Formatief evalueren en het geven van feedback

Bij formatief evalueren krijgen docenten op een andere manier inzicht in de leerprestaties van hun leerlingen. Men kan gebruikmaken van twee methodes, summatief en formatief, bij de formatieve methode krijg je inzicht in de manier van leren wat het leren zelf bevordert. Belangrijk bij formatief evalueren is feedback, maar hoe geef je nu op een goede manier feedback? Een rubric is een middel dat veel wordt toegepast, het bestaat uit stukjes tekst en kan door de docent worden gebruikt om het werk van een leerling te beoordelen. Er zijn verschillende soorten rubrics, de analytische rubrics worden het meest gebruikt om gerichte feedback te geven. Daarnaast kunnen online tools helpen en bestaan er ook andere methodes om het leren zichtbaar te maken. Onderwijsonderzoekers Hattie en Marzano hebben gekeken welke manieren succesvol zijn om optimaal te kunnen presteren.

Formatief evalueren

In het kort gezegd gebruikt formatief evalueren een andere methode dan de gebruikelijke toetsen om inzicht te krijgen in leerprestaties. Eveneens vraagt formatief evalueren om een meer actieve rol van leerlingen.

Bij de beoordeling van een leerling kan er gebruik worden gemaakt van twee methodes, summatief (cijfers) en formatief. Bij de summatieve methode telt alleen het cijfer zelf, de formatieve methode gebruikt een toets als middel om erachter te komen wat de leerling al weet en wat hij zou kunnen verbeteren. Door deze methode krijg je een beter inzicht in de manier van leren. Deze manier van evalueren bevordert het leren zelf.

Hoe kun je het beste formatief evalueren?

Heel belangrijk bij formatief evalueren is feedback. Maar hoe geef je feedback? Hiervoor geldt dat feedback zich richt op het werk van de leerling en niet op de persoon zelf, waardoor deze meer bereid is wat te doen met de gegeven feedback.

Er bestaan drie vormen van feedback: feed-up (Waar ga ik naartoe?), feedback (Wat heb ik gedaan?) en feed-forward (Hoe ga ik verder?).

Wees duidelijk en concreet

Goede feedback is constructief, het gaat er niet om of iets goed of fout is, bijna altijd gaat het om waarneembaar gedrag.

Overzichtelijk

Feedback moet altijd overzichtelijk blijven, het is niet de bedoeling dat de leerling zich niets aantrekt van de feedback of niet weet wat hij/zij er mee doen kan. Als er veel verbeterpunten zijn kun je deze het beste punt voor punt uitleggen.

Hou feedback zo simpel mogelijk

Een leerling heeft het meeste aan eenvoudige feedback, je kijkt of het doel is bereikt en geeft eventueel een advies.

Objectieve en liefst geschreven feedback

Leerlingen blijken meer open te staan voor geschreven feedback dan feedback van personen, juist omdat geschreven feedback zich beperkt tot het werk.

Het gebruik van rubrics

Een rubric is een veel gebruikt middel bij formatief evalueren. Een leerling kan dan zien op welke punten hij wordt beoordeeld en wat er van hem wordt verlangd. Vervolgens kan er worden gekeken of er verbeterpunten zijn.

Er bestaan verschillende soorten rubrics, maar ze hebben allemaal dezelfde kenmerken, namelijk stukjes tekst in tabelvorm die worden gebruikt om het werk van een leerling te kunnen beoordelen, zoals bij een verslag het geval is.

Rubrics worden gebruikt omdat ze overzichtelijk zijn, voor docenten is het handig omdat het duidelijke richtlijnen geeft en zorgt voor een betere feedback. En voor leerlingen geldt dat ze het prettig vinden om te weten wat er van ze wordt verwacht. Door het gebruik van rubrics wordt feedback over de inhoud bevorderd en hou je de emotie eruit. Ook zaken die lastig te meten zijn kunnen op deze manier worden beschreven.

Soorten rubrics

Er zijn verschillende soorten rubrics, waarbij elke soort zowel voor- als nadelen heeft. De drie belangrijkste die worden gebruikt:

Holistische rubrics
Bij een holistische rubric word het hele werkstuk beoordeeld. Deze manier van beoordelen is de meest makkelijke manier, maar gerichte feedback geven is lastig.

Analytische rubrics
De verschillende onderdelen worden uit elkaar gehaald, elk onderdeel wordt apart beoordeeld. Doordat analytische rubrics zo veelzijdig zijn worden ze het vaakst gebruikt, de docent kan gerichte feedback geven.

Rubric van 1
Per onderdeel geldt er één richtlijn waaraan moet worden voldaan, bij deze rubric staat de feedback voorop, het kost meer tijd maar levert ook meer op.

Online tools voor feedback

Het geven van feedback kan soms veel tijd kosten, maar er zijn een aantal online tools die je hierbij kunnen helpen, zoals ClassKick en GoFormative.

Maak het leren zichtbaar

Naast formatief evalueren worden er ook andere methodes gebruikt om het leren zichtbaar te maken

• gebruik portfolio’s waarbij het geleerde wordt vastgelegd
• laat leerlingen reflecteren op hun werk
• geef opdracht om een website te bouwen over het geleerde (WordPress of Blogger)
• laat een vlog/documentaire/podcast maken
• observeer, waarbij het voor de leerling duidelijk moet zijn waarop wordt beoordeeld
• bied een maak-opdracht aan, het geleerde blijft hierdoor beter hangen
• geef een schrijfopdracht, zoals bijvoorbeeld een verslag

Bovenstaande tekst beschrijft hoe de docent het beste inzicht kan krijgen in de prestaties van een leerling, maar hoe kun je er nu voor zorgen dat een leerling optimaal presteert? Onderwijsonderzoekers Hattie en Marzano hebben gekeken naar wat echt resultaat oplevert.

Stel duidelijke doelen

Duidelijke doelen stellen voor een les zorgt dat er effectief geleerd wordt. Hierbij is het van belang of het om algemene kennis gaat of om verdieping van de al aanwezige kennis. Daarnaast zou de docent vragen kunnen stellen om erachter te komen of de doelen zijn gehaald.

Geef een duidelijke instructie

Een docent kan laten zien wat de bedoeling is door een opdracht (deels) voor te doen, daarnaast kan hij gebruikmaken van visuele hulpmiddelen.

Stimuleer de leerlingen

Na een instructie kunnen de leerlingen aan de slag met de nieuwe opdracht. Het stellen van vragen zorgt ervoor dat het geleerde beter blijft hangen.

Geef feedback

Goede feedback moet gegeven worden op het juiste moment, zodat de leerling er iets aan heeft en het meteen toe kan passen. Daarbij is het van belang dat leerlingen aan kunnen geven wat wel en wat niet lukt.

Herhaal

Herhaling is de moeder van het leren, dus zo vaak als mogelijk is. Hierdoor wordt de stof beter opgenomen.

Pas nieuwe kennis toe

Bij het toepassen van nieuwe kennis moeten leerlingen worden geholpen, zodat ze leren om nieuwe kennis toe te passen in nieuwe situaties.

Leer leerlingen samen te werken

Samenwerkend leren is goed voor leerlingen, hiervoor moet er wel eerst individueel worden geoefend. Groepjes van maximaal vier leerlingen werken beter dan grotere groepen, daarnaast is een duidelijke structuur belangrijk.

Ga voor zelfwerkzaamheid (Self-efficacy)
Het vertrouwen van een leerling om zijn taken tot een succesvol einde te brengen heeft te maken met mentaliteit en motivatie. Goede feedback kan ervoor zorgen dat een leerling meer vertrouwen krijgt in wat hij kan, wat er uiteindelijk voor zorgt dat hij beter leert en beter presteert.

Verdiepen

Voor docenten die nog meer verdieping willen over formatief evalueren is er het boek ‘De Toetsrevolutie’ van Rene Kneyber en Dominique Sluijsmans. Het boek is gratis beschikbaar als pdf.