Vaslav loopt dus ernstig gevaar. Door allemaal onmogelijke manoeuvres weet het koppel te ontkomen aan de Duitse bezetting en de Russische opmars vanuit het oosten.
Eenmaal teruggekeerd in het heden ontstaat er een discussie tussen Sergej en Romola. Sergej heeft namelijk óók een uitnodiging ontvangen voor de voorstelling, maar Romola weet hier niet vanaf. Het blijkt dat Romola’s moeder deze uitnodiging heeft verzonden, in een poging Vaslav en Sergej weer bij elkaar te brengen. Romola smeekt Sergej daarom dan ook om niet naar de voorstelling te gaan, maar Sergej zegt dat hij niet anders kan.

Peter

Eenmaal weer thuis stelt Peter Vaslav voor om de kostuums voor de benefietvoorstelling op te halen. Deze kostuums blijkt Vaslav niet eens te dragen bij de voorstelling.
De voorbereidingen die Vaslav op het podium treft, duren zo lang dat het publiek zich zorgen begint te maken, evenals de pianiste, die eerder werd afgeserveerd. Als Romola Vaslav aanspoort om te dansen, reageert Vaslav woedend. In het abstracte stuk dat volgt, beeldt Vaslav onder andere de Eerste Wereldoorlog uit, maar eindigt alsnog met één van zijn beroemde zweefsprongen. Aan het einde van zijn bizarre voorstelling spreekt hij de legendarische woorden “Nu is het kleine paardje moe”. Peter voert hem weg van de commotie die in de zaal is ontstaan. In zijn kleedkamer wordt hij nog bezocht door Sergej, die toch is komen kijken. Op deze manier neemt Sergej afscheid.
Eenmaal thuisgekomen wordt het feestmaal ter ere van de benefietvoorstelling afgelast en gaat Vaslav onverstoord verder met zijn dagelijkse routine. Peter heeft ondertussen verteld dat hij in zijn relatie met Lise de passie enigszins mist. Lise heeft al eerder vermeld dat de gebeurtenissen rond Vaslav hun toekomstige leven samen verhindert. Peter besluit om de wijde wereld in te trekken en zijn dromen na te jagen.

De belangrijkste karaktereigenschappen van het hoofdpersonage

Om deze vraag te beantwoorden, is de eerste vraag die gesteld moet worden: wie is het hoofdpersonage? Logischerwijze, zoals de titel van het boek al zegt, is de redenering dat Vaslav Nijinksi de hoofdpersonage moet zijn, snel gemaakt. Toch is het trekken van deze conclusie te voorbarig: omdat er niet vanuit deze persoon wordt verteld en er evenmin in de gedachtewereld wordt gekeken van deze befaamde balletdanser. Echter staan de drie belangrijkste bijfiguren/tijdelijke hoofdpersonages Peter, Sergej en Romola (waarbij dit wel het geval is) onlosmakelijk in verband met Vaslav en staat hun rol in het verhaal volledig in het teken van dit hoofdpersonage. Aan de hand van citaten van deze personen uit het boek met betrekking tot de persoon Vaslav is het reconstrueren van een karakter gemakkelijk te maken. Immers: datgene wat verschillende individuen over een bepaald persoon te zeggen hebben, kent een vrij objectieve en betrouwbare waarde. In combinatie met de eigen interpretatie is er, op chronologische wijze, per 'verteller' nagegaan wat de belangrijkste karaktereigenschappen van Vaslav in de roman zijn.

Peter

Ondanks dat hij slechts de bediende van Vaslav is, moet Peter gedurende de gehele roman verantwoordelijk blijven in omgang met zijn (soms kinderlijke) meester en hem begeleiden in verscheidene (simpele) bezigheden zoals bijvoorbeeld reizen. Grofweg kun je misschien zelfs stellen dat Peter in sommige situaties in opdracht van Romola moet 'vaderen' over Vaslav. Een karaktereigenschap van Vaslav luidt dus dat hij afhankelijk is van mensen; dit komt nog door het kinderlijke en onvolwassenedat in hem zit en het feit dat hij zich nog kan verbazen om 'de kleine dingen'. De volgende citaten bevestigen dit naar mijn mening en komen uit het begin van het boek waarin Peter een treinreis met Vaslav maakt naar Lausanne om daar zijn dochtertje Kyra op te halen uit een tehuis. Peter is nog pas sinds enkele dagen in dienst in Sankt Moritz en de twee kennen elkaar nog niet zo heel lang:

'Van binnen lachte ik hem uit. Wat is dat voor een kerel die zogenaamd de hele aardbol heeft bereisd en nog geen treinkaartje kan kopen? Met zijn neus zat hij tegen het raam, glunderend. Bij iedere bocht die we rondden ontlokte het nieuwe vergezicht hem een verzuchting of een kreet. Soms presteerde hij het me aan te stoten en te wijzen op een groep bomen of het spiegelende zonlicht op een bevroren meer, en tot twee keer toe greep hij me van plezier zelfs bij mijn arm.'

'En nu zat hier ineens iemand tegenover me met twee benen op de bank, het ene onder zich gevouwen, het ander opgetrokken tegen zijn borst, armen eromheen geslagen, kin op de knie, glimmend, genieten alsof hij onder vrienden was.'

'Alles zo uit handen geven was voor mijnheer Nijinksi de gewoonste zaak van de wereld, dat heb ik veel later pas begrepen.'

In de ogen van Peter is zijn meester sociaal ook niet de sterkste. Hij is gemakkelijk te beïnvloeden, dit mede te wijten aan het feit dat hij zelf geen duidelijke en/of sterke persoonlijkheidheeft naar de mensheid toe. Grofgezegd heeft hij dus misschien wel last van een persoonlijkheidsstoornis of een vorm van autisme. Peter verteld dit namelijk in een passage nadat hij eerst lovend is geweest over Vaslav zijn artistieke ballet-gave. Kenmerkend voor autisme is vaak de combinatie van een uitzonderlijk talent met slechte sociale vaardigheden.

'Ik ken mijnheer niet. Toch ken ik hem net zo goed als ieder ander. Ik ken hem zover hij zich kennen laat. Misschien denk ik weleens, is er ook niet meer. Daarom gaan mensen met hem aan de haal, omdat hij zich aan niemand kenbaar maakt. Ze vullen hem in zoals ze hem willen hebben. Ze leggen hem hun wil op omdat hij niet weet hoe hij die van hemzelf duidelijk moet maken. Mensen willen woorden, maar die beheerst hij niet. In plaats daarvan laat hij zich zien. Alles wat hij te zeggen heeft zit in dat lijf, en hij begrijpt maar niet waarom wij niet beter kijken.'

Sergej

Als Vaslav zijn artistieke vader, ontdekker en tevens eerste geliefde, bevestigt Sergej Pavlovitsj Diaghilev veel van de standpunten die Peter ook al schetste in zijn verhaal.Bijvoorbeeld zijn 'verbazingen om de kleine dingen' komen veelal terug:

'Dit was wat Vaslav Nijinksi fascineerde; onverwachte houdingen, gebaren, het ritme van al die eindeloze lijnen die mensen trekken door de ruimte. Waar Sergej Pavlovitsj met hem ook kwam, altijd was dit tussen hen een heimelijk plezier geweest, elkaar aan te stoten en te wijzen op de beweging van een onbekende in de menigte.'

Zijn kinderlijke en het gemakkelijk beïnvloedbaredat in Vaslav zit, kenmerkt zich door de breuk die hij met Sergej onderging voor Romola. Als vermoedelijk homoseksueel lijkt het verkiezen van Romola boven Sergej wel erg paradoxaal te zijn.

'Vaslav toonde geen enkele interesse in vrouwen, niet op die manier, en geen zinnig mens die hem ooit in levenden lijve had gezien zou anders kunnen denken. Zolang hij danste mocht hij eruitzien als een Griekse god of een zinderende faun, met alle stierendrift die daarbij loskwam, maar liep hij terug naar zijn kleedkamer dan sijpelde die oerkracht uit hem weg. Eenmaal afgeschminkt en omgekleed had hij meer weg van een jongetje, van wie je je bijna afvroeg of hij wel zijn eigen brood zou kunnen smeren en of iemand hem überhaupt. weleens op het bestaan van vrouwen had gewezen'

Volgens Sergej is Romola echter niet de enige schuldige aan de breuk tussen de twee. Voor de breuk ging het al bergafwaarts en doofde het liefdesvuur bij voornamelijk Vaslav voor zijn leermeester. Vaslav heeft moeite met de verhouding 'meester en pupil' binnen zijn relatie met Sergej. De manier waarop hij dit probeert duidelijk te maken is typerend voor zijn zwakke sociale capaciteiten. Het tonen van emoties of het uitdrukken van gevoel is voor Vaslav een onmogelijke opgave.

'Vaslav werd steeds eigenzinniger en liet zich door zijn vriend steeds minder zeggen. Zoals hij bij het bedenken van een choreografie volledig in zichzelf kon verzinken, worstelend met de ritmes van Stravinski, zo verdween hij ook steeds vaker uti een gesprek of omhelzing. Zoals hij zijn dansers autonoom leek te laten bewegen, alsof ze doof waren voor muziek, zo schenen Vaslavs gedachten en reacties steeds vaker los te raken van degene in wiens gezelschap zij verkeerde. Soms zag je het gewoon gebeuren, midden in een zin, alsof hij uit zichzelf wegglipte. Dit was zijn stil verzet. Werd er iets van hem gevraagd wat hem niet zinde, dat stribbelde hij niet tegen- voor zijn mening opkomen, dat had hij nooit geleerd, gedrild als hij was, van jongs af aan, om te gehoorzamen aan de balletmeesters- maar hij schakelde als het ware uit. Dat kon hij, zoals mensen doen op een receptie, dwars door je heen kijken alsof hij geen tijden en aandacht voor je had omdat hij op dat moment in een beter gesprek verwikkeld was met iemand die nu eenmaal interessanter was.'

Romola

De vrouw van Nijinski is niet voor niets als een blok voor Vaslav gevallen. Vaslav mag dan sociaal niet de allersterkste zijn, via de artistieke weg kan hij mensen daarentegen wel ontroeren. Met zijn uitzonderlijke talent heeft hij zowel de harten van Sergej als Romola compleet veroverd.
In de volgende passages een beschrijving van Romola over haar talentvolle man:

'Het blijft iets onbeschrijflijks, Vaslav in beweging! Zelfs op zo'n moment, als je hem het liefst pootje had willen lichten. Er was eenvoudig geen ontsnappen aan. De ontroering overviel je ogenblikkelijk zodra dat lijf zich spande. Het was een natuurfenomeen.'

'Alsof je plotseling het leven in de ogen keek; de oorsprong én zijn lott je eigen breekbaarheid, die tegelijk toch ook de bron van alles is. Vreemd genoeg was dit een reactie die abrupt kwam en ging, alsof hij werkte op een schakelaar. Zodra je van die werveling wegkeek, hield het huilen even onverwacht weer op. Ik heb dit een paar keer geprobeerd, kijken en wegkijken, en elke keer weer even woest sloeg die pracht een put, diep in je verdriet. Dansend riep Vaslav op dezelfde manier in zijn toeschouwers iets op.'

Toch is Vaslav soms in staat om met minimale gebaren zijn charmes uit te drukken. Zo blijkt uit de nacht van het bewogen huwelijk tussen hem en Romola:

'Onze begeerten hebben wij later meer dan voldoende uitgeleefd, maar op dat moment nam hij alleen mijn hand, kuste die en trok zich terug. Had ik een beter bewijs van zijn liefde kunnen verlangen?'
Na het laatste optreden dat Vaslav geeft, geraakt hij in complete stilte. Waar hij daarvoor al een moeilijk communicatief-object was, valt er nu in zijn geheel niet meer met hem te communiceren. Wanneer iemand dit wel probeert te doen, op een volhardende manier, dan wordt hij zelfs woest.

'Zodra ik zijn aandacht trok door hem even aan te raken en hem iets vertelde, luisterde hij aandachtig. Ik zag ook dat hij meestal meteen begreep wat ik bedoelde, maar dan vergat hij gewoon antwoord te geven, leek het wel. Of anders nog: alsof hij vond dat wij wel degelijk contact hadden maar dat in zijn zwijgen voldoende lag besloten. Zo kon hij je dan aankijken, met van die grote open ogen, alsof ik alles wat gezegd moest worden evengoed uit zijn blik kon lezen.'

De visie op het leven en de wereld vanuit het hoofdpersonage

Omdat er niet vanuit de ogen gekeken wordt van Vaslav, is het nodig eigen interpretatie te gebruiken om de visie van Vaslav te formuleren. Hiervoor worden citaten uit de hoofdstukken waarin Peter de verteller is, gebruikt. Vaslav zijn levensvisie komt voornamelijk goed naar voren uit de gesprekken die hij met de bediende voert, mede doordat hij zich op zijn gemak voelt bij hem.

Vaslav ziet de wereld om zich heen als een fantasiewereld. De volgende citaten komen uit een tocht die hij midden in de nacht met zijn dochtertje Kyra onderneemt. Hij heeft een grote fascinatie voor de natuur om hem heen. Hier put hij op zijn manier zijn geluk uit, sterker nog: de natuur heeft zijn leven gered.

'Ik heb haar dicht tegen me aan gehouden en haar het verhaal verteld van het sneeuwmeisje, en toen wilde zij haar natuurlijk met eigen ogen zien.'

'Ik dacht, ik neem haar mee naar buiten. Eerst heb ik haar de sterren laten zien en toen de boom aan de rand van het ravijn. Heb ik jou die weleens laten zien, die oude spar, die mij een keer het leven heeft gered?'
'Onthoud dat, Peter, er is maar één medicijn tegen al ons verdriet en dat is de natuur'

Dit laatste citaat is typerend voor de houding die Vaslav tegenover Peter aanneemt. Ondanks het feit dat Peter 'vadert' over Vaslav, probeert Vaslav hem ook veel dingen bij te brengen. Zo krijgt Peter niet het gevoel bij zijn meester dat hij de onderdanige is. Hij denkt niet in rangen of standen, dit is vrij uitzonderlijk voor zijn tijd.

'Niet dat hij ook maar een ogenblik leek te vergeten wie hij voor zich had en dat dit alles buiten mijn bereik was, meer alsof hij het onzin vond zich daarom in te houden. Vaslav Nijinski doet niet aan beperkingen, leek het. Zoiets werkt aanstekelijk'

Vaslav voelde de drang om mensen verschillende (morele) boodschappen mee te geven in het leven, zo ook Peter. Op een kleine schaal probeert hij die aan zijn naasten over te brengen door middel van wijze woorden, op grote schaal door middel van zijn talent met de dans. Hij tracht om mens, dier en natuur elkaar te laten liefhebben. Dit is zijn voornaamste boodschap in het leven.

'Dat kwam maanden later pas, zodra mijnheer met zijn theorieën op de proppen kwam en mensen begon aan te spreken op de liefde. Ineens mochten we geen van allen vlees meer eten omdat hij, zei hij, zo scherp de pijn kon voelen van ieder dier dat werd geslacht.'

'Het is maar te hopen dan dat hij er is, nietwaar, want ik dans vandaag voor hem. En voor mijn vrouw zal ik dansen, en voor jou ook, Peter, voor iedereen. Let maar op, vandaag ga ik een voorbeeld stellen.'

'Waarom zou ik ze niet gewoon eens voordoen hoe ze lief moeten hebben? Hoe eenvoudig dat is Laat ik dan liever die mode eens lanceren, als het dan toch mijn lot is om modes te beginnen, dat ze op zoek moeten naar de waarheid. Naar wat echt van belang is'

'Ze moeten weten hoe eenvoudig het is, dat het maar een klein knopje is dat je gewoon om moet zetten, als de schakelaar van het elektrisch licht, meer niet'

Toch verandert er iets gaandeweg zijn leven, hierdoor verandert zijn wereldbeeld. Waar Vaslav eerst nog geloofde in 'dromen':

'Wat een stommiteit om te denken dat dromen en doen twee verschillende dingen zijn, heb ik hem eens horen zeggen. Ze zijn juist onafscheidelijk, niets van belang is ooit tot stand gebracht zonder dat iemand er eerst heel lang van heeft gedroomd.'

Peter bemerkt later dat er iets begint 'te kolken' in het leven van Vaslav. En dat zijn levensgeluk instabiel is. Dat dit geluk zomaar ineens zou kunnen omslaan:

'Geluidloos is het leven dat mijnheer teweegbrengt, als iets wat welt onder het oppervlak, nerveus, uitgelaten, als een school vissen die zich onder de bevroren spiegel van het meer verdringt rond een luchtbel. Je staat stevig met twee voeten op het ijs, toch is het voortdurend spannend omdat het daaronder kolkt'.

Na het optreden gebeurt inderdaad datgene waar Vaslav zijn naasten al bang voor waren. Een omslag in de visie van Vaslav op het leven en zijn leven. Vaslav slaat volledig dicht, wordt ziek, voelt niet meer de drang om morele boodschappen te verspreiden. Ook schrijft hij niet meer in zijn dagboek omdat hij niet langer het gevoel heeft de wereld iets van betekenis 'na te laten' omtrent zijn leven.

'Hij was stil en hij bleef stil en leek volkomen tevreden te leven in zijn eigen hoofd.'
'Wat in elk geval bleef waren zijn grote verlegenheid den zijn hang naar stilte, die hij goed beschouw vanaf zijn jeugd al had gehad. Elke poging hem in een conversatie te betrekken, waarover dan ook, wees hij af, en volhardde iemand hierin dan werd hij woest.'

De verhouding tussen het hoofdpersonage en de andere personages uit het verhaal

Wederom is de visie grotendeels gebaseerd op de eigen interpretatie en citaten uit de hoofdstukken omtrent Peter, Sergej en Romola.

Verhouding Vaslav - Peter

Zoals al eerder beschreven heeft Peter het gevoel een gelijkwaardige relatie te hebben met zijn meester. Peter 'vadert' over Vaslav en is verantwoordelijk voor de assistentie die Vaslav nodig heeft bij bepaalde simpele ondernemingen. Vaslav doceert op zijn beurt Peter, vaak door middel van zijn levensvisie, gebaseerd op de vele ervaringen die hij mee heeft gemaakt. Peter heeft veel bewondering voor zijn meester ondanks dat hij zich soms gedraagt als een impulsief klein kind. De vriendschap, als daar al sprake van is, blijkt in die zin ook uniek omdat Peter de enige persoon in het huishouden is waarmee Vaslav binding vindt en daarnaast de enige persoon aan wie de beschermende Romola haar man toevertrouwd.
Ook is Peter de eerste geweest die Romola alarmeerde omdat hij had opgemerkt dat Vaslav begon af te takelen en het erop leek dat hij een vergelijkbare psyche inclusief bijbehorend gedrag begon te ontwikkelen als die van Nietschze. Peter had eerder gewerkt als gids voor Nietschze; hij werd op dezelfde manier extreem introvert en krankzinnig als Vaslav later zou worden. De verhouding tussen Vaslav en Peter verandert vrijwel niet. Op het moment dat Vaslav na zijn beruchte optreden dichtslaat onderhoudt hij geen enkele verhouding meer met iemand; Peter is op dat moment al niet meer in het leven (en in dienst van) van Vaslav omdat Vaslav nu in een kliniek wordt behandeld. Van een duidelijke verandering is dus geen sprake.

Verhouding Vaslav - Sergej

Sergej is vanaf het moment dat hij Vaslav leerde kennen al geobsedeerd door hem en door zijn talent. Vaslav was de grote liefde van Sergej.

'Tot dan toe had iedere liefde Sergej Pavlovitsj wel aannemelijk geleken, elke jonge man een liefdeskandidaat, daarná was alleen die ene nog bestaanbaar.'

Toen hij met Vaslav in een relatie verweven raakte, ontstond al snel een 'meester-pupil verhouding'. De naïeve balletdanser werd op sleeptouw genomen door de wereld van zowel het ballet als de liefde. In beiden beleefden ze met elkaar absolute hoogtepunten in de ogen van Sergej, met als hoogtepunt de reis naar Venetië. De verhouding veranderde op het moment dat Vaslav eigenzinniger raakte en zich stoorde aan de meester-pupil relatie, de absolute breuk was het moment dat Vaslav er met Romola vandoor ging. Sergej was woedend en heeft het nieuwe stel zoveel mogelijk financieel proberen te dwarsbomen door onder andere Vaslav te ontslaan bij het balletgezelschap; hoogstwaarschijnlijk uit liefdesverdriet.
Hij was zo verliefd op Vaslav dat hij in eerste instantie Romola als enige schuldige aanwees in heel de affaire, zij had volgens hem misbruik gemaakt van de gemakkelijk beïnvloedbare Vaslav. Hij kon niet leven met het idee dat Vaslav hem weleens vrijwillig zou kunnen hebben verlaten. Later komt hij hierin het boek op terug door te vermelden dat er in zijn relatie met Vaslav ook veel haken en ogen zaten. Echter zag hij altijd nog de kans op een goede afloop.

'Geen wonder dat die twee zaken in elkaar verstrikt waren geraakt, die ineenstorting van de campanile en het afbrokkelen van Vaslavs liefde. Al hadden ze niet gelijktijdig plaatsgevonden, dit hadden ze gemeen: ergens tussen de puinhopen wortelden telkens mogelijkheden tot een nieuw begin.'

Verhouding Vaslav - Romola

Deze relatie is gefundeerd op Romola’s vechtlust voor het veroveren van Vaslav. Net als Peter en Sergej is zij gezwicht voor de bewondering ten gevolge van Vaslav zijn uitzonderlijke gave. En net als Sergej is zij hopeloos verliefd op hem. Na hun huwelijk krijgen zij al snel een kind. In Sergej’s jaloerse ogen een tactische keuze van Romola om daarmee een bindende hechtenis te creëren binnen haar relatie met Vaslav. Romola vindt dat het onterecht is dat zij als 'schuldige' wordt aangewezen; zij was nou eenmaal tot over haar oren verliefd. Ze geeft wel toe dat het veroveren van Vaslav een vooropgezet plan was.

'Natuurlijk heb ik, toen ik eenmaal had besloten dat ik Vaslavs vrouw zou worden, een heel plan bedacht.'

Romola houdt vrijwel het gehele boek een ondergeschikte houding aan tegenover Vaslav. Zowel Sergej als Peter wekken het beeld dat de vriendschap of de liefde ook in de ogen van Vaslav wederzijds was. Van Romola lees je alleen maar hoe zij Vaslav, als een soort object, lief had. Ze beschouwt zichzelf als talentloos (zeker als danseres tegenover haar talentvolle man) afgezien van het feit dat zij over 'de gave' beschikt om lief te hebben.

'Een gevecht voor iemand leveren, ben ik de enige voor wie dit een manier is om lief te hebben? Is dat ongemerkt gebeurd, of heb ik het altijd al zo gedaan en kan ik het niet anders?'

Wanneer Vaslav stilvalt, ziek wordt en de oorlog uitbreekt moet Romola op een bijna slaafse manier voor hem zorgen. Maar hierin verandert niks tussen de verhouding die zij al eerder hadden. Overigens doet Romola nog een boekje open over een bevinding over de relatie tussen Sergej en Vaslav. Of deze heel objectief is, in de ogen van Romola, kan ten twijfel worden getrokken.

'Vaslav walgde van Sergej Pavlovitsj. Dat heeft hij me vaak genoeg verzekerd. Van diens eerste handtastelijkheden, meteen al onder het souper bij Cubat, tot hun laatste amechtige wanhoopsworsteling de avond voordat wij scheep gingen naar Buenos Aires, heeft mijn man een sterke fysieke afkeer gehad van Diaghileves' attenties.'

Lees verder

• Arthur Japin: de zwarte met het witte hart
• Arthur Japin: de Overgave, samenvatting en vedieping
• Arthur Japin: Een typisch Japin personage