De bewegende klas: voordelen en nadelen

Beweging in de klas ondersteunt het leren. Dit kan door beweging toe te voegen aan de activiteiten die er gedaan worden, door spelletjes te integreren of door korte beweegopdrachten te geven. Een andere manier is om te gaan werken volgens het concept 'de bewegende klas'. Hierbij worden de stoelen en tafels vervangen door middelhoge bankjes en zitkussens waardoor de opstelling van de klas steeds aan te passen is. Wat zijn nou eigenlijk de voordelen en nadelen van die bewegende klas?

De bewegende klas

Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en de Vrije Universiteit Amsterdam (2015) blijkt dat kinderen die meer bewegen in de klas ook betere resultaten behalen op cognitief gebied. De bewegende klas is in Duitse vrijescholen zeer populair. De laagste klassen van de onderbouw (groep 3, 4 en soms ook 5) krijgen geen les aan tafels en stoelen maar zitten op grote kussens aan bankjes. Deze bankjes zijn hoger en breder dan de bankjes die we kennen van bijvoorbeeld gym. Het zijn stevige bankjes, waar kinderen op kunnen staan of springen. Door het gebruik van de bankjes kan een klas theoretisch gezien snel van bijvoorbeeld een kring naar een klassikaal-frontale opstelling veranderen. De kinderen hebben geen laatjes die aan de bankjes vastzitten maar bewaren hun spullen in een kast in de klas en kunnen dus flexibele plekken kiezen of krijgen. Een van de kenmerken van een bewegende klas is dat de dag vaak start met een beweegparcours: de bankjes zijn zo opgesteld dat de kinderen hier over kunnen klimmen, klauteren, kruipen of sluipen voor de dag begint.

Flexibel meubilair

Puur materiaal

De bankjes die gebruikt worden zijn mooi om te zien, ze zijn van massief houten planken gemaakt en geolied. Ook de kussens zijn stevig en hebben een gekleurde hoes. Het maakt een verzorgde huiselijke indruk. Daar staat tegenover dat de bankjes door het massieve hout, zwaar zijn en dat de kussenhoezen regelmatig gewassen moeten worden om ze zo fris te houden.

Werkvormen
Door het gebruik van de bankjes zijn veel verschillende werkvormen mogelijk. Het is eenvoudig de kinderen steeds op andere manieren te groeperen: van klassikaal-frontaal naar groepjes, een kring of u-vorm. Als je dit oefent kan dit redelijk snel. Een aantekening hierbij is echter wel dat dit met enige oefening ook met gewoon meubilair mogelijk is. Er onstaat echter wel meer ruimte in de klas, waardoor de kinderen makkelijk plek hebben om te oefenen, presentaties te houden of in groepjes bijvoorbeeld spelletjes te doen.

Bewegen

Met de bankjes is het eenvoudig een parcours te bouwen waar de kinderen op, onder, over of tussendoor kunnen bewegen. Je kunt bankjes op elkaar zetten om te klimmen en te glijden en ze zijn stevig genoeg om van bankje naar bankje over een kloof te springen. Ook de open kring, waar geen tafels in het midden staan, geven meer ruimte om te bewegen. Doordat de klas steeds in een andere opstelling neergezet moet worden door de kinderen is er functionele beweging. Sommige kinderen hebben het nodig af en toe een loopje te maken en dat is in de bewegende klas vaak mogelijk.

Kinderen

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Door de steeds wisselende klassenopstellingen voelen de kinderen snel een verantwoordelijkheid hiervoor. Ze zullen dit zelfstandig en met elkaar moeten doen. Samenwerken en behulpzaamheid worden hierdoor gestimuleerd. Ook doet de bewegende klas tevens een groot beroep op de sociale ontwikkeling van kinderen. Ze zitten dicht op elkaar als ze aan het bankje werken en dit kan sneller voor irritatie en onrust zorgen. Door de snelle kringopstelling zijn kinderen erg betrokken bij de les. Iedereen kan goed zien wat er in de kring gebeurt en de leerkracht heeft goed zicht op alle kinderen. Ze kunnen zich niet achter een tafel of ander kind 'verstoppen'. Wel is het zo dat als er gewerkt wordt met schoolborden of whiteboards deze, zelfs op de laagste stand, vaak nog te hoog hangen voor kinderen die zo laag zitten.

Lichamelijk

Het is voor te stellen dat de bewegende klas goed is voor de lichamelijke ontwikkeling en dat kinderen die een motorische achterstand hebben hier extra baat bij hebben omdat ze automatisch veel bewegen. Echter let er op dat er een maximale tijd is die de kinderen op het bijgeleverde kussen kunnen zitten. Kinderen met klachten aan het skelet (zoals hypermobiliteit) kunnen pijnklachten ontwikkelen door het zitten op die kussens. Over het algemeen wordt waargenomen dat kinderen inderdaad meer bewegen bij het zitten op de kussens, maar dat dit ook veel onrust met zich meebrengt. De kinderen vinden het lastig op een goede manier op de kussentjes te (blijven) zitten. Daarnaast is het de vraag of het wenselijk zou zijn dat het meubilair in hoogte aangepast kan worden aan de lengteverschillen tussen de kinderen. Dit is niet mogelijk. Bij het schrijfonderwijs wordt veel aandacht gegeven aan een goede schrijfhouding. Doordat de kinderen zitten op de kussens en met de niet aanpasbare hoogte van het meubilair is een goede schrijfhouding, zoals die meestal wordt aangeleerd, niet mogelijk. Of dit op de lange termijn nadelig is is niet duidelijk.

Onderwijs

Leertijd

Als de klas van een instructie- naar een werkopstelling moet worden omgebouwd zullen de bankjes van plek moeten veranderen. Ook de kussens moeten worden verplaatst. De kinderen halen hun spullen op uit hun laatje in een kast in de klas en gaan naar hun plek. Voor sommige kinderen is het lastig om in één keer te overzien of ze alles hebben meegenomen. Een andere optie is om de kinderen hun hele laatje uit de kast te laten halen en bij hun werkplekje te laten zetten. Pas als iedereen op zijn plekje zit kunnen de schriften worden uitgedeeld (iedereen wisselt immers steeds van plek). Dit veroorzaakt aardig wat geloop en onrust maar het kost ook onderwijstijd. Hier zal zeker mee geoefend moeten worden wil dit snel verlopen.

Leerkracht

Door voor dit concept te kiezen zal de leerkracht zichzelf steeds moeten prikkelen om nieuwe werkvormen te vinden en te gebruiken in zijn onderwijs. De klas is hierin afhankelijk van de leerkracht én blijft dus sterk leerkracht-gestuurd. Met het gebruik van de verschillende opstellingen heb je als leerkracht goed in de hand hoeveel je de kinderen ziet en hoe goed zij jou kunnen zien. Kinderen zijn sneller bij de les te houden doordat ze zich niet achter anderen kunnen verschuilen. Het is net als in een gewone klas belangrijk te investeren in een goede klassenorganisatie, het oefenen van overgangsmomenten bijvoorbeeld is echt een aandachtspunt. Door het gebruik van het meubilair, wat dus lager is dan de gebruikelijke tafeltjes, zul je als leerkracht extra alert moeten zijn op je houding. Het is verleidelijk snel te bukken, veel op je knieën te zitten of te hurken. Een lage kruk op wieltjes zou een oplossing kunnen zijn. Doordat de bankjes zwaar zijn is het opbouwen van een parcours voor de leerkracht fysiek zwaar.

Conclusie

Dat beweging het onderwijs ondersteunt wordt steeds duidelijker en er zijn zeker voordelen te noemen aan het concept van de bewegende klas. De grote vraag blijft of de beweging die hiermee in gang wordt gezet daadwerkelijk meer is dan de beweging die in een gewone klas ook mogelijk zou kunnen zijn.