Gedichten in klas: Soorten gedichten en opdrachten

Gedichten zijn wonderlijk materiaal om mee te werken. Helaas laten nogal wat leerkrachten dit links liggen of benaderen ze het zo saai dat een gedicht al snel die reputatie krijgt. In de lagere school maakt men af en toe nog gebruik van gedichten maar dan vooral om leerlingen die van buiten te laten leren. Wat als je de leerlingen eens zou leren dichten! Maar hoe begin je hieraan? Welke creatieve opdrachten kan je geven?

Verschillende gedichten, verschillende technieken om ze aan te brengen

Wanneer je leerlingen een gedicht laat schrijven, haperen ze vaak al bij de tweede of vierde zin. De reden hiervan is omdat nogal wat leerlingen denken dat een gedicht steeds moet rijmen en omdat ze niet weten hoe ze moeten dichten. Het is dus noodzakelijk om de leerlingen eerst te duiden dat er verschillende soorten gedichten zijn en hen het gevoel van taal om te dichten bij te brengen. Indien je hen een aantal kopieën zou bezorgen en gewoon de gedichten zou lezen is dat opnieuw een te schoolse manier om om te gaan met een creatief gegeven. Hoe kan het wel?

Snipper snipper glitter

Snipper snipper glitter is een opdracht die hier schitterend kan werken. Je kiest zelf een aantal gedichten en zet elk gedicht op een A5-formaat. Die gedichten drukt de leerkracht af en hij/zij zorgt ervoor dat er evenveel gedichten als leerlingen zijn. Voor de leerlingen de klas binnenkomen plakt de leerkracht de gedichten op hun bank, stoel of een andere plek waar ze niet naast kunnen kijken. De interesse zal zeker gewekt zijn. Daarna zullen ze nieuwsgierig zijn naar welk gedicht de andere heeft. Laat hen de gedichten lezen( zonder dat ze die moeten voordragen), gewoon 5 of 10 minuten waarbij ze rondlopen in de klas naar degene bij wie ze het willen lezen. Zo hebben de leerlingen in ieder geval al verschillende soorten gedichten gelezen zonder het schools en verplicht te doen. Daarna gaat de leerkracht heel kort een klasgesprek aan waarbij hij/zij hen vraagt wie zijn/haar gedicht mooi vond en waarom? Welke emoties er in de gedichten stonden? Of hun gedicht rijmde? Men hoeft het nog niet over rijmschema’s te hebben. Daarna mogen ze hun schaar bovenhalen( of zorg zelf voor scharen) en mogen ze de zinnen of woorden verknippen.De leerkracht geeft ze een blanco blad waarop ze nu een nieuw gedicht met dezelfde woorden mogen samenstellen. Men zal merken dat ze dit niet echt makkelijk vinden maar ze zullen wel stilstaan bij de taal, zinsbouw en het al of niet klinken van het gedicht. Indien de leerkracht het noodzakelijk vindt, kan men zelf heel vlug een voorbeeld tonen. Zo zullen ze wellicht meer snappen wat de bedoeling is. Daarna geeft men de leerlingen opnieuw de kans om het werk van elkaar te lezen.

Toneel in rijm

Gedichten voordragen of beluisteren is het ergste wat er is! Het is vreselijk om er naar te moeten luisteren omdat een gedicht ook niet beluisterd moet worden maar vooral gelezen tenzij… Tenzij men het een spel maakt. Toneel in rijm is zo'n opdracht. Als de leerkracht een rustigere klas heeft, is dit zeker mogelijk. Maak zelf een klein toneelstukje met een aantal gedichten. Verdeel de rollen en laat ze daarna hun scène spelen. Door het feit dat het dichtwerk is, zullen de leerlingen het makkelijker hebben om de tekst te onthouden en kan deze manier best aanslaan. Zo brengt de leerkracht de leerlingen op een manier in contact met gedichten en gaan ze ontdekken dat gedichten ook wel fun kunnen zijn. Indien de leerkracht het zelf niet ziet zitten om een toneelstuk te schrijven kan hij/zij dat ook de leerlingen laten doen. Let wel dat men ze niet vraagt om zelf al een gedicht te schrijven. Hiervoor is het nog te vroeg. Maar laat hen zoeken op verschillende gedichtensites en laat ze zo een stuk samenstellen met werken die ze daar vinden. Dat kan een leuk groepswerk worden waarbij taal en creativiteit centraal staan.

Mime met dichtwerk

Mime met dichtwerk is een andere opdracht die best leuk kan zijn. Zo laat je een gedicht uitbeelden waarbij de leerlingen geen tekst horen. De leerling zal wellicht nogmaals de bewegingen moeten uitvoeren (misschien kan men eventueel er muziek bij gebruiken) en daarna kunnen de leerlingen raden waar het allemaal over ging. Nadien wordt het gedicht voorgelezen. Ze zullen zeker aandachtig luisteren aangezien ze willen achterhalen wie nu eigenlijk juist was.

En nu aan de slag

Wanneer men gevoel heeft gekregen met gedichten kan men zelf aan de slag. Ook hier hebben leerkrachten verschillende mogelijkheden om dit aan te brengen.

Fruitgedicht

Fruitgedicht is een hele goede opdracht omdat ze door iedereen uit te voeren is. Zo laat men de leerlingen een stuk fruit meebrengen. Zorg er wel voor dat er variatie in het fruit aanwezig is en dat de leerlingen dus onderling wat afspreken wie wat meebrengt. De leerkracht brengt een fruitschaal mee. Daarna gaan de leerlingen rondom de fruitschaal zitten waar ondertussen het fruit werd ingelegd. Men gaat nu woorden verzamelen door de verschillende zintuigen zijn werk te laten doen. De leerlingen zetten op papier welke kleuren ze allemaal zien. Daarna noteren ze welke vormen of figuren ze allemaal in het fruit kunnen zien. Uiteindelijk krijgen ze allemaal de kans om het fruit te voelen. Opnieuw noteren ze hun woorden op hun blad. Men eindigt met het fruit te proeven en de smaken die ze waarnemen opnieuw op papier te zetten. Nadat ze hun woorden hebben verzameld, geeft de leerkracht hen de tijd om nu een gedicht te schrijven. De resultaten zijn verrassend en verbluffend. Let wel dat de leerkracht voor het maken van de gedichten wel heel even de rijmschema’s overloopt. Zo kunnen ze de theorie ook onmiddellijk toepassen.

Kladdergedicht

Kladdergedicht is een andere techniek wat men vooral in rustige klassen kan doen. Deze techniek bestaat er uit om de leerlingen in een ruimte te plaatsen waar ze verf en een grote kartonnen plaat per groepje (2 leerlingen per groep) krijgen. De leerkracht laat hen muziek horen (variatie in ritme is hier heel belangrijk). De leerlingen moeten schilderen op het ritme van de muziek. Daarna krijgen ze uiteraard een kleurenpalet waar ze een titel moeten aan geven en er een gedicht moeten bij schrijven. De werken en hun gedichten kunnen daarna in de school gehangen worden.

Problemen in de wereld

Problemen in de wereld is een andere mogelijkheid. De leerkracht zoekt een aantal foto’s op het internet waarin wereldproblemen visueel worden voorgesteld. Deze foto’s verwerkt de leerkracht in een filmpje via moviemaker of een ander programma. Hieronder plaats de leerkracht instrumentale muziek. Speel het filmpje een paar maal af en laat de leerlingen de eerste maal gewoon kijken en de andere keren woorden verzamelen om uiteindelijk in een gedicht te verwerken. Uiteraard kan je hierop variëren en ook andere thema’s benaderen. Herhaal dit soort opdrachten slechts 2 maal in het schooljaar. Indien je teveel deze techniek herhaalt, vervliegt de magie ervan en dus ook de creativiteit.

Samen dichten is een leuke manier om een thema af te sluiten of zelfs om een bespreking van een boek of toneelstuk net iets anders te doen. Zo laat men de leerlingen woorden geven die ze associëren met het thema, boek of toneelstuk en noteert de leerkracht die op het bord. Daarna maakt de leerkracht samen met de leerlingen een gedicht waarbij zoveel mogelijk woorden worden gebruikt. Een aantal leerlingen worden aangeduid om het gedicht neer te pennen. Telkens een woord wordt gebruikt, wist de leerkracht dat woord uit. Vertel de leerlingen dat ze de overgebleven woorden 10 maal moeten schrijven en men zal merken dat men plots heel knap kan dichten.

Lees verder

• Creatief schrijven: zo stimuleer je de leerlingen in de klas