Gedichten: Elfjes dichten: poëtisch en speels als de elfjes

Gedichten maken, poëzie schrijven, het wordt al gauw gezien als iets literairs: moeilijk en alleen weggelegd voor dichters: ontwikkelde volwassenen die met hun poëzie het zout in de pap niet verdienen. Toch bestaan er ook heel speelse dichtvormen waarmee ook kinderen uit de voeten kunnen. Basisschoolleerlingen zelfs. Een van die eenvoudige dichtvormen is het schrijven van een zogenaamd 'Elfje'. Een versvorm die nauwelijks serieus genomen wordt. Maar iedere dichter moet toch ergens beginnen? Kinderen uit de eerste groepen van de basisschool kunnen al heel jong rijmen bijvoorbeeld en hebben dan de grootste lol! Daarna kunnen ze aan de gang met het Elfje, een gedicht dat bestaat uit elf woorden. Luchtig en speels als de elfjes zelf. Een kind doet de was, maar kan ook leren dichten! En wat zou er gebeuren als u deze vorm van poëzie wel serieus nam?

‘Jong geleerd, oud gedicht’ een voorbeeld over het maken van gedichten van Annie M. G. Schmidt

Iedere dichter is ooit begonnen met een klein eenvoudig gedichtje. Wedden dat dat waar is? Alleen kennen we dat ‘debuutgedicht' van die beroemde dichter meestal niet. Toevallig of niet toevallig is er wel een allereerste gedichtje bewaard gebleven van de bekende Nederlandse schrijfster Annie M. G. Schmidt. Waarschijnlijk is het door haar moeder bewaard. Haar moeder had al vroeg door dat er in haar dochter Annie een schrijver en dichter school.

Geen meesterwerk

Natuurlijk is een eerste gedicht van een bekende dichter meestal geen meesterwerk! Kent u het eerste gedicht van Annie M. G. Schmidt dat ze schreef toen ze vier jaar oud was? Dat luidde zo:

‘Er was eens een hond
Die zat op zijn kont,
Er was eens een kat,
Die zat op z’n gat.’

U ziet hier gelijk geïllustreerd dat een kind uit de eerste groep van de basisschool kan rijmen. Nu vinden veel literaire schrijvers Mw. A.M.G. Schmidt geen literair schrijfster en geen groot dichteres maar binnen Nederland heeft ze toch een behoorlijke reputatie. U mocht willen dat u zo vlot en speels kon dichten over zoveel thema's, met hier en daar een serieuze ondertoon!

Elfjes als basale vorm van een gedicht

In zijn meest eenvoudige vorm bestaat een ‘Elfje’ uit elf woorden. De eerste regel heeft een woord, de tweede twee woorden, de derde drie, de vierde regel vier en de vijfde regel bestaat weer uit een enkel woord.
Als u verder geen eisen stelt aan de vorm van het gedicht, kunnen basisschoolleerlingen die kunnen schrijven
en tot elf kunnen tellen er zo mee beginnen.

Het schema van de Elfjes

Een elfje ziet er schematisch dus zo uit:

Meer complexe Elfjes dichten

Aan kinderen die wat ouder zijn of wat ervaring hebben of aan volwassenen die een basiskennis van woordvormen hebben, kunt u wat meer ‘eisen’ stellen. Liever spreekt u van ‘spelregels’.

Bijvoorbeeld: het eerste woord (op regel een) moet een zelfstandig naamwoord zijn. En / of: in de derde regel moet een werkwoord voorkomen. Ook kunt u afspraken maken over het wel of niet gebruiken van leestekens en hoofdletters. Het voordeel van het gebruik van interpunctie is dat het lezen en begrijpen van de gedichten wat gemakkelijker wordt. Het nadeel is dat een eventuele diepere laag of een andere interpretatie door de lezer van het gedichtje misschien verloren gaat. Vervolgens kunt u kinderen en volwassenen een onderwerp of thema geven dat behandeld moet worden in het Elfje.

Het Elfje als meer serieuze vorm van poëzie

Wat zou er gebeuren als u deze vorm van poëzie schrijven serieus neemt? Wordt het gemaakte gedicht dan poëtisch? Wordt het literaire poëzie? Ik zou zeggen: probeert u het eens en oordeel zelf. Om u te enthousiasmeren hieronder enkele voorbeelden van deze luchtig vormgegeven gedichten met een wat serieuze inhoud.


Of het luchtig is hangt ook af van het onderwerp dat u kiest. Neem een onderwerp als dementie!

Een vormgeving maken voor de Elfjes

Als er meerdere gedichten geschreven zijn, is het mogelijk de schrijvers/dichters (of zij nu wel of niet volwassen zijn) een opdracht te geven om op zoek te gaan naar een creatieve vormgeving. Op een pc kan een Elfje gemakkelijk gecentreerd worden. Vervolgens kan deze speelse poëzie worden geprint en bijvoorbeeld op een een vel etalagekarton worden geplakt. Het kan in een of meer kleuren worden opgeschreven. In een bijzonder lettertype of… laat u uw fantasie alstublieft de vrije loop. Ook kunt u meerdere Elfjes over eenzelfde thema op een vel etalagekarton plakken. Dan ontstaat er wellicht vanzelf een leuke en speelse presentatie. Regel een bij het maken van gedichten is: gebruik de dichterlijke vrijheid waar een dichter of dichteres recht op heeft!

Lees verder

• Hollandse sagen: De zeemeermin van Westenschouwen (Zeeland)