Kind naar speciaal onderwijs, de praktijk

Je kind heeft een advies/indicatie voor het speciaal onderwijs gekregen, of je vraagt je af of je kind misschien beter op zijn plek is in het speciaal onderwijs. Als ouder is het dan fijn om te weten wat de werkwijze is en hoe de klassen bijvoorbeeld eruitzien of georganiseerd zijn. Zo kan het jezelf en je kind voorbereiden op wat komen gaat of je helpen bij het maken van een weloverwogen keuze voor je kind. Niet alles zal anders zijn dan in het reguliere onderwijs, maar een aantal zaken zijn vaak toch wel typerend voor het speciaal onderwijs.

• Binnenkomst kinderen/start schooldag
• Inrichting van het klaslokaal
• Therapieën onder schooltijd
• Activiteiten in het speciaal onderwijs
• Werkwijze/visie van het speciaal onderwijs
• Groepsgrootte
• Sfeer in de school

Binnenkomst kinderen/start schooldag

Anders dan in het reguliere onderwijs komen de kinderen vaak met taxivervoer naar school, vaak zijn dit taxibusjes. De reden hiervoor is dat het vaak niet mogelijk is voor de kinderen om zelfstandig naar school te komen. Je kind is bijvoorbeeld niet in staat om zelfstandig naar school te fietsen of met het openbaar vervoer te reizen omdat hij in een rolstoel zit. Doordat er minder scholen voor speciaal onderwijs zijn liggen de scholen meestal ook niet om de hoek. De gemeente beslist of je kind recht heeft op busvervoer. Als het mogelijk is mag je als ouder er uiteraard ook voor kiezen om je kind zelf naar school te brengen.

Wanneer je kind op school arriveert staan er medewerkers van de school de kinderen op te wachten bij de ingang. Als het nodig is wordt je kind naar de klas gebracht, dit is afhankelijk van de mogelijkheden en leeftijd van je kind en wordt in overleg met ouders bepaald. Buiten staan er in ieder geval medewerkers klaar, vaak klassenassistenten die ervoor zorgen dat de kinderen veilig uit de bus stappen.

Inrichting van het klaslokaal

De lokalen zijn zo ingericht dat er weinig afleiding is, ook wel prikkelarm genoemd. Dit betekent niet dat het lokaal saai hoeft te zijn. Er zijn klassen waar gewoon werkjes aan de muur hangen alleen is het wat meer geordend en gedoseerd.

Pictobord

In de klas hangt een pictobord aan de muur, op dit bord is met tekst en/of plaatjes (picto’s) aangegeven wat het programma van de dag is, vaak ook met een klokje erbij zodat het duidelijk is hoe laat de volgende activiteit begint. Als de activiteit is afgelopen wordt de picto verwijderd. Doordat er naast tekst ook picto’s worden gebruikt is het ook voor kinderen die minder goed kunnen lezen en/of visuele ondersteuning nodig hebben ook duidelijk hoe de dag eruitziet. De picto's die in de klassen gebruikt worden, worden door de hele school gebruikt. Anders zouden de picto's alleen maar voor verwarring kunnen zorgen. Ook staat er op ditzelfde bord met picto’s aangeven of je kind therapie heeft.

Persoonlijk pictobord

Sommige kinderen hebben behoefte aan een eigen pictobord, omdat ze bijvoorbeeld een (gedeeltelijk) alternatief programma hebben of meer ondersteunende picto’s nodig hebben. De picto’s zijn met klittenband bevestigd aan de tafel van je kind of zijn persoonlijke werkplek. Door de picto’s te verwijderen als de activiteit is afgerond is het voor het kind ook visueel duidelijk dat de activiteit is afgerond. Zodat de overgang naar de volgende activiteit gemakkelijker wordt.

TEACCH-kasten/persoonlijke werkplek

Sommige kinderen hebben behoefte aan een plekje voor zichzelf, bijvoorbeeld omdat ze snel afgeleid zijn of meer behoefte hebben aan structuur. In de klas worden hiervoor TEACCH-kasten gebruikt. Dit zijn twee kasten die tegen de zijkanten van een tafeltje zijn aangeschoven. In deze kasten staan de werkjes voor je kind. Het tafeltje staat tegen een muur waardoor er een kleine persoonlijke ruimte ontstaat waar je kind ongestoord en volgens een vaste volgorde kan werken, wat veel duidelijkheid kan geven. Op de TEACCH-kasten zijn de persoonlijke picto’s bevestigd als je kind deze nodig heeft. Ook zijn er eventueel geluiddempende koptelefoons aanwezig. De TEACCH-kasten zijn afgeleid van de methode TEACCH, deze methodiek is oorspronkelijk ontwikkeld voor kinderen met autisme. In de praktijk worden de TEACCH-kasten soms ook gebruikt voor leerlingen die prikkelgevoelig zijn en bijvoorbeeld snel afgeleid zijn zoals kinderen met ADHD.

Therapieën onder schooltijd

Veel scholen voor speciaal onderwijs hebben een samenwerkingsverband met verschillende therapeuten zoals logopedisten, ergo- en fysiotherapeuten. De reden hiervoor is dat kinderen op deze manier zo min mogelijk lessen hoeven te missen en er er gemakkelijk overleg kan plaatsvinden met het onderwijspersoneel. De therapeuten zijn namelijk in de school aanwezig. De therapie die je kind krijgt kan individueel of klassikaal zijn.

Individuele therapie

De betreffende therapeut komt het kind ophalen uit de klas en neemt het mee naar de oefenruimte. Als de therapie afgelopen is brengt de therapeut het kind weer terug naar de klas. Op deze manier wordt er zo min mogelijk lestijd gemist, omdat er geen sprake is van reistijd.

Klassikale therapieën

Klassikale therapieën worden ingezet voor de gehele klas of een groepje kinderen in de klas. De therapeut is er dan niet speciaal voor één kind. De therapeuten worden vaak ingezet tijdens handvaardigheid, gymnastiek, schrijven en taal. Als een kind bijvoorbeeld een beperking aan zijn hand heeft kan het lastig zijn om te kleuren of schrijven. De therapeut kijkt en helpt mee tijdens de les en bedenkt oplossingen en aanpassingen zodat het kind zich zo goed als mogelijk kan ontwikkelen en mee kan doen.

Activiteiten in het speciaal onderwijs

Natuurlijk is geen dag hetzelfde en is geen school precies hetzelfde, wel zijn er een aantal vaste activiteiten die op de meeste scholen voor speciaal onderwijs plaatsvinden. Sommige activiteiten en lessen zullen niet veel anders zijn dan het reguliere onderwijs, maar er is dan bijvoorbeeld een (kleine) aanpassing gedaan zodat het kind toch aan de les kan deelnemen en zich verder kan ontwikkelen.

Organisatie van de lessen

De lessen zijn afhankelijk van de leeftijd of het niveau van de kinderen. Regelmatig wordt de groep opgesplitst om zoveel mogelijk individuele begeleiding te kunnen geven en rekening te houden met de verschillende niveaus van de kinderen. Na instructie van de leerkracht begeleidt de onderwijsassistent dan bijvoorbeeld een groepje leerlingen.

Zelfstandig werken

De kinderen werken aan hun eigen tafel of TEACCH-plek, de opdrachten die ze nu maken zijn voor ieder kind anders. Ieder kind werkt op zijn eigen niveau of aan persoonlijke doelen door middel van opdrachten die de leerkracht heeft klaargelegd. De leerkracht loopt langs bij de kinderen voor het geven van instructie of hulp. Iedere leerling heeft een persoonlijk ontwikkelingsplan.

Gezamenlijke start van de schooldag

Met de kinderen wordt het programma van de dag door middel van het pictobord besproken. Ook wordt er benoemd wie er hoe laat therapie heeft. Afhankelijk van de leeftijd en het niveau van de kinderen kan er gestart worden met een liedje of het bespreken van het jeugdjournaal of een kringgesprek.

Overblijven

De kinderen blijven tijdens de lunch op school, de reden hiervoor is dat de reistijd naar huis voor de meeste kinderen te lang is. Tijdens het overblijven worden kinderen die hulp nodig hebben met eten geholpen door de onderwijsassistent. De kinderen nemen hun eigen lunch mee naar school. De lunch duurt gemiddeld een halfuur en er wordt een halfuur onder begeleiding buiten gespeeld.

Verzorging

Kinderen die hulp nodig hebben bij de verzorging/toiletmomenten worden geholpen door de onderwijsassistent. Er zijn rolstoeltoiletten en hulpmiddelen aanwezig zoals tilliften, brancards en postoelen. In principe zijn er drie toiletmomenten tijdens de pauzes. Maar als een kind bijvoorbeeld fysiek niet in staat is om tot de pauzes te wachten worden er uitzonderingen gemaakt. Voor gespecialiseerde medische zorg is er een verpleegkundige aanwezig in de school.

Rustmomenten

Sommige leerlingen hebben door bijvoorbeeld een lichamelijke handicap of ziekte meer behoefte aan rust. Tussendoor worden er dan rustmomenten ingepland. Het kind kan dan bijvoorbeeld rusten in een zitzak in de klas. Daardoor kunnen ook leerlingen die bijvoorbeeld herstellende zijn van een operatie sneller weer deelnemen aan de lessen.

Veel scholen voor speciaal onderwijs hebben een speciale rustruimte, ook wel de snoezelruimte genoemd. In deze ruimte is een (water)bed en kunnen de lichten worden gedempt. Ook zijn er vaak mogelijkheden tot het luisteren naar muziek. Vaak zijn er nog extra lampen voor sfeerverlichting, bijvoorbeeld in de vorm van een sterrenhemel. De snoezelruimte heeft als doel de zintuigen te ontwikkelen/activeren van kinderen met een (ernstige) verstandelijke beperking in een veilige en rustgevende ruimte.

Werkwijze/visie van het speciaal onderwijs

In het speciaal onderwijs is men gewend met het denken in oplossingen en niet in onmogelijkheden. Een beperking of handicap mag er zijn maar er wordt altijd naar gestreefd de mogelijkheden van het kind zoveel mogelijk te benutten. Lukt iets (nog) niet? Dan worden er oplossingen bedacht in samenwerking met de leerkracht, onderwijsassistent, therapeut, ouders en als het mogelijk is samen met het kind.

Groepsgrootte

De groepsgrootte van de klassen is gemiddeld tussen de 10 en 18 leerlingen. Dit kan iets meer maar ook iets minder zijn. Er zijn bijvoorbeeld groepen met acht leerlingen, deze kinderen zitten in kleinere groepen omdat ze meer individuele begeleiding en/of zorg nodig hebben. In de meeste klassen werkt er één onderwijsassistent en één leerkracht, daardoor is er veel ruimte voor individuele begeleiding.

Sfeer in de school

Kinderen met een beperking die in het regulier onderwijs nog als 'anders' worden gezien, merken vaak dat dit in het speciaal onderwijs een stuk minder het geval is. Alle kinderen hebben hun eigen mogelijkheden en beperkingen, waardoor er sneller sprake is van acceptatie en begrip onderling. Hierdoor ontstaat een veilige omgeving voor je kind, een belangrijke voorwaarde om je als kind zo optimaal mogelijk te kunnen ontwikkelen.