Creatief schrijven: zo stimuleer je de leerlingen in de klas

Leerlingen huiveren meestal wanneer hun leerkracht hen een schrijfopdracht geeft. En leerkrachten verwachten dikwijls meesterwerken maar krijgen ontgoochelende vodjes in de plaats. Hoe kan men daar verandering in brengen en de liefde voor het schrijven bijbrengen aan de leerlingen? Geef ze toffe, uitdagende en creatieve opdrachten! Waar moet je rekening mee houden bij het geven van dergelijke opdrachten?

Gooi ze niet voor de leeuwen

Zorg voor voldoende uitdaging

Al te vaak krijgen leerlingen een opdracht, één van de zovele voor hen, waarbij ze gewoon het gevoel hebben te moeten uitvoeren. Gewoon wat opzoeken, even samenvatten of gewoon kopiëren van wat ze op het internet vinden en dan maar afgeven. Maar bij het geven van zo’n opdracht worden ze niet echt uitgedaagd. Net dat hebben leerlingen nodig. Met als beloning dan goeie commentaar en/of punten maar eigenlijk is het vertrouwen in hun eigen kunnen vooral de beloning.

Open en creatieve schrijfopdrachten zorgen voor een mooi verhaal

Zorg dus bij het geven van een opdracht dat er ruimte is voor creativiteit en maak je opdracht zo open mogelijk. Het gevoel van trots na het uitvoeren van een geslaagde opdracht is dan opnieuw een stimulans om een andere opdracht zo goed mogelijk uit te voeren.

Stap voor stap

Gooi de leerlingen echter niet voor de leeuwen en begin niet met een opdracht zoals schrijf een verhaal over... of schrijf het vervolg van het verhaal. Men kan niet verwachten dat de leerlingen weten hoe ze hier moeten aan beginnen en dus krijg je eenvoudige verhalen van hen omdat ze dan toch maar iets hebben geschreven. Wanneer je van plan bent om de liefde van het schrijven over te brengen, moet men dat de leerlingen ook stelselmatig leren en de opdrachten opbouwen naar hun kunnen.

Creatieve opdrachten: Minuutschrijven

Hoe werkt het?

Als eerste opdracht kan je hen het minuutschrijven voorleggen. Elke leerling legt een blad papier voor zich en noteert er een zin op. De eerste zin begint voor iedereen hetzelfde met de beroemde woorden 'Er was eens..’ Daarna geven ze hun blad door aan hun buur en nu begint de fun. Geef de leerlingen twee minuten de tijd om een vervolg te schrijven op de voorgaande zin. Het mag de grootste onzin zijn, als ze maar schrijven.
Door het feit dat ze zo weinig tijd hebben, is het best plezant voor hen en zijn de verwachtingen van hen niet zo hoog. Ze moeten en kunnen dus ook niet zoveel schrijven want uiteraard lezen ze eerst wat de anderen hebben geschreven. En toch werkt het want ze willen niet onderdoen voor hun buren en dus zo cool en creatief mogelijk proberen uit de hoek te komen.

Plezier aan de opdracht

Gedreven door dit gevoel en de tijdsdruk beginnen ze plezier te beleven aan schrijven en zijn ze heel benieuwd hoe hun verhaal er uit zal zien. Na het einde van de schrijftijd kunnen de leerlingen eindelijk hun verhaal lezen. Vaak gaan er glimlachen te voorschijn komen en dan gaat de leerkracht daar gebruik van maken om heel kort even de opdracht te overlopen. Wat was er moeilijk aan? Is het verhaal geworden wat jij ervan zou maken? Klopt het verhaal?

Doel van de opdracht?

Door deze oefening te doen heb je er hen op gewezen dat schrijven leuk kan zijn maar tegelijkertijd het opbouwen van personages en het bedenken van een idee niet even makkelijk is. En dat men met een aantal opdrachten dit probleem wel van de baan kan helpen.

Creatieve opdracht: Het stripverhaal

Differentiatie mogelijk

Het stripverhaal is een opdracht waar leerlingen zeker van zullen houden. Het is eigenlijk best een makkelijke opdracht dus ook voor leerlingen die een minder taalgevoel hebben is het uit te voeren. Je kan deze opdracht individueel laten maken, wanneer je wat onzekere leerlingen hebt is dat de beste strategie, of in groepjes waarbij je de opdracht groter maakt.

Voorbereidende opdracht

De leerlingen lezen eerst een aantal fragmenten uit verschillende soorten strips. Zo komen ze in contact met verschillende schrijfstijlen en leert men hen wat de mogelijkheden zijn. De taal in 'Urbanus' is bijvoorbeeld helemaal anders dan in een 'Suske en Wiske', 'Asterix' of 'Kiekeboe'. Werk eventueel een quiz uit waarbij de leerlingen dan verschillende zaken die in de strips stonden, moeten opgeven(kleuren van stripfiguren, houding, zelfs taal zoals wat zegt Kapitein Haddock steeds,…). Zo zorgt men ervoor dat leerlingen ook aandachtig de fragmenten gaan lezen en niet gewoon scannen zoals ze met veel teksten doen. Wanneer je deze voorbereidende fase hebt uitgevoerd zijn ze klaar voor het volgende.

Hoe werkt het?

Geef de leerlingen drie kopieën van een stripfragment waarvan de tekstballonnen blanco zijn. Uiteraard zijn dit andere fragmenten dan wat men reeds heeft gelezen. Zeg dat ze nu zelf aan de slag mogen gaan. Laat hen dit met potlood doen zodat ze kunnen uitwissen wanneer ze niet tevreden zijn. Op de tweede kopie zetten ze het in het net en daar geef je dan ook punten op. De derde kopie hebben ze nodig omdat ze het fragment zullen naspelen. Dat laatste doe je alleen wanneer je er voor koos om deze opdracht in groepjes te laten uitvoeren. Wanneer je leerlingen dus voldoende durf hebben, kan je ze vooraan plaatsen en hun zo hun creativiteit laten tonen aan de anderen. Zeg hen dat ze eventueel hun stem mogen vervormen of kledij mogen meebrengen.

Veel uitbouw van personages moeten ze niet doen want die zijn reeds gekend. Ze moeten zich enkel concentreren op de uitvoeringen die in de tekening staan en de taal. In dit geval moet het verhaal al kloppen en hebben ze toch al een beter idee van hoe de personages spreken en zich gedragen.

Creatieve opdracht: Het animatiefilmpje

Grotere uitdaging

Tijd om een stapje verder te gaan en de uitdaging wat groter te maken. Indien de vorige opdracht individueel moest gemaakt worden, kan dit een grote stap zijn. Indien men het klassikaal maakte, lijkt dit veilig omdat ze reeds ervaring hebben gehad met het vooraan optreden in de klas.

Hoe werkt het?

Het animatiefilmpje is een leuke opdracht waarbij leerlingen een dialoogje schrijven in groep. Ze krijgen een fragment uit een animatiefilmpje (niet te lang max.5 min) en kijken naar wat er gebeurt maar het geluid werd uitgeschakeld. Dus is het aan hen om de zinnen waarvan ze denken dat ze passen in het fragment erbij te schrijven. Nadat ze het fragment hebben geschreven, spelen ze dit uiteraard in de klas na. Met spelen wordt hier bedoeld dat ze elk een rol voor zich nemen en gewoon de stemmetjes nadoen met de tekst die ze hebben gemaakt. Ze blijven dus op hun stoel zitten en de andere leerlingen krijgen hun werk te horen. Men kan dit eventueel opnemen met een stemrecorder en daarna zelf een filmpje maken met Movie Maker om zo het coole gehalte van de opdracht wat te verhogen.

Creatieve opdracht: Gedichten

Voorbereidende opdracht

Gedichten zijn ook steeds schitterend om mee te werken. Zo kan men hen een aantal gedichten geven waarbij duidelijk gemaakt wordt dat er ook hier verschillende schrijfstijlen mogelijk zijn. Het kan rijmen of de rijmritmes (AA, BB, ABAB, ABCAB, …) kunnen besproken worden maar het belangrijkste is dat de leerlingen weten dat een gedicht niet hoeft te rijmen. Stop er eveneens een gedicht bij van Paul Van Ostaijen (Boem paukenslag) waarbij je hen het gedicht laat omzetten in geluiden en de woorden dus wegvallen.

Kinderen van de wereld

Nadat je het voorbereidende werk hebt gedaan, kan je hen de opdracht 'Kinderen van de wereld' geven. De opdracht bestaat uit een filmpje van kinderfoto’s die op het internet makkelijk te vinden zijn. Kinderen van alle continenten en met verschillende expressies. Met Movie Maker is dit filmpje makkelijk te maken door alle foto’s achter elkaar te plaatsen en er muziek op te zetten. Geef hen gedurende een volledig lesuur de kans om het te bekijken en tegelijkertijd een gedicht er over te schrijven.
Indien ze tijd over hebben, kunnen ze er meerdere schrijven.
Hou de opdracht open en laat hen kiezen of ze een specifieke foto nemen die hen heeft aangegrepen of wanneer ze de hele reeks foto’s willen verwerken in hun gedicht. Daarna kan je hen het gedicht in het net op rijstpapier laten schrijven en dat aan een waslijn hangen in de klas. Dan lijkt het op de gebedsvlaggetjes van Tibet maar dan met gedichten.

Creatieve opdracht: Props in de pot

Voorbereidende opdracht

Bij de laatste opdracht zijn ze klaar om een verhaal te schrijven. Maar opnieuw anders dan anders. Met props in de pot laat men de leerlingen een 9-tal strookjes papier voor zich leggen. Die negen strookjes verdelen ze in 3 groepen van 3 strookjes.
Op elk van de eerste 3 strookjes schrijven ze een ding of een gevoel. Op elk van de andere drie strookjes een persoon en op de laatste drie sprookjes een plaats. Daarna vormen ze een propje van elk strookje en deponeren ze die in de 3 potten die vooraan in het lokaal staan. De ene pot draagt het ticket plaats, de andere persoon en de laatste ding/gevoel.

Hoe werkt het?

Geef de leerlingen de kans om uit elke pot 2 strookjes te halen. Aan de hand van de woorden die er op staan maken ze een verhaal. Ze moeten nu echter wel rekening houden met alles wat ze hebben geleerd over personage – en verhaalopbouw.

Aan de slag met dobbelstenen

Hoe kunnen dobbelstenen leerlingen stimuleren?

Dobbelstenen zijn een geweldig tool om te gebruiken in klas. Zo kunnen het aantal gegooide ogen bepalen uit hoeveel regels een gedicht moet bestaan of kunnen ze bepalen hoeveel personages er in het verhaal moeten voorkomen. Of men kan aan de slag gaan met story cubes waarbij het makkelijker is voor leerlingen om een verhaal te vormen.

Story cubes?

Story cubes zijn dobbelstenen waar tekeningen op staan. Wanneer men een afbeelding heeft gegooid moet de leerling een zin maken waarin die afbeelding een rol speelt. Zo gooien leerlingen bijvoorbeeld vijf dobbelstenen en maken met de vijf afbeeldingen die op tafel liggen een verhaal. Men kan dit individueel laten doen waarbij de leerling aan de slag gaat met de vijf afbeeldingen maar men kan ze ook per twee laten werken of waarom niet in groepjes van vier? Zo zullen de leerlingen samen een verhaal maken en zal de fantasie de bovenhand nemen. Nadien kan elk groepje hun verhaal voorlezen voor de klas. Of maken ze een verteldoos waarbij ze op die manier hun verhaal vertellen aan de anderen.

Ideaal voor leerlingen die het moeilijk hebben met het maken van zinnen.

NT2 leerlingen of leerlingen die het moeilijk hebben om zinnen te formuleren kunnen ook met de story cubes aan de slag. Het is eigenlijk een ideaal middel om leerlingen te helpen met het maken van zinnen. Zo kan je de leerlingen zes dobbelstenen laten gooien en hen laten kiezen welke afbeelding ze gebruiken en welke niet. Dit zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerder zullen zijn omdat ze voelen dat ze het zichzelf 'makkelijk' kunnen maken. Wanneer leerlingen in het begin eenvoudige zinnen van drie of vier woorden maken kan je hen stimuleren om zinnen te maken van zes of acht woorden. Hier moet je de leerling wel wat begeleiden. Stel dat de leerling bijvoorbeeld een afbeelding van een hond ziet dan kan de leerkracht indien nodig vragen stellen om zo tot langere zinnen te komen. Enkele vragen kunnen zijn: Waar is de hond? Welke hond is het, een grote of een kleine? Wat doet de hond? Is er iemand bij de hond?

De dobbelsteen beslist

Men kon ook gewone dobbelstenen als spelelement in een schrijfopdracht gebruiken. Stel dat leerlingen de opdracht krijgen om een sprookje te schrijven. Dan kan 1 staan voor een prins, 2 voor een kikker, 3 voor een heks, ... Zo help je de leerlingen met het leggen van de eerste bouwstenen van hun verhaal.

Kansdichten

Kansdichten is een leuke manier om leerlingen te laten dichten. Zo dobbelen ze om te weten uit hoeveel regels een strofe moet bestaan. Dit is wel een opdracht voor leerlingen die al wat taalsterker zijn! Maar men kan het nog wat uitdagender maken en ze ook laten beslissen uit hoeveel woorden een zin moet bestaan.

Absolutely NOT done

• Zeg hen ook nooit dat ze vandaag eens iets leuks zullen schrijven. Maar benader het vanuit een ander perspectief en zeg hen dat je ze vandaag uitdaagt. Dat klinkt al helemaal anders en de nieuwsgierigheid zal gewekt zijn.
• Zorg ervoor dat je de creativiteit niet naar beneden haalt door overtollige verbeteringen qua spelling aan te brengen. Dat kan je dan in andere lessen aanpakken maar best niet in de opdrachten creatief schrijven. Zo zorg je er alleen maar voor dat de leerling zijn durf verliest en zo weinig mogelijk op papier zal zetten.
• Verneder een leerling nooit wanneer hij iets heeft geschreven wat jij als belachelijk of kinderlijk ervaart. Spreek de leerling er achteraf over aan of stimuleer hem tijdens het schrijven om het misschien vanuit een andere invalshoek aan te pakken.
• Laat de leerling zijn eigen fantasie gebruiken. Uiteraard kan je als leerkracht wel enkele voorbeelden geven maar laat de opdracht een uitdaging blijven en niet opnieuw een uit te voeren opdracht.

Lees verder

• Gedichten in klas: Soorten gedichten en opdrachten