Schrijven, het hoe en waarom van communiceren op papier

Mensen die veel lezen, en dus veel manieren zien waarop schrijvers iets aan de buitenwereld willen prijsgeven, kunnen daarvan voordeel hebben als zij zelf wat op papier gaan zetten. Interesse is er dan meestal niet slechts voor de boodschap die een schrijver kenbaar maakt, maar ook voor de manier waarop. Schrijven is niet slechts spreken op papier, daar hebben we onze facebooks en hyves voor. Taal is het enige middel van de schrijver, dus woordkeus, formulering en opbouw zijn zeer belangrijk.

De functies van schrijven

Schrijven kent drie functies:

• de communicatieve functie (de schrijver wil een bepaalde groep, publiek bereiken)
• de conceptualiserende functie (hierbij gaat het om het begrijpen van de werkelijkheid, er wordt gebruik gemaakt van concepten en begrippen)
• de expressieve functie (in teksten/boeken geeft de schrijver uiting aan gevoelens en verlangens)

Het schrijfproces

Dit model van Hayes en Flower gaat ervan uit dat schrijven een creatief proces is. Wat wordt er voor, tijdens en na het schrijven ervaren?

1. De schrijver moet informatie hebben over de doelgroep. Hij moet kennis hebben over het te beschrijven onderwerp. Ook moet hij beschikken over schrijfstrategieën, schrijftechnieken en stijlfiguren.
2. Welke factoren hebben van buitenaf invloed op het schrijfproces?
3. Het drie-fasen schrijfproces bevat plannen, schrijven en reviseren.

Plannen

Op papier worden plannen gemaakt over de opzet. Hierbij gebruikt de schrijver zijn of haar kennis over de doelgroep, het onderwerp en zijn of haar schrijfbekwaamheid. De schrijver verzamelt informatie van overal en sorteert, selecteert en zet die op volgorde.

Schrijven

De schrijver gaat formuleren en coderen. Hij of zij zet woorden, zinnen en tekst op papier. Hij vormt zinnen en zet ze in alinea's. Daarbij maakt hij gebruik van de codes, de gangbare spelling.

Reviseren

De schrijver leest en herziet eventueel de tekst. Zowel de formulering, de inhoud als de ordening kunnen gereviseerd worden.
Het reviseren gebeurt niet slechts na de tekst, het kan ook tijdens het schrijven al gebeuren.

Schrijfstrategieën

Hayes en Flower formuleerden ook de volgende strategieën:

• Eerst wordt een plan gemaakt. Het onderwerp wordt vastgesteld en de doelgroep gekozen.
• Er wordt uit verschillende bronnen informatie verzameld. Dat kunnen mensen zijn, maar ook teksten, werkwijzes, plaatsen).
• Dan wordt er een opzet gemaakt voor de inhoud. Of juist niet: men kan ook 'gewoon' beginnen en zien waar men eindigt.
• De juiste woorden, zinnen en alinea's worden gemaakt.
• De spelling en interpunctie regels worden in acht genomen.
• Inhoud en vorm worden gereviseerd, tijdens of na het schrijven.
• De vormgeving en de lay-out worden verzorgd.
• Als laatste volgt de reflectie op het hele proces.

Jonge schrijvers

Bovenstaande strategieën worden nog niet gebruikt door jonge schrijvers. Op scholen wordt het schrijfproces ook niet altijd als een individuele bezigheid gezien. Kinderen moeten vaker in opdracht een gezamenlijke tekst produceren. Van belang is dan ook dat er discussie over gevoerd kan en mag worden. Bij kinderen zien we dat in de eerste leerperiode spontaan de gedachten van kinderen op papier komen te staan. Later gedurende de schoolleeftijd volgen er langere teksten waarbij wel degelijk een doel wordt gesteld en gedachten goed worden geformuleerd.

Naarmate kinderen meer lezen, wordt de ontwikkeling van het strategisch schrijven ook bevorderd. Er volgen meer verhalende en informatieve teksten. Kinderen weten steeds beter de bronnen van informatie te vinden. Door veel verhalende, informatieve, beschouwende en argumentatieve teksten te lezen, herkennen ze de kenmerken van deze schrijfstijlen en leren ze steeds beter te gebruiken. Hun woordenschat groeit zienderogen, dus kinderen kunnen kiezen uit woorden, formuleringen. Ook kunnen wat oudere kinderen zich beter aan de regels van de spelling houden.

Schrijfstrategieën voor de basisschool

• De kinderen schrijven korte, verhalende, informatieve teksten of antwoorden op vragen.
• Ze kennen verschillen tussen verhalende, informatieve, directieve, beschouwende en argumentatieve teksten.
• De motivatie voor schrijven is aanwezig.
• Ze weten het schrijfdoel en bedenken een onderwerp.
• Ze verzamelen en ordenen informatie.
• Ze kunnen eenvoudige zinnen maken.
• Ze gebruiken de juiste spelling en interpunctie.
• Ze reviseren de tekst.
• Oudere kinderen herkennen en schrijven al langere teksten van velerlei aard.
• Ze besteden ook aandacht aan de vormgeving en de lay-out.
• Ze reflecteren op het schrijfproces.

Lees verder

• Woordenschat aanleren, thuis en op school,schoolprestaties
• Dyslexie aanpakken: Bewust lezen en schrijven
• Begrijpend lezen van geschreven taal en leesstrategieën
• Gevorderde geletterdheid en de ontwikkeling daarvan
• Hoe leren kinderen informatie zoeken? De computer?